«Από όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να “πεθάνει” μια τράπεζα, η διαδρομή που ακολούθησε η Silicon Valley Bank για τον δρόμο προς την κατάρρευση φαίνεται να ήταν μια από τις πιο απερίσκεπτες» αναφέρει ο αρθρογράφος της Financial Times και διευθύνων συνεργάτης και επικεφαλής έρευνας στην Axiom Alternative Investments, Ζερόμ Λεγκράς.
Σε οξύ τόνο, ο Λεγκράς γράφει στους Financial Times ότι οι τράπεζες υπάρχουν για να αναλαμβάνουν και να διαχειρίζονται τους κινδύνους ρευστότητας, επιτοκίων και πιστώσεων. «Ως εκ τούτου, είναι εκπληκτικό να ακούει κανείς ότι μια αμερικανική τράπεζα χρεοκόπησε επειδή επένδυσε μεγάλο μέρος της διογκωμένης βάσης καταθέσεών της» αναφέρει.
Μια αποτυχία αυτού του μεγέθους εγείρει πολλά ερωτήματα, σύμφωνα με τον Λεγκράς, σχετικά με τον με τον κίνδυνο εξάπλωσης του φαινομένου, τις εποπτικές και ρυθμιστικές αποτυχίες, τον αντίκτυπο στην αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων και ούτω καθεξής. Η βασική αιτία όμως είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο:τα επιτόκια αυξήθηκαν γρήγορα και παντού και είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς αν μια παρόμοια συντριβή υψηλής ταχύτητας θα μπορούσε να συμβεί και αλλού.
Τα βασικά συστατικά της εκρηκτικής συνταγής, σύμφωνα με τη FT, είναι τρία:
- ασταθείς καταθέσεις,
- υψηλός κίνδυνος επιτοκίων,
- ανεπαρκής αντιστάθμιση κινδύνου.
Όπως εξηγεί, «όταν αυτά τα συστατικά συνυπάρχουν τότε το έργο είναι γνωστό: ένα bank run (φυγή καταθέσεων) ξεκινά, τα μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να πωληθούν με ζημία και, ελλείψει αντιστάθμισης κινδύνου, οι τράπεζες χρεοκοπούν».
Έχοντας κατά νου αυτό το πλαίσιο, συγκρίνουμε τα τρωτά σημεία τριών μεγάλων τραπεζικών αγορών — των ΗΠΑ, της ευρωζώνης και της Ιαπωνίας. Το επίπεδο των καταθέσεων είναι το κλειδί.
Τι κάνουν οι τράπεζες όταν έχουν πάρα πολλές καταθέσεις; Η αγορά μακροπρόθεσμων ομολόγων είναι μια κοινή τακτική. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, σημαδεμένες από από τις απώλειες κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, έμαθαν με τον πλέον επώδυνο τρόπο ότι αυτή η στρατηγική δεν οδηγεί τόσο απλά στη γη της επαγγελίας. Διότι γνωρίζουν ότι τα βιβλία ομολόγων τους πρέπει να είναι αντισταθμισμένα. Από τα πρώτα ευρωπαϊκά τραπεζικά ρυθμιστικά τεστ αντοχής το 2009, οι τράπεζες ελέγχονται ως προς την ευαισθησία τους στις μειώσεις της αξίας των κρατικών ομολόγων.
«Οι κακές δοκιμές οδήγησαν έμμεσα στη διάσωση του ιταλικού δανειστή Monte dei Paschi. Είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθεί αυτός ο κίνδυνος και ο αντίκτυπος των αντισταθμιστικών μέτρων που χρησιμοποιούν οι τράπεζες για τις τρεις τραπεζικές αγορές; Οι θεμελιώδεις δομές των αγορών καταθέσεων είναι παρόμοιες. Για παράδειγμα, το συνολικό μερίδιο των ασφαλισμένων καταθέσεων είναι παρόμοιο στην ευρωζώνη και στις ΗΠΑ σε περίπου 58%. Όμως, σε σύγκριση με την Ευρώπη ή την Ιαπωνία, οι ΗΠΑ παρουσίασαν μεγαλύτερη άνοδο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid στην αύξηση των καταθέσεων» εξηγεί ο Λεγκράς.
Συνεχίζει ο ίδιος αναφέροντας πως : «Επιπλέον, η κατάργηση των προγραμμάτων αγοράς ομολόγων της κεντρικής τράπεζας των τελευταίων ετών, γνωστή ως ποσοτική σύσφιξη, συμβαίνει ταχύτερα στις ΗΠΑ. Αυτό μειώνει το χρηματικό ποσό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μειώνοντας έτσι μηχανικά τις τραπεζικές καταθέσεις. Οι τραπεζικοί κανόνες της ΕΕ παρέχουν επίσης προνομιακή μεταχείριση στους ιδιώτες καταθέτες, ανεξάρτητα από το εάν οι καταθέσεις είναι ασφαλισμένες ή όχι. Ως εκ τούτου, οι καταθέσεις των ΗΠΑ είναι ελαφρώς πιο ευάλωτες, κατά την άποψή μου. Αντιμέτωπες με ένα παρόμοιο πρόβλημα, οι ιαπωνικές τράπεζες διαφοροποιήθηκαν επενδύοντας στο εξωτερικό. Με άλλα λόγια, προσαρμόστηκαν στον κόσμο των αρνητικών επιτοκίων και των ζημιογόνων καταθέσεων. Ωστόσο, ένας κίνδυνος παραμένει πάντα. Και η αξιολόγηση αυτού είναι μια δύσκολη άσκηση, κυρίως επειδή απαιτεί ακριβή κατανόηση της συμπεριφοράς των καταθετών. Μια κατάθεση κατ’ απαίτηση που δεν πληρώνει τόκους από έναν πιστό πελάτη μπορεί να μοιάζει με χρέος 5 ετών και να χρησιμοποιείται ως αντιστάθμιση έναντι ενός 5ετούς περιουσιακού στοιχείου. Αλλά αν ο πελάτης αλλάξει γνώμη, ο φράκτης εξατμίζεται αμέσως».
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι τράπεζες να διαμορφώνουν σωστά τη συμπεριφορά των πελατών τους. Για να ποσοτικοποιηθούν οι κίνδυνοι, εισήχθη ένα διεθνές πλαίσιο (το λεγόμενο IRRBB για τον κίνδυνο επιτοκίου στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο) — αλλά ακυρώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για τις τράπεζες των ΗΠΑ με περιουσιακά στοιχεία κάτω των 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τι μας λένε οι αριθμοί; Η ευρωζώνη μοιάζει με ένα ασφαλές μέρος. «Μια αύξηση των επιτοκίων αναφοράς κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της αξίας των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών στο μπλοκ κατά περίπου 4%. Υπάρχει όμως διασπορά και προφανώς το μέγεθος παίζει ρόλο. Η γερμανική Bundesbank εκτίμησε ότι οι μεγάλοι συστημικοί δανειστές είχαν κίνδυνο δυνητικού πλήγματος των ιδίων κεφαλαίων περίπου 6%, αλλά για τις συνεταιριστικές ή αποταμιευτικές τράπεζες ήταν 22%».
Οι αντίστοιχοι αριθμοί, όμως, για τις ΗΠΑ είναι εκπληκτικά δύσκολο να βρεθούν, και ακόμη και ορισμένες συστημικές τράπεζες δεν τους αναφέρουν. «Νομίζω ότι οι δυνητικοί κίνδυνοι είναι υψηλότεροι από ό,τι στην Ευρώπη» παρατηρεί.
Αλλά η εξαίρεση, συνεχίζει, είναι η Ιαπωνία, «η οποία υιοθέτησε το παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο για το θέμα αυτό το 2018. Ακόμη και χρησιμοποιώντας μόνο τη δοκιμή ενός σοκ αύξησης των επιτοκίων κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, το εκτιμώμενο πλήγμα στα ίδια κεφάλαια είναι 18%. Και αυτός ο μέσος αριθμός, και πάλι, κρύβει πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ των εξελιγμένων μεγάλων ιδρυμάτων (10%) και των μικρότερων παικτών, όπως οι περιφερειακές συνεταιριστικές τράπεζες Shinkin (ένα επιβλητικό 30%)». Οι FT υπενθυμίζουν ότι οι ιαπωνικές τράπεζες επένδυσαν στο εξωτερικό, δηλαδή προσαρμόστηκαν στον κόσμο των αρνητικών επιτοκίων και των ζημιογόνων καταθέσεων. Ο κίνδυνος όμως παραμένει. Η κατάρρευση της SVB έθεσε τώρα καθυστερημένα το ζήτημα των επιτοκίων στο μυαλό των επενδυτών παγκοσμίως, λένε καταλήγοντας οι FT.
