Ακόμα μια Χανφπαράντε, ή αλλιώς Παρέλαση Κάνναβης, διοργανώνεται αύριο Κυριακή στο Βερολίνο, για 19η φορά από το 1997 – ένα φεστιβάλ «για τη νομιμοποίηση της κάνναβης ως φαρμάκου και απόλαυσης στη Γερμανία». Την ίδια ώρα, ολοένα περισσότεροι άνθρωποι σε εθνικό και διεθνές επίπεδο μιλούν για αποτυχία της κατασταλτικής πολιτικής που απαγορεύει τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Ο ίδιος ο πρώην γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν, σε ομιλία του τον Σεπτέμβριο του 2014, τάχθηκε υπέρ μιας πιο φιλελεύθερης πολιτικής σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά, σε ένα πλαίσιο όπου θα προηγείται η υγεία και όχι η ποινική δίωξη των χρηστών.
Η Ουρουγουάη έχει χαράξει έναν ολοκληρωμένο δρόμο από την καλλιέργεια μέχρι την κατανάλωση της κάνναβης: πωλείται στα φαρμακεία με ανώτατο όριο τα 40 γραμμάρια τον μήνα ανά πελάτη, ενώ κάθε νοικοκυριό έχει το δικαίωμα να παράγει έως 480 γραμμάρια ετησίως. Στις ΗΠΑ, σε περισσότερες από τις μισές πολιτείες, η κάνναβη είναι πλέον διαθέσιμη ως φαρμακευτικό μέσο. Στην Πορτογαλία, στην Ισπανία και στην Τσεχία έπαψε η δίωξη της χρήσης ναρκωτικών· στην Ελβετία η κατοχή λιγότερων από 10 γραμμαρίων συνεπάγεται μόνο ένα πρόστιμο 100 φράγκων, χωρίς καμία περαιτέρω νομική κύρωση, ενώ στην Ολλανδία χρόνια τώρα κάνουν θραύση τα γνωστά coffee shops.
Διχασμένη η Γερμανία
Πίσω στη Γερμανία, τον περασμένο Μάιο το συνέδριο του κόμματος των Ελεύθερων Δημοκρατών (FDP) αποφάσισε κατά πλειοψηφία υπέρ της νομιμοποίησης της κάνναβης. Στα μέσα Ιουλίου ο προερχόμενος από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) δήμαρχος της Βρέμης Κάρστεν Ζίλινγκ ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός ομόσπονδου κρατιδίου που μίλησε ξεκάθαρα για την αποποινικοποίηση, έχοντας την υποστήριξη των Πρασίνων της Βάδης-Βυτεμβέργης.
Στην πλευρά των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) όμως υπάρχει έντονη διαφοροποίηση, με την υπεύθυνη του κόμματος για την πολιτική κατά των ναρκωτικών Μαρλέν Μόρτλερ να είναι σφοδρά αντίθετη σε τέτοιες προσπάθειες: «Η κάνναβη είναι μια μεθυστική ουσία, η κατάχρηση της οποίας μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στην υγεία. Μια γενικευμένη νομιμοποίηση θα έστελνε ένα λάθος σήμα και δεν θα μείωνε την κατανάλωση. Τα ρίσκα είναι πολύ μεγάλα».
Νομικοί προβληματισμοί
«Τάσσομαι υπέρ της ελευθερίας, όχι στην καταστολή, ναι στην πρόληψη» υποστηρίζει μιλώντας στην Deutsche Welle o Γιόακιμ Πφάιφερ, βουλευτής του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU). «Πιστεύω πως υπάρχουν επιχειρήματα κατά της έως τώρα εφαρμοζόμενης πολιτικής.»
Ο κεντροδεξιός βουλευτής εκφράζει μια μειοψηφία του κόμματός του, αλλά βρίσκει συμπαραστάτες στο κόμμα των Πρασίνων της Γερμανίας. Όπως επισημαίνει, δαπανώνται γύρω στα 2 δισ. το χρόνο για την ποινική δίωξη της χρήσης. «Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το 1/4 αυτού του ποσού για την εφαρμογή μιας προληπτικής πολιτικής για την κάνναβη και να υπάρξουν ταυτόχρονα νέα φορολογικά έσοδα» αντιπροτείνει ο Γ. Πφάιφερ.
Για τον καθηγητή ποινικού δικαίου Λόρεντς Μπέλινγκερ, η ποινική δίωξη «δεν είναι το σωστό μέσο». Σε καμία περίπτωση δεν αρνείται ότι η κάνναβη μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση προβλημάτων υγείας, αλλά πιστεύει πως «αυτά τα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν σωστά μόνο στο πλαίσιο ενός στοχευμένου συστήματος υγείας».
Μετριοπαθή βήματα στην Ελλάδα
Η σχετική συζήτηση έχει ανοίξει και στη δική μας χώρα, με ανάλογα φεστιβάλ για την αποποινικοποίηση των «μαλακών» ναρκωτικών να διεξάγονται τα τελευταία χρόνια. Μετά την «1η Γιορτή Κάνναβης» όμως, τον Μάιο στην Αθήνα, ο Ιατρικός Σύλλογος της πόλης (IAΣ) εκφράστηκε κατά της νομιμοποίησης ψυχοτρόπων ουσιών όπως η κάνναβη, με το επιχείρημα ότι η εύκολη πρόσβαση σε αυτή θα αυξήσει την κατανάλωσή της, κάτι που ενέχει σοβαρούς κινδύνους.
Αλλά και ο υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Παρασκευόπουλος εξέφρασε την αντίθεσή του, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει ανάγκη να αλλάξει το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αναφορικά με το ποινικό κομμάτι της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. «Για μένα το ζήτημα είναι δευτερεύον» δήλωνε πριν από λίγους μήνες, όταν ήταν ακόμα καθηγητής Νομικής του ΑΠΘ, ο κ. Παρασκευόπουλος, ο οποίος άλλωστε υπήρξε πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του σχεδίου νόμου για τα ναρκωτικά.
«Αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στις φυλακές περίπου 4.000 άνθρωποι που σχετίζονται με τη διακίνηση. Η νέα νομοθεσία προβλέπει θεραπεία, ωστόσο η γραφειοκρατία εμποδίζει την ενέργεια των διατάξεων που προσφέρουν απεξάρτηση. Ο νόμος διευκολύνει την απεξάρτηση, εξυπηρετώντας τόσο το δημόσιο συμφέρον όσο και το αντίστοιχο δικαίωμα στη θεραπεία. Ένας φυλακισμένος που θα ακολουθήσει τη θεραπευτική διαδικασία μπορεί να αποφυλακιστεί έχοντας εκτίσει το 1/5 της ποινής του» κατέληγε ο Ν. Παρασκευόπουλος.
Ο σχετικός νόμος 4139/2013 τιμωρεί με φυλάκιση έως 5 μήνες ή χρηματική ποινή όποιον προμηθεύεται ή κατέχει παράνομες ουσίες, ακόμα και για αποκλειστικά ίδια χρήση. Μέχρι το 2013 η ποινή αυτή ανερχόταν σε φυλάκιση 1 έτους. Η μικροδιακίνηση από εξαρτημένο χρήστη έχει μετατραπεί σε πλημμέλημα, ενώ πιο ήπια είναι και η αντιμετώπιση της απλής χρήσης.
Ο απλός χρήστης «μπορεί να κριθεί ατιμώρητος, εάν το δικαστήριο κρίνει ότι η αξιόποινη πράξη ήταν εντελώς περιστασιακή και δεν είναι πιθανόν να επαναληφθεί», η δε πράξη συνήθως δεν καταγράφεται καν στο ποινικό μητρώο. Επίσης, καθιερώνεται για πρώτη φορά το δικαίωμα του κρατουμένου στη θεραπεία και στην ένταξη σε προγράμματα απεξάρτησης, ενώ προβλέπεται η δυνατότητα επιβολής εναλλακτικών μέτρων απεξάρτησης από το δικαστήριο.
Τα υπέρ και τα κατά της αποποινικοποίησης θα ζυγιστούν τελικά στην πράξη, καθώς η εφαρμογή εναλλακτικών πολιτικών αποκτά ρεύμα σε ολοένα περισσότερα μέρη του κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πρόσφατη δημοσκόπηση του περιοδικού «Stern» το 37% των ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ της νομιμοποίησης της κάνναβης· το αντίστοιχο περσινό ποσοστό ανερχόταν στο 30%.
