«Τα ψεύδη και η περιφρόνηση των νόμων συνέβαλαν στην άνοδο του στην εξουσία. Τα ψέματα και η περιφρόνηση του νόμου προκάλεσαν την πτώση του». Με αυτά τα λόγια ο Jonathan Freedland σχολιάζει με πρωτοσέλιδο άρθρο του στον βρετανικό Guardian την ταπείνωση του Μπόρις Τζόνσον.
«Η ανεντιμότητα ήταν ανέκαθεν η απόλυτη σταθερά στην πολιτική καριέρα του Μπόρις Τζόνσον», συμπληρώνει ο βρετανός αρθρογράφος.
«Ανέντιμος, ψεύτης, ένας πολιτικός που μονίμως αγνοεί τους νόμους και τις διατάξεις». Είναι δύσκολο να βρει κάποιος έναν τόσο αρνητικά φορτισμένο πολιτικό επικήδειο.
*«His toxic spell is broken»: «Λύθηκε το τοξικό ξόρκι του», είναι ο τίτλος στο πρωτοσέλιδο του Guardian.
Ήταν εννέα και μισή το πρωί της Πέμπτης, μία ώρα περίπου μετά την οριστική απόφαση του Μπόρις Τζόνσον να υποβάλει την παραίτησή του, όταν αιφνιδίως η στερλίνα άρχισε να κερδίζει πόντους έναντι του δολαρίου. Συγκεκριμένα, η λίρα σημείωσε άνοδο 0,35% έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ, με την ισοτιμία να φτάνει στο 1,1971 δολ. περίπου στις 9:25 π.μ. ώρα Λονδίνου. Απίστευτο. Εν μέσω κυβερνητικής κρίσης. Ούτε η χρηματοπιστωτική ελίτ δεν άντεχε πια τον ένοικο της Downing Street.
Αρκετές ώρες αργότερα, στις 12:30 ώρα Γκρήνουιτς, ο Μπόρις Τζόνσον έβγαινε από την πόρτα της πρωθυπουργικής κατοικίας προκειμένου να ανακοινώσει την παραίτησή του. Ο κύκλος πάντα ολοκληρώνεται κάποια στιγμή. Ακόμη και η θρυλική Μάργκαρετ Θάτσερ είχε υποστεί την ίδια ταπείνωση. Να ανακοινώσει πως παραιτείται αφού είχε απολέσει τη στήριξη της κοινοβουλευτικής της ομάδας. Αυτή η Σιδηρά Κυρία.
Ο Μπόρις Τζόνσον δεν αιφνιδίασε κανέναν με τις δηλώσεις του. Εγωπαθής, όπως επισήμαναν τα βρετανικά ΜΜΕ, κατηγόρησε όλους τους άλλους, εκτός από τον εαυτό του, για την απότομη διακοπή της θητείας του. Ούτε τρία χρόνια. Μόλις 1.077 ημέρες εξουσίας και αναρίθμητα σκάνδαλα.
Στο Δουβλίνο οι πολιτικοί ηγέτες της Ιρλανδίας δεν έκρυψαν τον βαθύ αναστεναγμό ανακούφισης. Στις Βρυξέλες περίσσευαν τα χαμόγελα. Στο Κρεμλίνο άνοιξαν σαμπάνιες. «Δεν μας συμπαθούσε, δεν τον συμπαθούσαμε και εμείς», ομολογούσε το άμεσο περιβάλλον του Πούτιν. Μόνον ο Ζελένσκι στο Κίεβο φαινόταν στεναχωρημένος. Το ξεκαθάρισε άλλωστε και ο ίδιος ο Τζόνσον με τις δηλώσεις του: «η Βρετανία ηγήθηκε του Δυτικού Κόσμου στη στήριξη της Ουκρανίας» είπε.
Στο κόμμα των Συντηρητικών είχαν αρχίσει εδώ και πολλές ημέρες οι ανταγωνισμοί. Αναρίθμητοι οι μνηστήρες για την αρχηγεία. Ο Μπόρις Τζόνσον ήταν ανέκαθεν ξένο σώμα σε αυτήν την πολιτική φατρία. Εγωπαθής, ιδιόρρυθμος, υπερβολικά παρορμητικός, απαγορευτικά ηδονιστής για τους Τόρις, λαϊκιστής εκτός ορίων, «πολύ Ντόναλντ Τράμπ» για τα βρετανικά πρότυπα.
Ας θυμίσουμε τα σκάνδαλα που στιγμάτισαν τη θητεία του:
Η υπόθεση Πίντσερ
Μαζικές παραιτήσεις από την κυβέρνηση αυτή την εβδομάδα ακολούθησαν τις κατηγορίες που διατύπωσε ένας πρώην ανώτερος γραμματέας ότι το γραφείο του Τζόνσον έδωσε ψευδείς πληροφορίες σχετικά με καταγγελίες που είχαν γίνει στο παρελθόν για σεξουαλική παρενόχληση από τον βουλευτή Κρίστοφερ Πίντσερ.
Τον Φεβρουάριο, ο Τζόνσον διόρισε τον Πίντσερ αναπληρωτή υπεύθυνο για την κομματική πειθαρχία. Την περασμένη εβδομάδα ο Πίντσερ τέθηκε εκτός κόμματος αφού παραδέχτηκε ότι είχε θωπεύσει δύο άνδρες ευρισκόμενος σε κατάσταση μέθης στη διάρκεια νυχτερινής εξόδου.
Στην πορεία έγινε γνωστό ότι ο Πίντσερ είχε κατηγορηθεί και για άλλες υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης.
Αρχικά το γραφείο του πρωθυπουργού ανακοίνωσε ότι ο Τζόνσον δεν γνώριζε για συγκεκριμένες παρελθούσες κατηγορίες εις βάρος του Πίντσερ. Ωστόσο, τη Δευτέρα ο γενικός γραμματέας του Φόρεϊν Όφις το 2019, ο Σάιμον ΜακΝτόναλντ, συνέταξε επιστολή στην οποία αναφέρει ότι είχε ερευνήσει τις καταγγελίες το 2019 και τις είχε επαληθεύσει.
Το περίφημο «partygate»
Ο όρος «Partygate» επινοήθηκε ως αναφορά σε ένα σκάνδαλο με πάρτι που διοργανώθηκαν σε κυβερνητικούς χώρους, περιλαμβανομένου του ίδιου του πρωθυπουργικού γραφείου στη Ντάουνινγκ Στριτ, και που αποδείχτηκε ότι παραβίασαν τους αυστηρούς κανονισμούς κατά της COVID-19.
Στον ίδιο τον Τζόνσον επιβλήθηκε πρόστιμο από την αστυνομία επειδή συμμετείχε σε ένα πάρτι γενεθλίων και υποχρεώθηκε να ζητήσει συγγνώμη από τη βασίλισσα Ελισάβετ όταν έγινε γνωστό ότι προσωπικό της Ντάουνινγκ Στριτ είχε κάνει πάρτι στους χώρους της πρωθυπουργικής κατοικίας την παραμονή της κηδείας του πρίγκιπα Φιλίππου, συζύγου της Ελισάβετ, τον Απρίλιο του 2021.
Η βασίλισσα καθόταν μόνη της στη διάρκεια της τελετής μέσα στην εκκλησία επειδή απαγορεύονταν οι συναθροίσεις.
Μια έκθεση ενός ανώτερου γραμματέα για μια σειρά από παράνομα πάρτι εν μέσω lockdown έκανε λόγο για υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και εμετούς από το προσωπικό της Ντάουνινγκ Στριτ.
Το κοινοβούλιο εξακολουθεί να ερευνά αν ο Τζόνσον παραπλάνησε τους βουλευτές επανειλημμένως όταν αρνήθηκε ότι γνώριζε ότι έγιναν παράνομα πάρτι.
Ο Τζόνσον υποστηρίζει ότι πίστευε ειλικρινώς τότε πως οι συγκεντρώσεις δεν παραβιάζουν τον νόμο, αλλά τώρα παραδέχεται ότι έσφαλε.
Άλλα σεξουαλικά σκάνδαλα
Οι Συντηρητικοί του Τζόνσον έχουν πληγεί και από άλλα σκάνδαλα με πρωταγωνιστές βουλευτές που κατηγορούνται για σεξουαλικές απρέπειες, ανάμεσά τους και δύο περιπτώσεις που οδήγησαν σε παραιτήσεις βουλευτών. Και στις δύο περιπτώσεις οι Τόρις έχασαν τις αναπληρωματικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Ο συντηρητικός βουλευτής Ιμράν Άχμεντ Καν παραιτήθηκε αφού κρίθηκε ένοχος ότι κακοποίησε σεξουαλικά ένα 15χρονο αγόρι. Ο Νιλ Πάρις, ένας άλλος συντηρητικός βουλευτής, παραιτήθηκε αφού παραδέχτηκε ότι παρακολουθούσε πορνογραφικό υλικό στο κινητό του δύο φορές μέσα στην αίθουσα της Βουλής των Κοινοτήτων, σε «μια στιγμή τρέλας».
Ένας άλλος συντηρητικός βουλευτής συνελήφθη ως ύποπτος για βιασμό, σεξουαλική επίθεση και άλλα αδικήματα. Ο βουλευτής αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση τον Μάιο και η ταυτότητά του δεν δημοσιοποιήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης για να προστατευτεί η ταυτότητα του φερόμενου ως θύματος.
Υπόθεση Όουεν Πάτερσον
Τον περασμένο χρόνο, μία επιτροπή του κοινοβουλίου συνέστησε την αναστολή της βουλευτκής ιδιότητας του συντηρητικού βουλευτή και πρώην υπουργού Όουεν Πάτερσον για 30 ημέρες, αφού διαπιστώθηκε ότι είχε εμπλακεί σε μια «απίστευτη υπόθεση λόμπινγκ επ’ αμοιβή», ασκώντας πίεση για λογαριασμό εταιρειών που τον πλήρωναν.
Οι Συντηρητικοί ψήφισαν αρχικά στο κοινοβούλιο για να σταματήσει η αναστολή του Πάτερσον και να αναθεωρηθεί η διαδικασία έρευνας. Έπειτα από πρωτοσέλιδα του Τύπου, ο Πάτερσον παραιτήθηκε και η κυβέρνηση εγκατέλειψε τις προτεινόμενες αλλαγές για τη συγκάλυψη της υπόθεσης. Οι Συντηρητικοί έχασαν τις τοπικές εκλογές που έγιναν για να αναδειχθεί ο αντικαταστάτης του Πάτερσον στο κοινοβούλιο.
Πλουσιοπάροχη ανακαίνιση
Έπειτα από μια ανακαίνιση του διαμερίσματος της Ντάουνινγκ Στριτ όπου κατοικεί ακόμα και τώρα ο Μπόρις Τζόνσον -την οποία ανέλαβε ένας σχεδιαστής διασημοτήτων και η οποία περιέλαβε χρυσή ταπετσαρία αξίας 200.000 λιρών- η εκλογική επιτροπή της Βρετανίας επέβαλε πρόστιμο 17.800 λιρών στους Συντηρητικούς επειδή δεν ανέφεραν με ακρίβεια μια δωρεά για την πληρωμή της συγκεκριμένης ανακαίνισης.
Ο σύμβουλος δεοντολογίας του Τζόνσον επέκρινε αργότερα τον πρωθυπουργό ότι δεν αποκάλυψε ορισμένα μηνύματα που ανταλλάχθηκαν με τον δωρητή. Ωστόσο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Τζόνσον δεν είχε πει σκόπιμα ψέματα για τα μηνύματα.
Ποιοι είναι οι επικρατέστεροι διάδοχοι
Είναι πολύ νωρίς για να πει κάποιος με σιγουριά ποιο είναι το φαβορί να αντικαταστήσει τον Μπόρις Τζόνσον στην ηγεσία των Συντηρητικών, και αυτό γιατί είναι πολλά τα ονόματα που ακούγονται ότι ενδιαφέρονται για την αρχηγία των Τόρις. Μεταξύ αυτών, όμως, ξεχωρίζουν οι:
Σάτζιντ Τζάβιντ
Πρώην υπουργός Υγείας. Ήταν ο πρώτος που παραιτήθηκε από το υπουργικό συμβούλιο την Τρίτη και αυτός που ουσιαστικά πυροδότησε τις εξελίξεις.
Ο Σαντζιντ Τζάβιντ, 53 ετών είναι πρώην τραπεζίτης και υπέρμαχος των ελεύθερων αγορών. Έχει υπηρετήσει σε αρκετά υπουργεία. Μεταξύ αυτών και στο Οικονομικών όπου παραιτήθηκε το 2020. Είναι γιος μεταναστών μουσουλμάνων από το Πακιστάν. Δηλώνει θαυμαστής της Μάργκαρετ Θάτσερ και στις εσωκομματικές εκλογές του 2019 για την ανάδειξη νέου αρχηγού των Συντηρητικών είχε έρθει τέταρτος.
Μπεν Γουάλας
Υπουργός Άμυνας, 52 ετών. Τους τελευταίους μήνες έχει αναδειχθεί στο πιο δημοφιλές μέλος της κυβέρνησης εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο χειρίστηκε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε πρόσφατη μάλιστα δημοσκόπηση του YouGov, που διεξήχθη μεταξύ μελών του Συντηρητικού κόμματος, ψηφίστηκε ως ο καταλληλότερος αντικαταστάτης του Μπόρις Τζόνσον. Είναι πρώην στρατιωτικός και ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως μέλος του τοπικού κοινοβουλίου της Σκωτίας τον Μάιο του 1999. Το 2005 εκλέχτηκε πρώτη φορά μέλος του βρετανικού κοινοβουλίου.
Λιζ Τραζ
Υπουργός Εξωτερικών, από το Σεπτέμβριο του 2021. Η Λιζ Τραζ, 46 ετών, θεωρείται η αγαπημένη μεταξύ των μελών του Συντηρητικού κόμματος και συχνά πυκνά βρίσκεται στην κορυφή των σχετικών δημοσκοπήσεων. Αυτές τις μέρες βρισκόταν στην Ινδονησία σε επαγγελματικό ταξίδι και επέστρεψε εσπευσμένα στο Λονδίνο εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων.
Όπως υποστηρίζουν όσοι την παρακολουθούν από κοντά φροντίζει πολύ προσεκτικά τη δημόσια εικόνα της. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι πολύ πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, φωτογραφήθηκε πάνω σε ένα τανκ στη βρετανική βάση στην Εσθονία. Το γραφείο της υποστήριζε ότι αυτό ήταν ένα μήνυμα προς στον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι η Βρετανία θα κάνει ότι μπορεί για να προστατέψει την Ουκρανία. Οι κακές γλώσσες όμως έλεγαν ότι ήθελε να αντιγράψει τη Μάργκαρετ Θάτσερ, καθώς σε πολλά το εν λόγω ενσταντανέ παρέπεμπε στην ιστορική φωτογραφία του 1986, όταν η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας είχε επισκεφτεί βρετανική βάση της Δυτικής Γερμανίας.
Έχει υπερασπιστεί το Brexit και μάλιστα πέρυσι διορίστηκε επικεφαλής της συνέχισης των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις αρχές της εβδομάδας ήταν μια από τους ελάχιστους υπουργούς της κυβέρνησης Τζόνσον που δήλωσε πως εξακολουθεί να τον στηρίζει, προτρέποντας μάλιστα τους συναδέλφους της να κάνουν το ίδιο.
Τζέρεμι Χάντ
Πρώην υπουργός Εξωτερικών, 55 ετών. Στις τελευταίες εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού των Συντηρητικών ήρθε δεύτερος μετά τον Μπόρις Τζόνσον. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι έχει πιο σοβαρό και λιγότερο αμφιλεγόμενο προφίλ στην πολιτική ζωή της χώρας και συνεπώς θα μπορούσε να συμβάλει στην ομαλοποίηση της κατάστασης μετά την «τρικυμία» που προκάλεσε ο Μπόρις Τζόνσον. Καθώς απέχει από κυβερνητικό πόστο εδώ και καιρό, εκτιμάται ότι έχει πολύ λιγότερη «πολιτική φθορά» από άλλους διεκδικητές της ηγεσίας των Συντηρητικών. Δεν έχει κρύψει τη φιλοδοξία του να γίνει πρωθυπουργός.
Ναντίμ Ζαχάουι
Υπουργός Οικονομικών. Ο Νταντίμ Ζαχάουι, 55 ετών, κέρδισε τις εντυπώσεις ως υπουργός εμβολίων, καθώς κατάφερε να υλοποιήσει ένα από τα πιο γρήγορα εμβολιαστικά προγράμματα στον κόσμο κατά του κορωνοϊού. Είναι πρόσφυγας από το Ιράκ που εγκαταστάθηκε στη Βρετανία σε πολύ μικρή ηλικία. Ο παππούς του ήταν ο κεντρικός τραπεζίτης του Ιράκ, αλλά τη δεκαετία του ‘70 αναγκάστηκε, από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, να φύγει από τη χώρα. Είναι συνιδρυτής της εταιρείας δημοσκοπήσεων YouGov. Εξελέγη στο κοινοβούλιο πρώτη φορά το 2010.
Ρίσι Σουνάκ
Πρώην υπουργός Οικονομικών, παραιτήθηκε την Τρίτη. Ο Ρίσι Σουνάκ, 42 ετών, διακρίθηκε για την οικονομική του πολιτική κατά την περίοδο της πανδημίας, καθώς μεταξύ άλλων εφάρμοσε ένα δαπανηρό πρόγραμμα διατήρησης θέσεων εργασίας που απέτρεψε τη μαζική ανεργία. Έχει δεχθεί όμως έντονη κριτική τόσο για το φορολογικό καθεστώς της πλούσιας συζύγου του, όσο και για την παραβίαση των αυστηρών κανόνων της καραντίνας. Του επιβλήθηκε μάλιστα πρόστιμο όπως και στον Μπόρις Τζόνσον. Τέλος, έχει κατηγορηθεί ότι δεν έκανε ό,τι μπορούσε για να καθυστερήσει τη ραγδαία αύξηση του κόστους ζωής που μαστίζει τους τελευταίους μήνες τη Βρετανία.
Ποιες θα είναι οι από εδώ και πέρα διαδικασίες για την εκλογή νέου αρχηγού των Συντηρητικών
Προς το παρόν, ο Τζόνσον θα παραμείνει πρωθυπουργός. Μετά τις εσωκομματικές διαδικασίες των Τόρις όμως, θα αλλάξει ο ηγέτης των Συντηρητικών και συνάμα ηγέτης της χώρας.
Σύμφωνα με το καταστατικό του κόμματος, οποιοσδήποτε βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος μπορεί να δηλώσει υποψήφιος για την ηγεσία, εφόσον έχει προταθεί από οχτώ συναδέλφους του. Εφόσον υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι, ακολουθούν αλλεπάλληλες μυστικές ψηφοφορίες μέχρι να μείνουν μόλις δύο πρόσωπα.
Στον πρώτο γύρο, όσοι εκ των υποψηφίων λάβουν λιγότερες από 18 ψήφους (5% επί του συνόλου) αποκλείονται από την κούρσα.
Στον δεύτερο γύρο, όσοι εκ των υποψηφίων λάβουν λιγότερες από 36 ψήφους (10% επί του συνόλου) αποκλείονται από την κούρσα.
Η διαδικασία συνεχίζεται με τον αποκλεισμό του υποψηφίου που κάθε φορά λαμβάνει τις λιγότερες ψήφους, ώσπου να μείνουν μόνο δύο υποψήφιοι για την ηγεσία και μεταξύ των δύο αυτών υποψηφίων να εκλεγεί ο νέος αρχηγός της παράταξης. Σημειωτέων πως στην τελευταία ψηφοφορία δεν ψηφίζουν μόνο οι βουλευτές, αλλά όλα τα μέλη του Συντηρητικού Κόμματος. Ο νικητής θα είναι ο επόμενος ηγέτης των Τόρις (και πρωθυπουργός της χώρας). Με τη σειρά του, μπορεί να κηρύξει εκλογές για να εδραιώσει την ηγεσία του.
Καθώς η όλη διαδικασία αναμένεται να κρατήσει για εβδομάδες, ενδέχεται να οριστεί υπηρεσιακός πρωθυπουργός από την τωρινή κυβέρνηση. Ο Τζόνσον επιδιώκει, πάντως, να παραμείνει πρωθυπουργός μέχρι να εκλεχθεί ο διάδοχός του.
