Η Ελλάδα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τους κινδύνους που απειλούν μια ευρωπαϊκή δημοκρατία κατά τη διάρκεια ενός μοναδικού, εξουθενωτικού οικονομικού σοκ, αναφέρει το Bloomberg σε άρθρο του, όπου κάνει έναν παραλληλισμό της τρέχουσας κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία του κορωνοϊού με την οικονομική περιπέτεια που πέρασε η χώρα μας, υπογραμμίζοντας ότι ο κόσμος θα μπορούσε να πάρει μια «γεύση» από τα δεινά που πέρασε η Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια.
Όπως αναφέρει το πρακτορείο, μια συρρίκνωση τουλάχιστον κατά 10% μπορεί να είναι άνευ προηγουμένου στα μεταπολεμικά χρόνια για τις περισσότερες βιομηχανικές χώρες, ωστόσο τέτοιο θα είναι το πλήγμα που, σύμφωνα με τη UniCredit, θα δεχθεί η Ευρωζώνη, η Βρετανία και οι ΗΠΑ λόγω της κρίσης του κορωνοϊού.
Η περιπέτεια της Ελλάδας μπορεί να είναι διαφορετική, αλλά συγκρίσιμου μεγέθους, καθώς είχε σοβαρές συνέπειες, τις οποίες οι πολιτικοί του κόσμου πρέπει να αναλογιστούν.
Η κρίση του ελληνικού χρέους την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με το Bloomberg, προκάλεσε ένα βίαιο πλήγμα στην ανάπτυξη, ενέτεινε τη λιτότητα που έπληξε πρώτα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες της κοινωνίας και εκτόξευσε την ανεργία.
Η οικονομική καταστροφή τροφοδότησε τον εξτρεμισμό, που οξύνθηκε καθώς αυξανόταν η αναζήτηση πολιτικών ευθυνών για την κατάσταση. Αυτή είναι μια προειδοποίηση για το τι μπορεί να προκύψει από τέτοιου είδους κρίσης, σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά.
«Είναι αδύνατο να αποφευχθούν οι κλυδωνισμοί» επισημαίνει στο Bloomberg ο Έλληνας πρώην πρωθυπουργός, οποίος ανέλαβε την εξουσία σε μια εποχή κατά την οποία η οικονομία της χώρας συρρικνωνόταν με ετήσιο ρυθμό άνω του 8%.
«Όταν ο φόρος εξελίσσεται σε πανικό, τότε η δυσαρέσκεια μετατρέπεται σε οργή και το μείγμα είναι εκρηκτικό» σημειώνει.
Παρότι ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο πόσο άσχημα θα πληγεί η παγκόσμια ανάπτυξη από την κρίση του κορωνοϊού, φαίνεται ότι ο υπόλοιπος κόσμος θα μπορούσε να πάρει τουλάχιστον μια «γεύση» από όσα πέρασε η Ελλάδα.
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας προειδοποιεί ότι 25 εκατ. θέσεις εργασίας μπορεί να χαθούν το τρέχον έτος, ενώ η Goldman Sach εκτιμά ότι η ανεργία στις ΗΠΑ θα αγγίξει το 15%. Ορισμένοι οικονομολόγοι συγκρίνουν την τρέχουσα κατάσταση ακόμη και με τη «Μεγάλη Ύφεση».
Η κρίση στην Ελλάδα άφησε πίσω της σχεδόν το 30% του εργατικού δυναμικού της χώρας χωρίς εργασία, ενώ η ανεργία των νέων ξεπέρασε σε ποσοστό το 50%. Περισσότερο από το ήμισυ των δανείων που είχαν χορηγήσει οι τράπεζες κατέστησαν μη εξυπηρετούμενα.
Η οικονομία συρρικνώθηκε περίπου κατά το ένα τέταρτο σε μια δεκαετία, ενώ το ποσοστό των πολιτών που κινδύνευσαν από τη φτώχεια ανήλθε σε επίπεδα που συνήθως δεν καταγράφονται σε καιρό ειρήνης.
Η λιτότητα που επέβαλαν στην Ελλάδα οι πιστωτές της εξακολουθεί να είναι αισθητή και σήμερα. Ο μέσος Έλληνας έχασε περίπου το ένα πέμπτο του διαθέσιμου εισοδήματός του, ενώ οι μη καταβληθέντες φόροι προς το κράτος τριπλασιάστηκαν μέσα σε διάστημα εννέα ετών, φτάνοντας τα 104 δισ. ευρώ στο τέλος του 2018.
Εν τω μεταξύ, συνεχίζει το πρακτορείο, πέντε πρωθυπουργοί της Ελλάδας εκδιώχθηκαν από την εξουσία εν μέσω της λαϊκής δυσαρέσκειας για την πορεία της οικονομίας. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Αντώνης Σαμαράς, ένας από τους ελάχιστους ηγέτες στον κόσμο που κλήθηκαν να διαχειριστούν τις συνέπειες μιας τόσο βαθιάς ύφεσης.
Όντας πρωθυπουργός από το 2012 έως το 2015, ο Σαμαράς είδε το εξτρεμιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής να αξιοποιεί τις κοινωνικές συνέπειες της ύφεσης, προβάλλοντας τη ρατσιστική και νεοναζιστική ρητορική και να αναδεικνύεται στην τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα.
Όταν ένας από τους υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής δολοφόνησε έναν καλλιτέχνη της ραπ το 2013, ο Σαμαράς αναγκάστηκε να αναλάβει δράση. Συνέλαβε την ηγεσία του κόμματος, στην πιο αποφασιστική πολιτική καταστολή που είχε καταγραφεί στη χώρα από την εποχή της δικτατορίας τη δεκαετία του 1970, μετά την οποία το εξτρεμιστικό κόμμα δεν ανέκαμψε ποτέ.
Ο Σαμαράς κατάφερε να οδηγήσει σε ανάκαμψη την οικονομία, αλλά μόλις φάνηκαν τα πρώτα σημάδια ισχνής ανάπτυξης έχασε τις εκλογές από μια διαφορετική έκφανση του λαϊκισμού, καθώς νίκησε ο πρώην κομμουνιστής Αλέξης Τσίπρας. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ακόμα ένα νέο ανερχόμενο πολιτικό κίνημα, του οποίου η αριστερή πτέρυγα απαιτούσε πιο επιθετική αντιπαράθεση με τους πιστωτές της Ελλάδας, σημειώνει το Bloomberg.
Εάν υπάρχει κάτι που μπορεί να βοηθήσει τις χώρες να αποφύγουν τους πολιτικούς κλυδωνισμούς που υπέστη η Ελλάδα είναι ότι για την κρίση του κορωνοϊού δεν ευθύνεται κανείς, επομένως δεν είναι εύκολο να βρεθεί ο «αποδιοπομπαίος τράγος», σύμφωνα με τον Μανόλη Γαλενιανό, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Επιπλέον, η ύφεση δεν οφείλεται σε διαρθρωτικές ανισορροπίες, όπως το υψηλό χρέος ή τα υψηλά ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, επομένως η ανάπτυξη, θεωρητικά, θα μπορούσε να επιστρέψει σε κανονικούς ρυθμούς μετά την κρίση του κορωνοϊού, εφόσον βέβαια η παραγωγική ικανότητα των οικονομιών δεν θα έχει υποστεί σοβαρή ζημιά, σημειώνει ο Γαλενιανός.
Έρχεται καλοκαίρι δυσαρέκειας
Η επικείμενη ύφεση «είναι πολύ διαφορετική από την κρίση της Ευρωζώνης» σημειώνει από την πλευρά του στο Bloomberg ο Πάνος Τσακλόγλου, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος είχε τον ρόλο του διαπραγματευτή μεταξύ της Ελλάδα και των Ευρωπαίων πιστωτών της.
«Οφείλεται σε εξωγενή παράγοντας, καθώς δεν οφείλεται σε λάθη πολιτικής. Είναι ανάλογη στον βαθμό που επηρεάζει όλες τις χώρες και μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις μεταξύ των χωρών» προσθέτει.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, από τη Γερμανία έως το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν επίσης προχωρήσει σε ενισχυμένα και στοχευμένα προγράμματα για να περιορίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης του κορωνοϊού στο εργατικό δυναμικό κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μια δυνατότητα που είχε τότε η Ελλάδα.
Ωστόσο, η Σωτηρία Θεοδωροπούλου, ανώτερη αναλύτρια στο Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο, στις Βρυξέλλες, προειδοποιεί ότι η τρέχουσα κρίση, εάν δεν αντιμετωπιστεί επαρκώς, θα μπορούσε εύκολα να σπείρει σπόρους για την εφαρμογή ολέθριων πολιτικών, απειλώντας να οδηγήσει σε ένα καλοκαίρι έντονης δυσαρέσκειας μεταξύ των φτωχότερων στρωμάτων της κοινωνίας.
«Οι άνθρωποι με μη καθορισμένες συμβάσεις, αυτοί που εργάζονται στην οικονομία του διαμοιρασμού και οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης δεν απολαμβάνουν όλοι το ίδιο επίπεδο προστασίας της απασχόλησης ή το ίδιο επίπεδο κοινωνικών παροχών για να αντιμετωπίσουν την καταιγίδα» συμπληρώνει.
Όπως και στο παράδειγμα της Ελλάδας, η Σ. Θεοδωροπούλου αναφέρει ότι ένα αφήγημα που μπορεί να ενισχύσει τα λαϊκιστικά κόμματα είναι η αντίληψη ότι οι άλλες χώρες δεν δείχνουν αλληλεγγύη. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης στην Ιταλία, Ματέο Σαλβίνι, εξέφρασε το αίσθημα αυτό στις 27 Μαρτίου, επισημαίνοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι «φωλιά φιδιών και τσακαλιών» και οι ψηφοφόροι θα πρέπει να εξετάσουν τελικά το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν το μπλοκ.
Επί του παρόντος, ο Αντ. Σαμαράς λέει ότι οι κυβερνήσεις μπορούν μόνο να μετριάσουν τις πολιτικές επιπτώσεις μόνο εάν φανεί ότι διαχειρίζονται αποτελεσματικά την κρίση.
Οι κυβερνώντες πρέπει να κινηθούν πάνω σε τεντωμένο σκοινί, ισορροπώντας μεταξύ «της αποφασιστικότητας και της συμπόνιας» και θα πρέπει να σκεφθούν αντισυμβατικά και σε ό,τι αφορά τα σχέδια έκτακτης ανάγκης, επισημαίνει.
«Εάν οι ευρωπαϊκές οικονομίες αφεθούν να καταρρεύσουν, χωρίς αυτή η κρίση να είναι δική τους υπαιτιότητα, αυτό θα οδηγήσει σε εκτίναξη του ευρωσκεπτικισμού» προειδοποιεί ο Αντ. Σαμαράς και προσθέτει: «Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην πλήρη αποσύνθεση της ΕΕ».
