Στη διάρκεια της περιόδου 2016-2017 έγιναν πολλές συζητήσεις για τις ψευδείς ειδήσεις, τους αλγορίθμους και την έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού για τους δημοσιογράφους και τη δημοσιογραφία. Στην έκθεση 2017 για τα ψηφιακά ενημερωτικά μέσα της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, που δημοσιοποίησε το Ινστιτούτο Reuters, προέκυψαν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τις αντιλήψεις που επικρατούν για αυτά τα ζητήματα.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους
Η εμπιστοσύνη του κοινού στις ειδήσεις που φθάνει το 43% για όλα τα ΜΜΕ μειώνεται δραστικά όταν αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς μόνο το 24% θεωρεί ότι τα social media κάνουν καλά τη δουλειά τους διαχωρίζοντας γεγονότα από φανταστικά αφηγήματα. Αντίθετα, το ποσοστό αυτό φθάνει το 40% για τα ενημερωτικά ΜΜΕ. Μόνο στην Ελλάδα οι περισσότεροι άνθρωποι εμπιστεύονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ποσοστό 28%, ενώ η εμπιστοσύνη στα ενημερωτικά ΜΜΕ συγκεντρώνει ποσοστό 19%.
Η εμπιστοσύνη ταυτίζεται με την πολιτική πόλωση
Η έρευνα φανερώνει ότι σε πολλές χώρες υπάρχει στενή σχέση της έλλειψης εμπιστοσύνης στα ΜΜΕ με τις πολιτικές προκαταλήψεις. Ιδιαίτερη ένταση παρατηρείται σε χώρες με υψηλά επίπεδα πολιτικής πόλωσης, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Ουγγαρία. Στην έρευνα επαναλαμβάνεται ό,τι ίσχυε και τον περασμένο χρόνο σε σχέση με το υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης που σημειώνεται στις βόρειες και σκανδιναβικές χώρες. Για άλλη μια φορά διακρίνουμε ότι οι χώρες της κεντρικής, νότιας και ανατολικής Ευρώπης βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά αυτής της κλίμακας.
Οι αλγόριθμοι συντελούν σε μεγαλύτερη ποικιλομορφία
Η μελέτη δείχνει ότι μεγαλώνει ο αριθμός όσων αλιεύουν ειδήσεις χρησιμοποιώντας αλγορίθμους, σε σύγκριση με εκείνους που προτιμούν τις ειδήσεις που έχουν επιλεγεί από συντάκτες. Η πλειοψηφία του κοινού, δηλαδή το 54%, προτιμά να χρησιμοποιεί αλγορίθμους για την επιλογή των θεμάτων που ενημερώνονται, ενώ το 44% του κοινού προτιμά την επιλογή των ειδήσεων που έχει γίνει από συντάκτες και δημοσιογράφους.
Ωστόσο, τα καινούργια στοιχεία μαρτυρούν ότι η χρήση των αλγορίθμων δεν σημαίνει και μείωση της ποσότητας της ύλης και περιεχομένου που ενημερώνονται οι χρήστες, αντίθετα συμβάλλει ώστε να εκτίθενται σε ευρύτερη κλίμακα ψηφιακών πηγών ενημέρωσης.
Στην έκθεση για τα ψηφιακά ενημερωτικά μέσα περιλαμβάνεται η επισκόπηση των διάφορων πρακτικών πρόσβασης στις ειδήσεις που ακολουθούν οι νέοι χρήστες και οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εκδότες.
Στο μέλλον ενδέχεται μεγαλύτερος αριθμός ατόμων να πληρώνει για ενημέρωση
Σε γενικές γραμμές ουδείς είναι πρόθυμος να πληρώνει για ειδήσεις στο διαδίκτυο. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι «στο μέλλον όλο και περισσότεροι θα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν, εφόσον το περιεχόμενο είναι αξιόλογο, εύχρηστο και αναφέρεται σε θέματα που τους αφορούν».
Ο Βορράς της Ευρώπης παρουσιάζει σημαντικά ποσοστά ψηφιακών συνδρομών, με 15% στη Νορβηγία και αντίστοιχα 12% στη Σουηδία και 10% στη Δανία. Πρόκειται για πολύ μεγαλύτερα ποσοστά από το 2% στην Ελλάδα και στη Δημοκρατία της Τσεχίας και από το 3% στη Βρετανία, στη Γερμανία, στην Κροατία και στη Γαλλία. Αυτή η τάση στις χώρες του Βορρά συνδέεται με την κουλτούρα πληρωμής συνδρομής για τα έντυπα, η οποία μεταφέρθηκε και στα ψηφιακά Μέσα.
Οι λόγοι που αναφέρονται από όσους δεν διατίθενται να πληρώσουν για τις ψηφιακές ειδήσεις είναι οι εξής:
– το 54% απάντησε ότι το δωρεάν περιεχόμενο είναι διαθέσιμο σε μεγάλη επάρκεια.
– το 29% απάντησε ότι αυτήν τη στιγμή δεν επιβάλλει χρεώσεις η «ετικέτα-πηγή» ενημέρωσης που προτιμούν.
Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό θεωρεί ότι οι ειδήσεις δεν αξίζουν για να τις πληρώνει.
Η αύξηση των διαδικτυακών εφαρμογών ειδήσεων μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων
Όλο και περισσότεροι χρησιμοποιούν διαδικτυακές εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων για να βρίσκουν, να μοιράζονται και να συζητούν ειδήσεις. Η χρήση της εφαρμογής WhatsApp αυξήθηκε σημαντικά τον περασμένο χρόνο σημειώνοντας 15%. Η Ισπανία είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα στη χρήση αυτής της εφαρμογής με 32% (αύξηση 8%). Ωστόσο, το Facebook σε πολλές άλλες χώρες κατέχει τα σκήπτρα, όπως η Ελλάδα με 17%, η Πορτογαλία με 16%, η Ρουμανία με 15% και ακολουθούν η Νορβηγία και η Πολωνία με 10%. Η αύξηση στην ανταλλαγή μηνυμάτων πρέπει να ερμηνευτεί ως μια επιπλέον ενέργεια, η οποία δεν αντικαθιστά τη χρήση των κοινωνικών δικτύων.
Οι διαφορετικοί τρόποι πρόσβασης στις ειδήσεις
Στην έρευνα μελετήθηκαν και οι διαφορετικοί τρόποι που προτιμούνται για τη λήψη περιεχομένου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι διαδικτυακοί τόποι και οι εφαρμογές διατηρούν ένα μικρό προβάδισμα σε σύγκριση με την αναζήτηση και τα κοινωνικά δίκτυα. Όμως, όταν μελετηθούν συνολικά οι διαφορετικοί τρόποι (αναζήτηση, κοινωνικά δίκτυα, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ειδοποιήσεις στο κινητό τηλέφωνο, πάροχοι υπηρεσιών ανάληψης περιεχομένου), η πλειοψηφία, δηλαδή το 65%, προτιμά να χρησιμοποιεί άλλους τρόπους πρόσβασης στις ειδήσεις, αυτό το ποσοστό φθάνει 73% στους νέους ηλικίας κάτω των 35 χρόνων.
Επίσης παρατηρούνται και διαφορετικά χαρακτηριστικά σε κάθε γεωγραφική περιφέρεια. Στη Σκανδιναβία και στη Βρετανία το κοινό στρέφεται απευθείας σε διαδικτυακούς τόπους ή σε κάποια εφαρμογή. Αντίθετα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ιδιαίτερα δημοφιλή σε ορισμένες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Στο Βέλγιο το 34% χρησιμοποιεί το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για να έχει πρόσβαση στις ειδήσεις.
Η αξία της «ετικέτας-πηγής» ενημέρωσης
Σύμφωνα με τη μελέτη, υπάρχουν καινούργιες μαρτυρίες που δείχνουν ότι η «ετικέτα-πηγή» ενημέρωσης κερδίζει έδαφος στις υφιστάμενες πλατφόρμες. Τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων θυμόντουσαν από πού είχαν βρει μια είδηση, δηλαδή Facebook ή Google. Όμως, λιγότεροι από τους μισούς δεν μπορούσαν να θυμηθούν από ποια «ετικέτα-πηγή» ενημέρωσης είχαν βρει μια είδηση, όταν αυτή προερχόταν από αναζήτηση σε ποσοστό 37% ή από κοινωνική δικτύωση σε ποσοστό 47%.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το YouGov με ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο τον Ιανουάριο με αρχές Φεβρουαρίου 2017 σε 36 χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ και η Βρετανία. Το δείγμα της έρευνας περιελάμβανε 7.000 άτομα.
