Αν κάποιος με ρωτούσε πώς μπορεί κανείς να δημιουργήσει χαρά, ευτυχία, γαλήνη και ικανοποίηση στη ζωή του, θα απαντούσα «να βρίσκεις δύναμη να βοηθάς τους άλλους, και ειδικά εκείνους που το έχουν πραγματικά ανάγκη». Και όταν λέω ανάγκη, εννοώ να κάνεις κάτι για κάποιον που δεν θα μπορούσε να το κάνει μόνος του ή που δεν μπορεί να σου το ανταποδώσει. Υπάρχει κάτι βαθιά μεταμορφωτικό που συμβαίνει μέσα μας όταν προσφέρουμε ανιδιοτελώς.
Συχνά επικεντρωνόμαστε μόνο στο πώς η βοήθειά μας επηρεάζει τους άλλους, παραβλέποντας το γεγονός ότι αυτή η πράξη έχει τη δύναμη να αλλάξει και εμάς τους ίδιους. Η επίδραση αυτής της εμπειρίας είναι πολύ συχνά υποτιμημένη.
Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που κάνουμε όταν σκεφτόμαστε το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε είναι ότι εστιάζουμε σε πολύ μεγάλες, μακροπρόθεσμες ή ακριβές πράξεις, αγνοώντας τη δύναμη των μικρών καθημερινών κινήσεων. Πολλοί άνθρωποι λένε ότι θα ήθελαν να βοηθήσουν τους καρκινοπαθείς, αλλά δεν διαθέτουν ένα εκατομμύριο ευρώ για να δωρίσουν. Θα ήθελαν να στηρίξουν έναν νέο άνθρωπο, αλλά δεν μπορούν να του πληρώσουν τις σπουδές. Θα ήθελαν να βοηθήσουν μια οικογένεια που δυσκολεύεται, αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να τους καλύψουν το ενοίκιο.
Αυτές είναι σίγουρα σπουδαίες πράξεις, αλλά με τη νοοτροπία ότι αν οι πράξεις δεν είναι μεγάλες δεν κάνουν καμία απολύτως διαφορά, συχνά οδηγούμαστε στην αδράνεια. Η αλήθεια όμως είναι ότι η βοήθεια δεν χρειάζεται να είναι τεράστια για να είναι σημαντική. Μικρές, καθημερινές πράξεις καλοσύνης έχουν τη δύναμη να αλλάξουν ζωές.
Ένα χαμόγελο, μια ενθαρρυντική κουβέντα, η προθυμία να ακούσουμε κάποιον που χρειάζεται να μοιραστεί τον πόνο του, μια μικρή χειρονομία υποστήριξης – όλα αυτά έχουν αξία. Όταν σκεφτόμαστε τη βοήθεια μόνο σε μακροεπίπεδο, ξεχνάμε ότι ακόμα και οι μεγαλύτερες αλλαγές ξεκινούν από απλές, μικρές πράξεις.
Ένα από πιο τα αγαπημένα μου βιβλία που μπορώ να διαβάζω και να ξαναδιαβάζω είναι το How to Win Friends and Influence People του Dale Carnegie. Σε αυτό το βιβλίο, ο Carnegie αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη δύναμη που μπορεί να κρύβει ένα χαμόγελο. Ένα χαμόγελο είναι μια απλή, αλλά τόσο ισχυρή χειρονομία που μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη μέρα κάποιου και να τον κάνει να νιώσει πιο εκτιμημένος. Το χαμόγελο δεν κοστίζει τίποτα, αλλά είναι ένα πολύτιμο δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε στους άλλους. Ο Carnegie μας λέει ότι «το χαμόγελο είναι το φυσικό αντίδοτο στην απογοήτευση, φέρνει ξεκούραση στους κουρασμένους, λιακάδα σε όσους είναι σκυθρωποί και ελπίδα σε εκείνους που αισθάνονται ηττημένοι».
Πέρα από τα προφανή οφέλη, το χαμόγελο έχει και μερικά που ίσως δεν τα περιμένεις. Το πρώτο είναι ότι μας κάνει να φαινόμαστε πιο ελκυστικοί. Οι άνθρωποι έλκονται φυσικά από όσους χαμογελούν, γιατί ένα χαμόγελο εκπέμπει αυτοπεποίθηση, θετικότητα και καλή διάθεση. Το δεύτερο όφελος είναι ότι το χαμόγελο μειώνει το άγχος. Όταν χαμογελάμε, οι μύες του προσώπου μας στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο που μειώνουν την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες), ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τη σεροτονίνη και τη ντοπαμίνη (τις ορμόνες της χαράς). Το χαμόγελο είναι σαν ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό που έχει δωρεάν πρόσβαση σε όλους.
Κάνε το εξής αντίστροφο πείραμα που – πίστεψέ με – θα σε εκπλήξει. Μπες σε ένα κατάστημα, πες μια καλημέρα σκυθρωπή, και παρατήρησε την αντίδραση του ανθρώπου που έχεις απέναντί σου. Θα σε καλημερίσει με έναν περίπου αντίστοιχο τρόπο, γιατί όταν άνθρωποι άγνωστοι μας μιλάνε χωρίς ίχνος γλυκύτητας, η πρώτη φυσική αντίδραση/μετάφραση του εγκεφάλου μας είναι ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια απειλή. Πράγματι, ο εγκέφαλός μας είναι εξελικτικά προγραμματισμένος να ανιχνεύει απειλές για την επιβίωσή μας. Ο τόνος της φωνής, οι εκφράσεις του προσώπου και η γλώσσα του σώματος των άλλων ανθρώπων ερμηνεύονται από την αμυγδαλή, τον «ανιχνευτή καπνού» του εγκεφάλου, η οποία αποφασίζει αν πρέπει να σημάνει συναγερμό. Έτσι, αν κάποιος μας μιλά ψυχρά ή απότομα, ο εγκέφαλός μας μπορεί να το εκλάβει ως ένδειξη απόρριψης ή απειλής, ακόμα κι αν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Αυτή η αντίδραση είναι αυτόματη και έχει τις ρίζες της στην ανάγκη μας για κοινωνική αποδοχή και επιβίωση.
Δεν χρειάζεται να περιμένεις την τέλεια στιγμή ή τις τέλειες συνθήκες για να κάνεις το καλό. Δεν χρειάζεται να έχεις πολλά χρήματα ή επιρροή. Χρειάζεται απλώς η συνειδητή επιλογή να προσφέρεις με τον τρόπο που μπορείς, εδώ και τώρα. Και τελικά, οι μικρές πράξεις καλοσύνης δεν επηρεάζουν θετικά μόνο τη ζωή των άλλων, αλλά και τη δική σου.
Το ωραιότερο, όμως, όλων είναι ότι δεν χρειάζεται να χαμογελάς μόνο όταν σου συμβαίνει κάτι καλό για να νιώσεις τα οφέλη του. Η διαδικασία λειτουργεί και αντίστροφα: Όταν χαμογελάς, αρχίζεις να νιώθεις καλά. Και όταν νιώθεις καλά, χαμογελάς ακόμα περισσότερο!
Ιουλία Καζάνα-McCarthy
Δρ. Κοινωνιολογίας (University of Surrey, UK)
Πιστοποιημένη Life Coach (International Coaching Federation, ICF)
Solution Focused Θεραπεύτρια (BRIEF & The Solution Focused Universe)
