Το μεγάλο πάρτι στην αγορά πετρελαίου αρχίζει το 1859 όταν για πρώτη φορά πωλείται ποσότητα αυτού του ορυκτού ελαίου έναντι μίας συγκεκριμένης τιμής. Από τότε η ανθρωπότητα εισήλθε στην «Περίοδο των Υδρογονανθράκων».
Πέρασαν ακριβώς 161 χρόνια από τότε. Για πρώτη φορά, λοιπόν, η τιμή του πετρελαίου έφθασε στο 0, για να κατρακυλήσει στα -37 δολάρια το βαρέλι αργά το απόγευμα της Δευτέρας. Ανήκουστο αλλά αληθινό. 
Στην πραγματικότητα αυτή η τιμή σημαίνει πρακτικά πως παραγωγοί πετρελαίου πληρώνουν τον αγοραστή προκειμένου να αποκτήσει «μαύρο χρυσό».
Η εξήγηση είναι η εξής: είναι προτιμότερο να πληρώνεις κάποιον να αγοράσει πετρέλαιο παρά να διακόψεις τη λειτουργία μίας πετρελαιοπηγής. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που οδήγησαν την παγκόσμια αγορά πετρελαίου σε τέτοια κατάρρευση;
1) Η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής της κρίσης στην αγορά πετρελαίου. Η αιφνίδια πτώση της παγκόσμιας ζήτησης κατά 35% μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες επέτεινε την κατάρρευση των τιμών, που είχε αρχίσει έναν μήνα νωρίτερα.
2) Η παγκόσμια αγορά βρέθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο χωρίς τη δυνατότητα στοκαρίσματος των αποθεμάτων πετρελαίου που είχαν ήδη αγοραστεί. Οι αποθηκευτικές δυνατότητες των μεγάλων πελατών του πλανήτη εξαντλήθηκαν σχεδόν αμέσως. Το κόστος αποθήκευσης πολλαπλασιάστηκε. Ήδη χρησιμοποιούνται σούπερ τανκερ σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, ως έξτρα αποθηκευτικοί χώροι. Τα στρατηγικά αποθέματα όλων των χωρών έχουν ήδη συμπληρωθεί.
3) Δεν αναμένεται αυτόματη και κάθετη ανάκαμψη της αγοράς μετά την ολοκλήρωση του κύκλου των μέτρων που έχουν επιβληθεί σε δισεκατομμύρια πολίτες λόγω Covid-19. Η δραματική μείωση της ζήτησης πετρελαίου λόγω μέτρων κατά του κορωνοϊού είναι αποτέλεσμα της ύφεσης που ήδη ενέσκηψε και είναι δυνατόν να εξελιχθεί κατά τους αναλυτές σε μακρόχρονη οικονομική κρίση τύπου 1929. Σε οποιαδήποτε περίπτωση η επερχόμενη κρίση θα είναι σαφώς χειρότερη από εκείνη του 2008. Συμπέρασμα: Η ανάκαμψη δεν θα είναι μία αυτόματη διαδικασία. Θα χρειαστεί χρόνος και θα υπάρξουν απώλειες.
4) Η έναρξη της κρίσης στην αγορά πετρελαίου άρχισε πολύ πριν την πανδημία, με το ιστορικό διαζύγιο και τη διακοπή της συμμαχίας Σαουδικής Αραβίας-Ρωσίας. Και οι δύο παραγωγές χώρες εγκαινίασαν μία νέα περίοδο επιθετικής προσέγγισης των αγορών με στόχο να διασφαλίσουν η καθεμία για τον εαυτό της μεγαλύτερα μερίδια αγοράς.
Προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της τακτικής ήταν η πτώση των τιμών που θα την προκαλούσε μία αύξηση της παραγωγής σαουδαραβικού και παράλληλα ρωσικού πετρελαίου. Απώτερος στόχος από αυτή την τεχνητή μείωση της τιμής θα ήταν να πληγεί η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του πλανήτη, δηλαδή οι ΗΠΑ, με παραγωγή άνω των 12 εκατ. βαρελιών την ημέρα. Πώς θα γινόταν αυτό; Είναι τελικά απλό, αλλά, ως φαίνεται, και αυτοκαταστροφικό. Οι Αμερικανοί παραγωγοί δεν αντέχουν σε ένα κόστος ανά βαρέλι κάτω των 40-50 δολαρίων. Η αμερικανική παραγωγή βασίζεται στη μη συμβατική παραγωγική διαδικασία άντλησης σχιστολιθικού πετρελαίου. Το κόστος αυτής της διαδικασίας κάνει απαγορευτική την παραγωγή μαύρου χρυσού σε τέτοιες χαμηλές τιμές.
5) Την Τρίτη το πρωί η τιμή του West Texas (WTI) και από -37 δολάρια το βαρέλι έφθασε στις ασιατικές αγορές τα 0,25 δολάρια το βαρέλι. Μετά το πρώτο σοκ δηλαδή επήλθε κάποια διόρθωση. Αντιλαμβάνεται και ο πλέον αφελής πως η διόρθωση αυτή δεν εγγυάται την ομαλή εξέλιξη ως προς τις τιμές του αμερικανικού μαύρου χρυσού. Αν η κατάσταση αυτή συνεχίσει να διατηρεί την ίδια εικόνα και οι τιμές να βρίσκονται κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι έως και την περίοδο του Ιουνίου και Ιουλίου 2020, τότε αναμένονται ηχηρές πτωχεύσεις αμερικανικών εταιρειών εξόρυξης σχιστολιθικού πετρελαίου.
Όλα αυτά σε προεκλογική περίοδο, με την Αμερική και τους Αμερικανούς σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση λόγω της πανδημίας, της τεράστιας ανεργίας, η οποία προβλέπεται να αγγίζει και τα 30 εκατομμύρια νέους ανέργους, αλλά και της έντονης κοινωνικής αντίδρασης ως προς τη διαχείριση της κρίσης του Covid-19 από την αμερικανική κυβέρνηση. Ο Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει σοβαρό ζήτημα πλέον και μάλιστα στο επίκεντρο των οικονομικών εξελίξεων, που είναι και το καλό του πολιτικό χαρτί.
Το χρηματιστηριακό παιχνίδι με τα συμβόλαια και η… ατυχία
Το προθεσμιακό συμβόλαιο Μαΐου του αμερικανικού ελαφρού αργού πέρασε κάτω από το μηδέν, καταγράφοντας ημερήσια πτώση της τιμής άνω του 300%, αλλά και το μεγαλύτερο spread σε σχέση με το προθεσμιακό συμβόλαιο του επόμενου μηνός.
Τα προθεσμιακά συμβόλαια αποτελούν εν μέρει αγοραπωλησία φυσικού πετρελαίου και εν μέρει χρηματιστηριακή πράξη πάνω στις διαφορές τιμής που καταγράφει το «χαρτί» μήνα τον μήνα. Εν προκειμένω, το timing ήταν εξαιρετικά ατυχές: το προθεσμιακό συμβόλαιο Μαΐου λήγει σήμερα Τρίτη και δεν μπορούσε να έχει αγοραστή παρά μόνο κάποιον μεταξύ όσων ενδιαφέρονταν για άμεση παραλαβή φυσικού πετρελαίου – και τέτοιοι δεν υπάρχουν στις τωρινές συνθήκες.
Μια ακριβέστερη εικόνα της αγοράς αποτυπώνει το γεγονός ότι το συμβόλαιο Ιουνίου του αμερικανικού αργού, που λήγει στις 19 Μαΐου, υποχώρησε κατά μόλις 18%, ισορροπώντας στα 20,43 δολάρια ανά βαρέλι και το συμβόλαιο Ιουλίου στα 26,18 δολάρια ανά βαρέλι, με πτώση κατά 11%.
Το πετρέλαιο Brent, που αποτελεί και το διεθνές benchmark και έχει ήδη περάσει στη διαπραγμάτευση του συμβολαίου Ιουνίου, υποχώρησε κατά 8,9% στα 25,57 δολάρια ανά βαρέλι.
Πρόκειται για μια ένδειξη ότι, παρά το σοκ της Δευτέρας, οι αγορές προσβλέπουν σε ένα μέλλον μετά το lockdown – όμως και έτσι η εικόνα είναι μεσοπρόθεσμα απογοητευτική.
Τα περιορισμένα ανακλαστικά των Αμερικανών
Ακόμα και πριν τεθούν σε καραντίνα περίπου 3 δισ. κάτοικοι του πλανήτη, οι ειδικοί στην αγορά πετρελαίου είχαν διαγνώσει τα συμπτώματα από τον αμείλικτο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στο τρίγωνο ΗΠΑ- Ρωσία- Σαουδική Αραβία με επίκεντρο τη διασφάλιση μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς για τον καθένα «εμπόλεμο» ξεχωριστά.
Ωστόσο, όταν ξέσπασε η πανδημία για τα καλά και διακόπηκαν αιφνιδίως και με το μαχαίρι οι παραγγελίες, όταν προσγειώθηκαν όλα τα αεροπλάνα και σταμάτησαν οι διεθνείς πτήσεις, όταν έπαψαν να κυκλοφορούν τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά στους δρόμους, οι Αμερικανοί παραγωγοί σχιστολιθικού πετρελαίου εξακολουθούσαν να αντλούν σαν να μη συνέβαινε τίποτε.
Μέχρι και πριν από λίγα εικοσιτετράωρα η αμερικανική παραγωγή άγγιζε τα 12 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, πλαφόν που ίσχυε και πριν από 6 μήνες. Με λίγα λόγια, η αμερικανική παραγωγή δεν προσαρμόστηκε ως όφειλε στα νέα δεδομένα.
Οι επιπτώσεις
Σε πρώτη φάση η πτώση των τιμών στη λιανική αγορά καυσίμων θα είναι θετική για την τσέπη των καταναλωτών σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο αυτή η ανισορροπία στην αγορά πετρελαίου θα έχει μακροπρόθεσμα επιπτώσεις και αλυσιδωτές αντιδράσεις. Θα επακολουθήσει μεγάλο κύμα ανεργίας στον τομέα αυτό.
Τόσο όσον αφορά τη βιομηχανική πλευρά του ζητήματος όσο και την πλευρά των εξειδικευμένων υπηρεσιών, χρηματοπιστωτικών, ασφαλιστικών και άλλων που σχετίζονται με την παραγωγή, εμπορία, αποθήκευση και διάθεση μαύρου χρυσού.
Αναμένεται σε πρώτη φάση και μία μείωση των τιμών στα τρόφιμα, όσον αφορά τις διεθνείς τιμές τους, αφού κατά τεκμήριο μειώνεται σταθερά και αισθητά το κόστος μεταφοράς.
Αρνητικές είναι ήδη και θα είναι μεσοπρόθεσμα οι επιπτώσεις στη διεθνή ναυτιλία από την κρίση τιμών στην αγορά πετρελαίου. Θα επηρεαστούν προς τα κάτω και οι διεθνείς ναύλοι, ενώ προφανώς η συρρίκνωση της ζήτησης θα επηρεάσει τον αριθμό δεξαμενόπλοιων σε λειτουργία.
Αναμένεται και εκεί συμπίεση των θέσεων εργασίας. Τέλος προβλέπεται και πτώση τιμών στην ανταλλακτική αξία των δεξαμενόπλοιων προς πώληση.
Πηγές : Liberation/ Le Monde/ Newsweek
