Την άμεση απεμπλοκή της Αμερικής από τους «ατελείωτους πολέμους» στη Μέση Ανατολή, επιδιώκει ο Ντόναλντ Τραμ, σύμφωνα με τον γεωπολιτικό αναλυτή και ειδικό σύμβουλο της Διπλωματικής Ακαδημίας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Συτιλίδη. Έτσι εξηγεί την εσπευσμένη απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από τη βορειοανατολική Συρία, λίγο πριν την τουρκική εισβολή, ο Τζον Συτιλίδης, μιλώντας στο ΑΠΕ και εκτιμά ότι στη Συρία δημιουργούνται προϋποθέσεις για μια «φάση νέου και συνεχιζόμενου χάους».
Ακολουθεί η συνέντευξη του κ. Συτιλίδη που παραχώρησε στον ανταποκριτή του ΑΠΕ-ΜΠΕ στην Ουάσγκτον, Πέτρο Κασφίκη.
-Η τουρκική εισβολή στη Συρία φαίνεται ότι ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και δημιουργεί μια νέα κατανομή ισορροπιών. Ποιες είναι οι γεωπολιτικές συνέπειες και τα νέα δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή;
Βρισκόμαστε δυστυχώς αντιμέτωποι με μια πολύ περίπλοκη και επικίνδυνη κατάσταση, ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης. Νομίζω ότι έγιναν κάποιες πολύ άστοχες εισηγήσεις στον Λευκό Οίκο σχετικά με την απότομη απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων, η παρουσία των οποίων λειτουργούσε αποτρεπτικά εναντίον μιας τουρκικής επίθεσης σε μια περιοχή που έχει προστατευθεί ίσως από τον καλύτερο μας σύμμαχο στη Συρία, τις συριακές κουρδικές δυνάμεις. Επομένως ενδέχεται να εισέλθουμε σε μια φάση νέου και συνεχιζόμενου χάους στη Συρία. Η ιδέα να ξεριζωθούν δύο εκατομμύρια πρόσφυγες για να τοποθετηθούν σε περιοχές της Συρίας, όπου δεν ανήκουν δημογραφικά, είναι ιδιαίτερα προβληματική τόσο για τους πρόσφυγες, αλλά και για την ίδια την Τουρκία, τους Κούρδους και τις άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που ενδέχεται να επέμβουν εναντίον αυτής της απόφασης. Νομίζω, λοιπόν, ότι θα δούμε να αναδύονται πολλά νέα προβλήματα ως αποτέλεσμα αυτής της χαοτικής εισβολής σε μια ήδη πολύ προβληματική και πολύπλοκη περιοχή.
-Ποιο είναι το μήνυμα που εκπέμπει στους συμμάχους η απόφαση για την απόσυρση των στρατευμάτων από τη βορειοανατολική Συρία; Πιστεύετε ότι θα υπονομεύσει τη μελλοντική δυνατότητα της Ουάσιγκτον να αναζητήσει περιφερειακούς εταίρους και συμμάχους;
Νομίζω ότι στέλνει σαφώς ένα λάθος μήνυμα, καθώς παρουσιάζει τις ΗΠΑ ως έναν αναξιόπιστο εταίρο. Υπονοεί δηλαδή ότι οι στρατιώτες μας μπορεί να πολεμήσουν ώμο με ώμο με τους στρατιώτες σας, αλλά όταν παρθεί μια πολιτική απόφαση, οι στρατιώτες μας θα αποσυρθούν και θα αφήσουν τους συμμάχους μας να αντιμετωπίσουν έναν συντριπτικά πιο ισχυρό εχθρό, όπως συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση με τις κουρδικές δυνάμεις της Συρίας. Πιστεύω, λοιπόν, ότι στέλνουμε ένα πολύ προβληματικό μήνυμα στους πιθανούς και μελλοντικούς μας συμμάχους σε πολλές άλλες δύσκολες γεωπολιτικά περιοχές ανά τον κόσμο. Επίσης, νομίζω ότι είναι μια απόφαση που έχει δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία στους συμμάχους μας στην περιοχή. Για παράδειγμα, οι Ισραηλινοί έχουν ήδη ταχθεί εναντίον αυτής της απόφασης και επιδιώκουν να παράσχουν οικονομική αλλά και στρατιωτική στήριξη στους Κούρδους, με τους οποίους έχουν αναπτύξει στρατιωτικούς και πολιτικούς δεσμούς τα τελευταία χρόνια. Επομένως, νομίζω ότι δημιουργείται ένα προηγούμενο, το οποίο θα βλάψει τα συμφέροντα ασφαλείας των ΗΠΑ και της Δύσης σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
-Ένας από τους βασικούς στόχους της Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ είναι η αναχαίτιση του Ιράν. Πιστεύετε ότι η Τεχεράνη βρίσκεται πλέον στα τραπέζι των κερδισμένων μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία;
Όσον αφορά το μέτωπο του Ιράν, νομίζω ότι αυτή η απόφαση (του Λευκού Οίκου) καθίσταται ακόμα πιο προβληματική γιατί πλέον έχουμε μια Συρία της οποίας το μέλλον θα αποφασιστεί από τη Ρωσία, το Ιράν και την Τουρκία. Μάλιστα το Ιράν προσβλέπει στην ήττα των Κούρδων, όχι, όμως, γιατί θέλει να βοηθήσει την Τουρκία, με την οποία είναι αντίπαλος στην περιοχή, αλλά γιατί το Ιράν αντιμετωπίζει ένα δικό του κουρδικό ζήτημα, το οποίο θέλει να εξαλείψει. Επομένως, το συμφέρον του Ιράν είναι να νικήσει η Τουρκία τους Κούρδους, να αποσυρθούν οι αμερικανικές δυνάμεις και στην πορεία οι ΗΠΑ να εμφανιστούν ως ένας λιγότερο αξιόπιστος σύμμαχος. Αυτά τα δεδομένα δίνουν στο Ιράν την ευκαιρία να χτίσει μια γέφυρα που θα εκτείνεται από το βορειοδυτικό Ιράν μέσω του νοτίου Ιράκ, το οποίο είναι μια περιοχή που κατοικείται κυρίως από σιίτες, και θα καταλήγει στη νότια Συρία με στόχο να δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα στη Μεσόγειο που θα λειτουργήσει συμπληρωματικά στη βάση που ήδη χτίζεται στα Υψώματα του Γκολάν. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα για ένα δεύτερο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ από πληρεξούσιες ιρανικές δυνάμεις στη Συρία και τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο.
-Λέγεται ότι ο πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ είχε ρωτήσει ποιόν πρέπει να καλέσει για να μιλήσει με την Ευρώπη. Σήμερα ποιον πρέπει να καλέσει κάποιος για να μιλήσει με την Ουάσιγκτον, καθώς τόσο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ όσο και το Πεντάγωνο δεν φαίνεται να γνώριζαν εκ των προτέρων την απόφαση του προέδρου Τραμπ;
Νομίζω ότι εξαρτάται από το θέμα. Σε πολλά θέματα εξακολουθεί να υπάρχει θεσμικός συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών του υπουργείου Εξωτερικών, του υπουργείου Άμυνας και των υπηρεσιών πληροφοριών. Αλλά ξεκάθαρα σε ορισμένα άλλα θέματα, ο πρόεδρος λαμβάνει μόνος τις αποφάσεις του. Σε τελική ανάλυση είναι ο αρχηγός της κυβέρνησης και έχει τη συνταγματική εξουσία να λάβει την τελική απόφαση. Συνήθως βέβαια βασίζεται σε μια πιο συναινετική διαδικασία. Ο πρόεδρος Τραμπ αποφάσισε σε ορισμένα ζητήματα να λάβει τις δικές του αποφάσεις, ανεξαρτήτως της συναίνεσης. Και αυτό ακριβώς έγινε μετά την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον πρόεδρο Ερντογάν.
-Είδαμε τον πρόεδρο Τραμπ να αποδέχεται απρόθυμα την απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35, ενώ μέχρι στιγμής δεν έχουν ενεργοποιηθεί οι κυρώσεις για την απόκτηση του ρωσικού συστήματος S-400. Υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων στη Συρία, είναι βάσιμη η κριτική που ασκείται για «ήπια στάση» απέναντι στον πρόεδρο Ερντογάν;
Δεν θα την περιέγραφα ως «ήπια». Βλέπουμε ότι ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχει καθόλου πρόβλημα με την αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35. Επιπλέον, είδαμε ότι δεν δίστασε να προκαλέσει σοβαρές ζημίες στην τουρκική λίρα και στην τουρκική οικονομία για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση του πάστορα Άντριου Μπράνσον. Ωστόσο, ο νόμος (CAATSA) δίνει στον πρόεδρο ένα μεγάλο περιθώριο για να αποφασίσει ποιες κυρώσεις θα επιβάλει και σε ποιο χρονικό πλαίσιο. Συνεπώς δεν πρόκειται να κλείσει την πόρτα σε καμία επιλογή μέχρι να σιγουρευτεί ότι η Τουρκία θα ενεργοποιήσει το σύστημα S-400. Ωστόσο, το θέμα της Συρίας δεν έχει να κάνει τόσο με μια ευνοϊκή στάση απέναντι στη Τουρκία. Ο πρόεδρος είναι πραγματικά πεπεισμένος ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτούς τους «ατελείωτους πολέμους» στη Μέση Ανατολή, που κατά την οπτική του δεν παρέχουν κάποιο μεγάλο στρατηγικό πλεονέκτημα.
-Υπάρχει ακόμα περιθώριο για μια διπλωματική διευθέτηση αυτής της νέας κρίσης και πώς η αμερικανική εξωτερική πολιτική αντιμετωπίζει την όλο και μεγαλύτερη γεωστρατηγική απόκλιση της Τουρκίας από τη Δύση;
Νομίζω ότι οι ΗΠΑ θέλουν να χειριστούν το θέμα αυτό όσο το δυνατόν περισσότερο διπλωματικά. Υπάρχει ένα πολύπλοκο φάσμα θεμάτων που διέπει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και το οποίο ξεπερνά τα όρια της Κύπρου ή ακόμα και της Συρίας. Ανησυχούμε ιδιαίτερα όχι μόνο για το γεγονός ότι η Τουρκία εξαρτάται στρατιωτικά από τη Ρωσία. Ανησυχούμε ότι η Τουρκία εξαρτάται όλο και περισσότερο οικονομικά και χρηματοοικονομικά από την Κίνα. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση και είναι ουσιαστικά χρεωκοπημένη. Και το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος από τη διεθνή κοινότητα είναι διατεθειμένος να βοηθήσει στη διάσωση της. Το Κατάρ έχει προσφέρει πολύ σημαντικά δάνεια, αλλά σίγουρα όχι αρκετά. Και η Κίνα εξετάζει αυτή τη στιγμή την Τουρκία ως μια σημαντική επενδυτική ευκαιρία στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού, καθώς είναι μια χώρα που συνδέει την Ευρασία με την Ευρώπη. Επομένως, οι ΗΠΑ πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές ώστε να διασφαλίσουν ότι θα έχουν τη θεσμική υποστήριξη που θα επιτρέψει την ανανέωση της αμερικανοτουρκικής φιλίας στην εποχή μετά τον Ερντογάν, καθώς δεν θέλουν να χάσουν έναν πολύ γεωστρατηγικά τοποθετημένο συνεργάτη σε μια από τις πιο από τις πιο ταραγμένες περιοχές του κόσμου.
-Είναι η αμερικανική εξωτερική πολιτική εγκλωβισμένη προσπαθώντας να συμβιβάσει αντικρουόμενους στόχους στη Συρία;
Ποτέ δεν υπήρχαν εύκολες επιλογές στο τραπέζι που να μπορούν να ευθυγραμμίσουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα των εμφύλιων πολέμων στη Συρία. Και λέω εμφύλιους πολέμους διότι δεν είναι ένας εμφύλιος πόλεμος. Είναι πολλοί εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ εθνικών κρατών, τρομοκρατικών οργανώσεων και πληρεξούσιων δυνάμεων. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο πρόεδρος Ερντογάν είπε στον πρόεδρο Τραμπ ότι ο τουρκικός στρατός θα εισβάλει στη Συρία, ανεξαρτήτως της παρουσίας των αμερικανικών δυνάμεων. Και ο πρόεδρος αποφάσισε να μην αφήσει τα αμερικανικά στρατεύματα εκτεθειμένα στον κίνδυνο να σκοτωθούν ή να τραυματιστούν εν μέσω μιας τέτοιας επίθεσης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν αμερικανοτουρκικό πόλεμο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν ακόμα σχεδόν 1.000 στρατιώτες στις κουρδικές περιοχές της Συρίας που παραμένουν δίπλα στους Κούρδους συμμάχους μας. Το πρόβλημα, όμως, με αυτή την απόφαση είναι ότι έχουμε μετακινήσει πλέον τα «κιγκλιδώματα» και ότι οι ΗΠΑ επέτρεψαν ουσιαστικά στον τουρκικό στρατό να εισβάλει με πολύ μικρό κίνδυνο να υπάρξει σύγκρουση. Πιστεύω ότι με αυτόν τον τρόπο κάναμε πιο εύκολη την απόφαση του προέδρου Ερντογάν.
-Μέχρι σήμερα η παρουσία αμερικανικών δυνάμεων θεωρείται ένα σημαντικό εχέγγυο ασφάλειας. Συνιστά η υποχώρηση στις τουρκικές πιέσεις που περιγράψατε ένα πλήγμα για την ηγετική εικόνα των ΗΠΑ;
Υπάρχει η εσφαλμένη αντίληψη σε όλο τον κόσμο ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν άλλες κυβερνήσεις, ειδικά εκείνες των συμμάχων τους. Ούτε το κάνουν, αλλά ούτε και το μπορούν. Ο πρόεδρος Ερντογάν έχει τους δικούς του επιτακτικούς λόγους για να προχωρήσει στη Συρία. Και έχει καταστήσει σαφές ότι δεν ενδιαφέρεται για την αντίδραση των ΗΠΑ. Να υπενθυμίσω ότι έχει αγοράσει τους πυραύλους S-400, μια κίνηση που διαταράσσει τη στρατιωτική σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας. Πρέπει, λοιπόν, να δούμε τον πρόεδρο Ερντογάν όπως είναι και όχι όπως θα επιθυμούμε να είναι. Και αν αποφασίσει να κινηθεί με πολύ επιθετικό τρόπο στη Συρία, σε μια περιοχή που υπάρχει παρουσία αμερικανικών δυνάμεων, αξίζει πραγματικά να διακινδυνέψουμε έναν πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας; Πιστεύω ότι ο Λευκός Οίκος είπε ότι όχι δεν αξίζει.
