Σε τουλάχιστον 578,1 εκατ. ευρώ ετησίως υπολογίζεται ότι ανέρχεται το κενό χρηματοδότησης στην αγορά μικροδανείων στην Ελλάδα, ενώ μπορεί να φτάσει ακόμα και στα 750 εκατ. ευρώ, βάσει των διαφορετικών σεναρίων, που διατυπώνονται σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2021-2027.
Με απλά λόγια, αυτές είναι οι ανάγκες χρηματοδότησης των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και ελεύθερων επαγγελματιών στην Ελλάδα, που σε πολλές περιπτώσεις αδυνατούν να περάσουν σήμερα την «πόρτα» των παραδοσιακών τραπεζών και άρα θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τον θεσμό των μικροπιστώσεων, που μπήκε πρόσφατα στην «αφετηρία» στην ελληνικά αγορά.
Έπειτα από δέκα χρόνια «μπρος-πίσω», τα μηνύματα για την ανάπτυξη του μοντέλου των μικροχρηματοδοτήσεων είναι πλέον πολύ ενθαρρυντικά «και το νερό μπαίνει στο αυλάκι», όπως επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νεοκλής Στάμκος, διευθύνων σύμβουλος της «MICROSMART», ενός από τους τρεις οργανισμούς του χώρου που αδειοδοτήθηκαν από την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) και του μοναδικού με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
«Όταν το 2012-2013 άρχισαν να γίνονται οι πρώτες κινήσεις για την εισαγωγή του θεσμού των μικροχρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα, ουδείς πίστευε ότι θα μπορούσε κάποιος εκτός των τραπεζών να δίνει χρηματοδοτήσεις. Όλοι έλεγαν “δεν γίνεται”. Το 2016-2018 ξεκίνησαν τα πρώτα πιλοτικά εγχειρήματα, σε συνεργασία με τράπεζες.
Το 2020 ψηφίστηκε με ευρεία πλειοψηφία ο νόμος 4701 για τις μικροπιστώσεις, που ξεκίνησε ως νομοθετικό κείμενο επί ΣΥΡΙΖΑ και πέρασε επί ΝΔ, σε μια όχι και τόσο συνηθισμένη έκφραση συνέχειας πολιτικής μεταξύ διαφορετικών κυβερνήσεων.
Μετά ήρθε η πανδημία, που προκάλεσε νέες καθυστερήσεις και μετέπειτα χρειάστηκε πρόσθετος χρόνος, για να βγουν οι σχετικές αποφάσεις της TτΕ. Τον Οκτώβριο του 2021 εκδόθηκε η κύρια ερμηνευτική εγκύκλιος, ανοίγοντας τον δρόμο για να δούμε τις πρώτες αδειοδοτήσεις» εξηγεί.
Σήμερα στην Ελλάδα έχουν αδειοδοτηθεί από την ΤτΕ τρεις φορείς παροχής μικροχρηματοδοτήσεων: οι «ΤΜΕΔΕ Microfinance Solutions» (σε συνεργασία με την Τράπεζα Αττικής, που στην πρώτη φάση της λειτουργίας της χρηματοδοτεί μόνο μηχανικούς- μέλη του ΤΜΕΔΕ), «AΦΗ Microfinance» (με κύριο μέτοχο την Eurobank, που δίνει μικροδάνεια έως 15.000 ευρώ) και «MICROSMART», με έδρα τη Θεσσαλονίκη (η οποία δεν συνεργάζεται με τράπεζα).
«Στη “MICROSMART” έχουμε ολοκληρώσει την υποδομή πληροφορικής και βρισκόμαστε στη διαδικασία συγκέντρωσης κεφαλαίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με προοπτική να λειτουργήσουμε το Φθινόπωρο. Ήδη όμως δεχόμαστε τουλάχιστον δέκα κρούσεις ημερησίως από υποψήφιους δανειολήπτες, γεγονός που δείχνει πόσο μεγάλο είναι το ενδιαφέρον» λέει ο Νεοκλής Στάμκος.
Ως προς τη μεγάλη ανάγκη για μικροδάνεια αναφέρει ενδεικτικά το παράδειγμα του Ταμείου Μικρών Δανείων Αγροτικής Επιχειρηματικότητας, που σε μόλις τέσσερις μήνες λειτουργίας δέχτηκε αιτήσεις μικροδανείων ύψους 56,1 εκατ. ευρώ (το εν λόγω Ταμείο, στο οποίο εμπλέκονται μόνο τράπεζες, καθώς όταν συστάθηκε δεν υπήρχαν αδειδοτημένα ιδρύματα μικροπιστώσεων, χορηγεί μικροδάνεια ύψους 3.000-25.000 ευρώ).
Η υψηλή αυτή ζήτηση για μικροδάνεια κινητοποιεί και επενδυτική ζήτηση. Στον χώρο καταγράφεται αυξημένη κινητικότητα από εταιρείες και οργανισμούς, που βολιδοσκοπούν την ελληνική αγορά μικροχρηματοδοτήσεων, για να εισέλθουν, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει, κατά τον κ.Στάμκο, κάτι που να έχει «κλείσει» οριστικά.
Όπως λέει, στη «MICROSMART» οι διαδικασίες αίτησης δανείου, κατάθεσης δικαιολογητικών και έγκρισης θα γίνονται εξ ολοκλήρου ψηφιακά, μέσω του www.microsmart.gr, αλλά πριν από την εκταμίευση, θα πραγματοποιείται μια συνάντηση με φυσική παρουσία.
Η «MICROSMART» θα χορηγεί δάνεια ύψους έως 25.000 ευρώ, και θα παρέχει και τα τρία προϊόντα, που προβλέπει ο νόμος: πιστώσεις (π.χ., θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί ένα τουριστικό κατάλυμα ή μια μικρή βιοτεχνία που χρειάζεται χρηματοδότηση στο πλαίσιο ενός επενδυτικού προγράμματος είτε ένα γραφείο νομικών συμβούλων, που θέλει να αποκτήσει εξοπλισμό), προϊόντα χρηματοδοτικής μίσθωσης για την απόκτηση εξοπλισμού είτε καινούργιου είτε μεταχειρισμένου (π.χ. ένας αγρότης θα μπορούσε να πουλήσει το μεταχειρισμένο τρακτέρ του στη MICROSMART και αυτή να συνάψει σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης με άλλον αγρότη) και εγγυητικές επιστολές σε οργανισμούς όπως ΚοινΣΕπ (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις), οι οποίες είναι ως επί το πλείστον αποκλεισμένες από τα παραδοσιακά τραπεζικά ιδρύματα (οι εγγυητικές δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη δανείων από άλλα χρηματοδοτικά ιδρύματα). Η περίοδος αποπληρωμής των δανείων της είναι τετραετής.
Τα επιτόκια για τη χορήγηση των μικροδανείων δεν θα είναι χαμηλά -υπολογίζεται ότι θα κυμαίνονται πάνω από 9%, μετά τις τελευταίες αυξήσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα- αλλά δεν θα είναι ούτε υψηλά, σε σχέση με τα αντίστοιχα στην Ευρώπη ή με εκείνα των ανοιχτών δανείων των τραπεζών, σύμφωνα πάντα με τον κ.Στάμκο.
«Ο μέσος όρος επιτοκίων στα μικροδάνεια στην Ευρώπη ανερχόταν πέρυσι στο 11,5%. Το δε μέσο επιτόκιο των παραδοσιακών τραπεζών για καταναλωτικά δάνεια χωρίς καθορισμένη διάρκεια (δάνεια μέσω πιστωτικών καρτών, ανοιχτά δάνεια και υπεραναλήψεις από τρεχούμενους λογαριασμούς) διαμορφώθηκε τον φετινό Μάιο στο 14,19%» επισημαίνει, επικαλούμενος στοιχεία της ΤτΕ.
Από το Μπαγκλαντές και το ανατολικό μπλοκ μέχρι τις ανεπτυγμένες οικονομίες
Oι ρίζες της ιστορίας των μικροπιστώσεων ανιχνεύονται στο 1974, όταν ένας καθηγητής, ο Muhammad Yunus, συνειδητοποίησε πόσες δυσκολίες αντιμετώπιζαν οι γυναίκες ενός χωριού στο Μπαγκλαντές, προκειμένου να διεξάγουν τις μικρές οικονομικές τους δραστηριότητες – κυρίως επεξεργασία μπαμπού.
Οι γυναίκες δεν είχαν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν την πρώτη ύλη, οπότε κατέληγαν να χρεώνονται για την απόκτησή της στους ίδιους εμπόρους που αργότερα αγόραζαν τα μεταποιημένα προϊόντα -προφανώς με όρους όχι επωφελείς για τις ίδιες. O Υunus υπολόγισε ότι ένα χρηματικό ποσό, που ισοδυναμούσε με 27 δολάρια, θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά. Δημιούργησε ένα μικρό πιστωτικό ταμείο, που διέθεσε μικροποσά σε περισσότερες από 40 γυναίκες. Τα θετικά αποτελέσματα αυτού του πειράματος χρησίμευσαν για να τεθούν το 1983 τα θεμέλια της «Grameen Bank», η οποία ειδικεύεται στις μικροπιστώσεις και εξυπηρετεί μεγάλο αριθμό πελατών παγκοσμίως.
Οι μικροχρηματοδοτήσεις γνώρισαν άνθιση και στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, γιατί όταν έπεσε το Τείχος συστάθηκαν εξαρχής μηχανισμοί για να καλύψουν το έλλειμμα μιας αγοράς, που δεν είχε καν τράπεζες. Αντίθετα, στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, λόγω του ότι υπήρχε ανεπτυγμένο τραπεζικό σύστημα, αρχικά δεν εξελίχθηκαν επαρκώς, παρότι όπου εφαρμόστηκαν υπήρχαν εξαιρετικά αποτελέσματα και αντίκτυπος. Σήμερα μικροπιστώσεις παρέχονται σε περισσότερες από 120 χώρες, τόσο υποανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες, όσο και ανεπτυγμένες, όπως η Γαλλία. Στην Ευρώπη παρέχονται μαζί με υπηρεσίες υποστήριξης, καθώς στόχος είναι η δημιουργία βιώσιμων επιχειρήσεων.
