Υπεγράφη σήμερα στην Αστάνα από τους πρωθυπουργούς της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και του Καζακστάν η συνθήκη για τη δημιουργία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης. Ο πρόεδρος του Καζακστάν Νουρζουλτάν Ναζαρμπάγεφ υποδέχτηκε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Λευκορώσο Αλεξάντερ Λουκασένκο, προκειμένου να υπογράψουν τη συμφωνία ίδρυσης της Ένωσης (EAWU). Η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2015 και στοχεύει στην οικονομική αλληλοϋποστήριξη των κρατών-μελών της και τη δημιουργία ενός νέου οικονομικού χώρου.

Αρχικός στόχος ήταν και η είσοδος της Ουκρανίας, κάτι το οποίο δεν κατέστη εφικτό εξ αιτίας της κρίσης στη χώρα. Και άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες επέλεξαν να μείνουν εκτός, ενώ η Αρμενία και το Κιργιστάν εξετάζουν την ένταξή τους.

Η Ένωση «πατάει» πάνω στην ήδη υπάρχουσα τελωνειακή ένωση των τριών χωρών και στοχεύει, με ενισχυμένο συντονισμό, στη δημιουργία ενός ενιαίου οικονομικού χώρου. Πέραν της τελωνειακής ένωσης, μέσω του νέου επιπέδου οικονομικής συνεργασίας θα συντονιστούν τα χρηματοπιστωτικά συστήματα των τριών χωρών, η βιομηχανική και η αγροτική πολιτική όπως και η αγορά εργασίας.

«Η συνάντησή μας σήμερα έχει ειδική σημασία, και, χωρίς δόση υπερβολής, δημιουργεί μία νέα εποχή» είπε ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο ρώσος πρόεδρος εξέφρασε την εκτίμηση ότι η άφιξη νέων μελών στην Ένωση αυτή «θα λειτουργήσει προς το συμφέρον όχι μόνο των μελών (της ένωσης) αλλά της περιοχής στο σύνολό της», υπό την προϋπόθεση, όμως, του σεβασμού «όλων των απαιτήσεων της Ένωσής μας».

Ο πρόεδρος του Καζακστάν Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ ανέφερε ότι θεωρεί τη νέα Ένωση «γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης».

Οι τρεις χώρες που θα συνθέσουν την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση έχουν πληθυσμό 170 εκατομμυρίων και το ΑΕΠ τους αθροίζεται σε 2,7 τρισ. δολάρια. Οι δύο από τους τρεις, η Ρωσία και το Καζακστάν, είναι σημαντικοί παράγοντες στην διεθνή ενεργειακή σκακιέρα.

«Αντίπαλον Δέος» της ΕΕ

Ο πρόεδρος Πούτιν είχε διεκδικήσει κατά το παρελθόν τη σύσταση της Ένωσης, που αποτελεί το «αντίπαλον δέος» της Ε.Ε.

«Μία από τις αφορμές για τη σύσταση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης», υποστηρίζει o Βλαντιμίρ Ζαριχίν, από το Ινστιτούτο GUS στο Κρεμλίνο, «είναι ότι δεν προχωρά η οικονομική συνεργασία ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη Ρωσία. Καθυστέρησε για πολλούς λόγους χωρίς αμφιβολία γιατί οι ΗΠΑ βλέπουν με ζήλεια μια τέτοια ιδέα». Έτσι η Ρωσία αποφάσισε να ακολουθήσει ένα δικό της πρόγραμμα ενσωμάτωσης, εφόσον έχει γίνει πλέον σαφές ότι η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στη σύμπτυξη μεγάλων οικονομικών ομάδων, όπως η Mercosur στη Λ. Αμερική ή η NAFTA, στον αμερικανικό βορρά.

Πρώτες εκτιμήσεις

Ο διευθυντής του φιλελεύθερου Ινστιτούτου Gaidar, Σεργκέι Πρισόντκο, θέτει άλλο κέντρο βάρους. Για πολλές επιχειρήσεις της Ρωσίας, του Καζακστάν και της Λευκορωσίας οι άριστες σχέσεις με τη Μόσχα από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης αποτελούν τη μόνη δυνατότητα διεθνούς συνεργασίας. «Με άλλα λόγια, κανείς άλλος δεν θέλει τα προϊόντα μας, εκτός από τους παραδοσιακούς μας εταίρους», λέει.

Ο Πρισόντκο δεν παραβλέπει ωστόσο ότι η EAWU αποτελεί μια σταθερή και αποτελεσματική ένωση. Και αυτό δεν έχει να κάνει με την Ουκρανία. Η απουσία της θα γίνει αισθητή, αλλά το πρόβλημα ξεπερνιέται. Εκείνο που προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία είναι πως οι νυν χώρες και οι υπό ένταξη, όπως το Κιργιστάν και η Αρμενία, έχουν διαφορετικό ρυθμό ανάπτυξης, τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτικό τομέα.

Από την πλευρά του, ο καθηγητής Αντρέι Σουζντάλτσες υποστηρίζει ότι η σύσφιγξη των δεσμών με τη Ρωσία είναι προς το συμφέρον των γειτονικών χωρών. «Χωρίς αυτήν την ένταξη η Λευκορωσία δεν θα μπορούσε να επιζήσει ούτε μία εβδομάδα», σημειώνει. Και οι δύο εμπειρογνώμονες τονίζουν ότι τόσο η τελωνειακή ένωση όσο και μετεξέλιξή της σε Ευρασιατική Οικονομική Ένωση βασίζεται στη συνεργασία και στη συμβατότητα με την Ε.Ε. και όχι στην απομάκρυνση και αποξένωση.

Διαφορετική η άποψη του Ράινερ Λίντνερ, προέδρου της Επιτροπής Ανατολής της Γερμανικής Βιομηχανίας. «Υπάρχουν δυσκολίες, όταν πρόκειται για τη συμβατότητα π.χ. της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Το εγχείρημα δεν πρέπει να καταλήξει στην εικόνα δύο μη συμφιλιωμένων μπλοκ, το ένα απέναντι στο άλλο. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος συνεργασίας σε οικονομικό και εμπορικό επίπεδο ανάμεσα στην Ευρασία και στην Ε.Ε. Μέχρι στιγμής δεν έχει επιτευχθεί και είναι καθήκον των επόμενων χρόνων».