Η Τουρκία ανήκει στις χώρες-εισαγωγείς υδρογονανθράκων και, όπως όλα τα κράτη αυτής της ομάδας, δίνει μεγάλη σημασία στην ενεργειακή ασφάλειά της. Σήμερα, εισάγει το 70% των ενεργειακών πόρων που καταναλώνει. Έτσι, ο ενεργειακός τομέας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις.
Για τη Ρωσία, η Τουρκία αποτελεί μεγάλη αγορά πώλησης ενεργειακών πόρων και περιλαμβάνεται μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών ρωσικού φυσικού αερίου. Η Ρωσία προμηθεύει την τουρκική αγορά με περίπου 15 δις. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως μέσω του αγωγού Blue Stream (υποθαλάσσιος αγωγός στη Μαύρη Θάλασσα, που λειτουργεί από το 1997) και με 12 δις. κυβ. μέτρα από τον λεγόμενο «δυτικό διάδρομο», τον αγωγό φυσικού αερίου που περνά από το έδαφος της Ουκρανίας, Μολδαβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας (λειτουργεί από το 1987).
Το ρωσικό αέριο καλύπτει περίπου το 60% των τουρκικών εισαγωγών φυσικού αερίου. Από αυτή την άποψη, οι οικονομίες της Ρωσίας και της Τουρκίας είναι αλληλοσυμπληρούμενες.
Το «αγκάθι» της Ουκρανίας
Η Ρωσία ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη που παρουσιάζει η τουρκική αγορά φυσικού αερίου, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η δυνατότητα χρησιμοποίησης του εδάφους της Τουρκίας για τη μεταφορά αερίου στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα λόγω των συνθηκών που έχουν δημιουργηθεί από την ουκρανική κρίση.
Ο «εκβιασμός μέσω του φυσικού αερίου» από τις αρχές του Κιέβου και η άρνησή τους να πληρώσουν για τις προμήθειες του ρωσικού αερίου, κατέστησαν τη χρήση της ουκρανικής διαδρομής δύσκολη και ασύμφορη. Από τον Φεβρουάριο, η διοίκηση της Gazprom ανακοίνωσε την πρόθεσή της να παραιτηθεί από τη χρήση του ουκρανικού διαδρόμου μεταφοράς του ρωσικού αερίου προς τους ευρωπαίους καταναλωτές (μετά την εκπνοή του συμβολαίου με την Ουκρανία το 2019).
Ο διάδρομος αυτός προβλέπεται να αντικατασταθεί από μια νέα διαδρομή, τον λεγόμενο «Turkish Stream» (υποθαλάσσιος, στη Μαύρη Θάλασσα), ο οποίος προέκυψε ύστερα από την αρνητική στάση της ΕΕ στην κατασκευή του South Stream (Νότια Ρωσία, υποθαλάσσια στη Μαύρη Θάλασσα, προς Βουλγαρία).
Το 2016 κιόλας, έτοιμος ο αγωγός
Η απόφαση για τη δημιουργία ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου ελήφθη κατά τη συνάντηση των προέδρων Ρωσίας και Τουρκίας στην Άγκυρα το Δεκέμβριο του 2014. Το παρόν διάστημα εξετάζονται θέματα τεχνικής φύσεως της κατασκευής του αγωγού, η χωρητικότητα του οποίου προβλέπεται να είναι 63 δις. κυβ. μέτρα ετησίως (από αυτά, τα 50 δις. κ.μ. θα προορίζονται για πώληση στην Ευρώπη).
Αναμένεται ότι οι πρώτες παραδόσεις αερίου από το νέο αγωγό μπορούν να ξεκινήσουν ήδη από το Δεκέμβριο του 2016. Η Άγκυρα εξετάζει την επιλογή κατασκευής στο έδαφός της ενός μεγάλου τερματικού σταθμού για την αποθήκευση αερίου και την πώλησή του σε ευρωπαίους καταναλωτές.
Για την Τουρκία προέκυψε μια ευνοϊκή κατάσταση επειδή στην παρούσα κατάσταση τα συμφέροντα Ρωσίας και Τουρκίας συνέπεσαν, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη συμφωνία για τη δημιουργία του «Turkish Stream».
Τουρκία – Βαλκάνια – Ευρώπη
Ο υποχρεωτικός αναπροσανατολισμός της διαδρομής εξαγωγής του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Τουρκία δεν αφαιρεί από την ατζέντα το στόχο αναζήτησης των αγοραστών του και της οργάνωσης των περαιτέρω διαδρομών της ροής του αερίου. Ομοίως, και οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας για να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο διεθνούς σημασίας, απαιτούν την αναζήτηση των οδών μεταφοράς των υδρογονανθράκων προς τους καταναλωτές.
Η μετατροπή σε ενεργειακό κόμβο θα κάνει τη Τουρκία πιο ευάλωτη, από την άποψη των σχέσεών της με τις χώρες διέλευσης. Επιπλέον, η Άγκυρα θα πρέπει να σχηματίσει μια πιο ευρέως αποδεκτή εικόνα αξιόπιστου εταίρου, προκειμένου να εκπληρώσει το ρόλο εκείνο, τον οποίο επιδιώκει.
Η Τουρκία διακηρύσσει ήδη, ότι η γεωγραφική θέση της, δεν της δίνει μόνο μοναδικές δυνατότητες, αλλά και την επιφορτίζει με την ευθύνη της διασφάλισης της απρόσκοπτης διαμετακόμισης των ενεργειακών πόρων προς την Ευρώπη.
Υπό τις συνθήκες των αντιρωσικών κυρώσεων από την ΕΕ, η εξέταση από τις βαλκανικές χώρες επιλογών αγοράς ρωσικού αερίου από την Τουρκία, μπορεί να καταστεί μια διέξοδος.
Η κατάσταση αυτή μπορεί να αποτελέσει μια στρατηγική ευκαιρία για τα Βαλκάνια. Η περιοχή βρίσκεται μεταξύ Δυτικής Ευρώπης και Τουρκίας, ομοίως όπως και η Τουρκία βρίσκεται μεταξύ των βασικών παραγωγών και καταναλωτών ενεργειακών πόρων.
Επομένως οι βαλκανικές χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ορισμένα στοιχεία και μεθόδους της ενεργειακής στρατηγικής της Τουρκίας. Αν οι χώρες αυτές μετατραπούν σε τόπους διέλευσης του αερίου από την Τουρκία στην Ευρώπη, θα ενισχύσουν τη θέση τους τόσο στις σχέσεις με την Άγκυρα, όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο γενικότερα.
Ευρωπαϊκά ψέματα και αλήθειες για τους ρωσικούς αγωγούς αερίου μέσω Βαλκανίων – Τουρκίας
Από τότε που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, το 90% των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου άρχισαν να περνούν μέσα από την Ουκρανία, και η Ουκρανία άρχισε να διεκδικεί σειρά ανταλλαγμάτων για την ίδια.
Αυτό αποτέλεσε αιτία ώστε η Gazprom άρχισε να δημιουργεί διαδρομές που παρέκαμπταν την Ουκρανία. Αρχικά, ήταν ο αγωγός Blue Stream στην Τουρκία, μετά ο Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και Πολωνίας στη Γερμανία, και στη συνέχεια ο North Stream, μέσω της θάλασσας της Βαλτικής, στη Γερμανία.
Επίσης, προκειμένου οι χώρες της Νότιας Ευρώπης να λαμβάνουν και αυτές αέριο με παράκαμψη της Ουκρανίας, προτάθηκε το έργο South Stream. Όμως, αν τα υπόλοιπα σχέδια υλοποιήθηκαν, με τον South Stream προέκυψαν προβλήματα.
Πηγή: Ρωσία Τώρα
Σύνταξη: Κ. Μπετινάκης
