(Σχόλιο του Erol User* για τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές του τραπεζικού συστήματος).
Tο ελληνικό τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να είναι το πιο εκτεθειμένο στο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Τον Ιούνιο του 2017 υπήρχαν ακόμα εκκρεμή επισφαλή δάνεια ύψους 72,4 δισ. ευρώ (ακαθάριστα) σε ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών, μειώνοντας μόνο οριακά από την κορυφή των 79 δισ. του 2016 ή 35% των συνολικών δανείων. Η αναγκαστική διάθεση του μετοχικού κεφαλαίου, που προβλέπεται για τις ελληνικές τράπεζες τα επόμενα δύο χρόνια, προκαλεί τρόμο. Σύμφωνα με τον φιλόδοξο χάρτη πορείας που συμφωνήθηκε με τις Βρυξέλλες, η Αθήνα θα πρέπει να μειώσει το απόθεμα της για μη εξυπηρετούμενα κατά 12 δισ. ευρώ (16,5%) το 2018 και 13 δισ. ευρώ το 2019 (21%), κυρίως μέσω επιτάχυνσης πωλήσεων και αναδιαρθρώσεων.
Η παρακολούθηση των εποπτικών αρχών τραπεζών της ΕΚΤ επί των ελληνικών τραπεζών ήταν όπως αναμενόταν στενή, με ένα σύνολο μεταβλητών ελέγχου, τριμηνιαίες εκθέσεις και απειλή δραστικών «διορθωτικών μέτρων». Μέχρι στιγμής, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα κατάφερε να επιτύχει τους στόχους του μειώνοντας τα αποθέματα μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά 7 δισ. ευρώ, αλλά η επιτάχυνση που θα επιβληθεί το 2018 θα είναι μεγαλύτερου μεγέθους. Αλλά δεν τελειώνει εκεί. Η κατάσταση για τις τράπεζες είναι πολύ χειρότερη από ό, τι δείχνουν τα στοιχεία που απεικονίζονται στο πρόγραμμα μείωσης, παρά το ποσοστό κάλυψης των καλών αποθεματικών (47%).
Βεβαίως, ένα πρόβλημα φαίνεται να είναι αναπόφευκτο. Πάνω από το ήμισυ του ελληνικού μετοχικού κεφαλαίου αποτελείται από μη εξασφαλισμένα (δηλαδή μη εγγυημένα) δάνεια σε κατασκευαστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε εγχώριες αγορές και οι οποίες ήταν αρκετά μη ανταγωνιστικές στην αρχή της κρίσης και δεν άντεξαν επταετή οικονομική ύφεση. Πρόκειται για μια δυσάρεστη κατάσταση που συνεπάγεται αναμενόμενα ποσοστά ανάκτησης NPL κοντά στο μηδέν και πολύ χαμηλές αξιολογήσεις από εξειδικευμένους φορείς.
Σύμφωνα με τις διατάξεις της ΕΚΤ, το 100% των νέων μη εξασφαλισμένων μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να καλυφθεί με νέο κεφάλαιο εντός δύο ετών. Χωρίς πραγματική ανάκαμψη της οικονομίας (η Ελλάδα έφθασε στο 1,6% του ΑΕΠ για το 2017), το ποσοστό δημιουργίας νέων δανείων θα παραμείνει πολύ υψηλό, στο 10% των συνολικών δανείων, δηλαδή περίπου 3 δισ. ευρώ ετησίως (2018-2019). Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το 2019 το τραπεζικό σύστημα στην Αθήνα θα πρέπει να βρει όχι μόνο τα 25 δις ευρώ που απαιτούνται για να καθαρίσει πάνω από το 30% του προϋπάρχοντος αποθέματος δανείων από τους ισολογισμούς, άλλα ακόμα 10 δισ. ευρώ που σχετίζονται με τον νέο κανονισμό της ΕΚΤ. Αυτό σημαίνει συνολικά, πάνω από 35 δισ. ευρώ πρόσθετης ρευστότητας.
Φυσικά, ακόμη και σε ασφαλείς θέσεις το γεγονός ότι το ελληνικό δικαστικό σύστημα κινείται με τον πιο αργό ρυθμό στην Ευρώπη δεν βοηθά. Από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, μπορεί να συναχθεί ότι χρειάζονται 1580 ημέρες για να επιλυθεί μια ασήμαντη εμπορική διαφορά με την έκδοση απόφασης με αποτέλεσμα η διάθεση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις ελληνικές τράπεζες για γίνεται από μια δύσκολη αποστολή σε μια αδύνατη. Η περαιτέρω κανονιστική ρύθμιση της ΕΚΤ, η οποία θα επηρεάσει επίσης το απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων (αναμένεται από ορισμένους αξιωματούχους της ΕΚΤ για την άνοιξη του 2018), θα μπορούσε να αποβεί μοιραία. Σίγουρα, το 2018 έχει ήδη προγραμματιστεί μια ειδική άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων που αφιερώνεται αποκλειστικά στην ανατίμηση της κεφαλαιακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζών.
Το χειρότερο σενάριο για τις ελληνικές αρχές, θα ήταν να αντιμετωπίσει έναν ακόμη γύρο αναγκαστικών ανακεφαλαιοποιήσεων μετά από αυτές των 2012, 2013 και 2015, την ώρα που θα βγαίνει από το μνημόνιο, που σημαίνει και την ξαφνική διακοπή της χρηματοδότησης από τις Βρυξέλλες. Η απειλή αυτή θα μπορούσε να εξηγήσει την υποταγή της ελληνικής κυβέρνησης και των θεσμικών οργάνων ενόψει της αυστηρότερης ρύθμισης της ΕΚΤ. Βεβαίως, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι οι ιδιώτες επενδυτές, ιδιαίτερα οι ξένοι, θα ενδιαφέρονται για έναν τέτοιο οικονομικό εφιάλτη που χαρακτηρίζεται από τον υψηλότερο κίνδυνο και την πολύ χαμηλή κερδοφορία.
Μια καινούργια οικονομική καταιγίδα πλησιάζει την Ελλάδα. Στον ορίζοντα, βλέπω ένα προβλέψιμο αποτέλεσμα: μια παρέμβαση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας «prorogatio» (σ.σ. για να αναβληθεί σε άλλη χρονική στιγμή) για την περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος και τη συνέχιση του προγράμματος διάθεσης NPL. Φυσικά, θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα υπάρξουν άλλες βαριές «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» που θα εφαρμοστούν για το καλό της ελληνικής οικονομίας, «ca va sans dire» (σ.σ. είναι αυτονόητο). Ένα τυφλό σοκάκι που θα αποδυναμώσει περαιτέρω την πίστη των Ελλήνων πολιτών στο Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που ήδη στο ιστορικό χαμηλό, καθώς περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες συμφωνούν ότι ήταν λάθος η ένταξη στην ζώνη του ευρώ.
*O Erol User ειναι γνωστός επιχειρηματίας στην Τουρκία. Ίδρυσε το 1984 την επενδυτική τράπεζα «USER Danismanlik», η οποία από τότε κυριαρχεί σε αυτόν τον τομέα της τουρκικής οικονομίας. Ο Erol User επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα και διατηρεί επαφές με τον μαχητικό πυρήνα της ελληνικής επενδυτικής δραστηριότητας.
