Το καλαμπόκι αποτελεί κτηνοτροφή υψηλής διατροφικής αξίας και έχει συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στη χώρα μας. Όμως, λόγω, των υψηλών απαιτήσεών του σε λιπάσματα και αρδευτικό νερό αποτελεί πλέον “ακριβή” και περιβαλλοντικά μη ορθολογική καλλιέργεια. Στο πλαίσιο μιας πρώτης προσπάθειας αξιολόγησης της δυνατότητας μερικής αντικατάστασης του καλαμποκιού από σόργο, που απαιτεί λιγότερες εισροές, γίνεται συγκριτική μελέτη από ομάδα πανεπιστημιακών.
Συγκεκριμένα, μελετώνται η αύξησης της παραγωγικότητας και της διατροφικής (πρωτεϊνικής) αξίας καλαμποκιού και σόργου, κάτω από βέλτιστες συνθήκες ανάπτυξης (δυναμικό παραγωγής) και κάτω από συνθήκες μειωμένων εισροών (άρδευσης και λίπανσης), με πειράματα στον αγρό. Στόχος είναι να βρεθεί σε ποιες περιπτώσεις η καλλιέργεια του σόργου μπορεί να αντικαταστήσει τον αραβόσιτο για παραγωγή ενσιρώματος στην κεντρική Ελλάδα. Στην έρευνα συμμετέχουν οι ερευνητικές ομάδες των Καθηγητών Ν. Δαναλάτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Εργαστήριο Γεωργίας του Τμήματος Γεωπονίας ΦΠΑΠ) και Κ. Τσιμπούκα, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης.
Για την κοστολόγηση και αξιολόγηση των εισροών και του ακαθάριστου κέρδους παραγωγού, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τη δυτική θεσσαλική πεδιάδα, όπως η τιμή πώλησης του τελικού προϊόντος, και το κόστος αγοράς υλικών το έτος 2009. Υποθέτοντας την ίδια τιμή πώλησης του προϊόντος, η καλλιέργεια του σόργου προσφέρει στον παραγωγό 6 έως 9 φορές υψηλότερο ακαθάριστο κέρδος σε σχέση με την καλλιέργεια του αραβοσίτου κάτω από συνθήκες υψηλών και χαμηλών εισροών. Στην περίπτωση που συνυπολογίσουμε και τη θρεπτική αξία του ενσιρώματος, η τιμή πώλησης του σόργου θα είναι ελαφρώς μικρότερη.
Στη συγκεκριμένη μελέτη, η περίπτωση του σόργου (χαμηλών εισροών) φαίνεται να αποτελεί την καλύτερη δυνατή επιλογή για μεγιστοποίηση του κέρδους του παραγωγού, αφού, άλλωστε, οι υπολογιζόμενες μεταβλητές δαπάνες/τόνο παραγόμενης χλωρής βιομάζας είναι 2,5 φορές χαμηλότερες από αυτές του αραβοσίτου (8,6 ?/t έναντι 22,1 ?/t). Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι τα υβρίδια σόργου μπορούν να φθάσουν τους 15t χλωρής βιομάζας ανά στρέμμα, με ικανοποιητική θρεπτική αξία. Έτσι, το σόργο μπορεί να ενσωματωθεί ως μια εναλλακτική καλλιέργεια για παραγωγή ζωοτροφής καταλαμβάνοντας μέρος από την έκταση του αραβοσίτου που καλλιεργείται στη Θεσσαλία.
Η υπεροχή του σόργου έναντι του αραβοσίτου αυξάνεται σε συνθήκες μειωμένων εισροών, καθώς το σόργο παρουσιάζει καλύτερους δείκτες αξιοποίησης φωτός, νερού και θρεπτικών σε σχέση με τον αραβόσιτο. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη σε μελλοντικά προγράμματα χρήσεων γης στη Θεσσαλία (σ.σ. η μελέτη συνεχίζεται). Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Δαναλάτο, η αποδέσμευση των ενισχύσεων από την παραγωγή (επακόλουθο της εφαρμογής της νέας ΚΑΠ 2006) σε συνδυασμό με την αύξηση του κόστους παραγωγής και την μείωση των τιμών πώλησης των βασικών γεωργικών προϊόντων (βαμβάκι, σιτάρι, αραβόσιτος) είχαν ως αποτέλεσμα τη δραστική μείωση του αγροτικού εισοδήματος.
Οι άσχημες καιρικές συνθήκες του 2007 (καύσωνες) και του 2008 (ξηρασία) μείωσαν τις αποδόσεις των προϊόντων και οι παραγωγοί άρχισαν σοβαρά να σκέφτονται για νέες εναλλακτικές καλλιέργειες, με μειωμένα καλλιεργητικά κοστολόγια. Μεταξύ των εναλλακτικών καλλιεργειών, η περίπτωση των βιοενεργειακών φυτών αποτελεί μια αξιόλογη επιλογή. Παρ’ όλα αυτά, πρόσφατες μελέτες με ελαιοδοτικές καλλιέργειες (ηλίανθο και ελαιοκράμβη), στην κεντρική Ελλάδα, έδειξαν ότι το ισοζύγιο εισροών εκροών δεν προσφέρουν το απαιτούμενο κίνητρο για τη στροφή των παραγωγών σ’ αυτές τις καλλιέργειες.
Η περίπτωση των δημητριακών (σιτάρι, καλαμπόκι, σόργο) για παραγωγή βιοαιθανόλης βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο. Αναφορικά με τα φυτά βιομάζας για παραγωγή στερεών καυσίμων (μίσχανθος, καλάμι, αγριοαγκινάρα, κλπ), μόνο η περίπτωση της αγριοαγκινάρας αποτελεί, σήμερα, αξιόλογη λύση για την ελληνική γεωργία και τους αγρότες. Ενώ η έρευνα αναφορικά με τα ενεργειακά φυτά είναι υπό εξέλιξη, η περίπτωση τω εναλλακτικών καλλιεργειών για ζωοτροφή δεν έχει διερευνηθεί ακόμη σε βάθος. Έχοντας υπόψη ότι, η παραγωγή και εμπορία ζωοτροφών αποτελεί μια δυνατή εγχώρια αγορά, η καλλιέργεια του σόργου ίσως μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση, τονίζει ο καθηγητής.
Στην κεντρική Ελλάδα, περίπου το 1/3 του καλλιεργούμενου αραβοσίτου καταναλώνεται ως ζωοτροφή. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρίες επιζητούν φθηνή πρώτη ύλη. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το ενσίρωμα του σόργου, ίσως τελικά να αποτελεί μια καλή εναλλακτική πρόταση για μερική αντικατάσταση του ενσιρώματος αραβόσιτου για παραγωγή ζωοτροφής.
