Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Το σχέδιο που προωθείται από πολίτες -και εξετάζει τώρα η πόλη- θα δημιουργήσει τη μεγαλύτερη περιοχή χωρίς αυτοκίνητα σε αστικό κέντρο οπουδήποτε στον κόσμο.
Το 2019, σε ένα μπαρ στο Βερολίνο, τρεις φίλοι έπιναν το ποτό τους όταν άρχισαν να συζητούν μια ριζοσπαστική ιδέα: Τι θα γινόταν αν το κέντρο της τότε αυτοκινητοκεντρικής πόλης τους ήταν ουσιαστικά χωρίς αυτοκίνητο; Τους επόμενους μήνες συνέχισαν να αναπτύσσουν την ιδέα και τελικά δημιούργησαν μια ομάδα: Volksentscheid Berlin Autofrei ή Απόφαση των Πολιτών για Βερολίνο Ελεύθερο από Αυτοκίνητα. Ο στόχος, συμφώνησαν, θα πρέπει να είναι ο περιορισμός των αυτοκινήτων εντός του χώρου μέσα στο Ringbahn, μια τεράστια κυκλική γραμμή τρένου που περιβάλλει την πόλη. Ο συνολικός χώρος είναι μεγαλύτερος από το Μανχάταν – και αν το σχέδιο πετύχει, θα είναι η μεγαλύτερη περιοχή χωρίς αυτοκίνητα σε οποιαδήποτε πόλη στον κόσμο.
Συνεργαζόμενη με εθελοντές δικηγόρους, η ομάδα δημιούργησε ένα προτεινόμενο νομοσχέδιο που διευκρινίζει τι θα άλλαζε. Όπως και σε άλλες πόλεις, το «χωρίς αυτοκίνητο» δεν σημαίνει κυριολεκτικά ότι δεν θα μπορούσαν να εισέλθουν αυτοκίνητα στην περιοχή, αλλά η χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων θα μειωνόταν δραστικά. Θα δοθούν ειδικές άδειες σε οχήματα έκτακτης ανάγκης, απορριμματοφόρα, ταξί, εμπορικά οχήματα και οχήματα παράδοσης (αν και πολλές παραδόσεις στο Βερολίνο γίνονται ήδη με ηλεκτρικά μοτοποδήλατα φορτίου), καθώς και σε κατοίκους με περιορισμένη κινητικότητα, που εξαρτώνται από αυτοκίνητα. Άλλοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν αυτοκίνητο, πιθανότατα μέσω ενός προγράμματος κοινής χρήσης αυτοκινήτου, έως και 12 φορές τον χρόνο για να εκτελούν μεγαλύτερες δουλειές. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι (τις περισσότερες φορές) θα περπατούσαν, θα έκαναν ποδήλατο ή θα χρησιμοποιούσαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
«Αφορά τόσο το άμεσο περιβάλλον μας όσο και το περιβάλλον γενικότερα» είπε στον Guardian η Nina Noblé, μια από τις ιδρύτριες της εκστρατείας. «Πρόκειται για το πώς θέλουμε όλοι να ζούμε, να αναπνέουμε και να παίζουμε μαζί. Θέλουμε οι άνθρωποι να μπορούν να κοιμούνται με τα παράθυρά τους ανοιχτά και τα παιδιά να μπορούν να παίζουν ξανά στον δρόμο. Και οι γιαγιάδες και οι παππούδες θα πρέπει να μπορούν να οδηγούν τα ποδήλατά τους με ασφάλεια και να έχουν πολλά διαθέσιμα παγκάκια για να πάρουν μια ανάσα».
Τον περασμένο Απρίλιο άρχισαν να συγκεντρώνουν υπογραφές για την υποστήριξη της εκστρατείας, με αποτέλεσμα να έχουν υπογράψει, μέχρι στιγμής, 50.000 άτομα. Η Γερουσία του Βερολίνου, το διοικητικό όργανο της πόλης, εξετάζει σοβαρά την ιδέα. Μέχρι τον Φεβρουάριο η πόλη θα αποφασίσει εάν θα υιοθετήσει τον νέο νόμο. Το 2016 η ίδια διαδικασία οδήγησε την πόλη να υιοθετήσει έναν διαφορετικό νόμο για τη βελτίωση της ποδηλασίας στο Βερολίνο.
Σε περίπτωση που η ιδέα απορριφθεί από την πόλη τώρα, η ομάδα θα αρχίσει και πάλι να συγκεντρώνει υπογραφές. Εάν καταφέρει να βρει 175.000 άτομα να την υποστηρίξουν, η πρόταση θα περάσει στη συνέχεια στις κάλπες το 2023 και οι πολίτες θα αποφασίσουν για το εάν θα γίνει νόμος.
Ήδη είναι πολύ πιο εύκολο να αποφύγει κανείς την ανάγκη να οδηγήσει στο Βερολίνο από ό,τι σε οποιαδήποτε πυκνοκατοικημένη αμερικανική πόλη. Τα τρένα, για παράδειγμα, κινούνται κάθε πέντε λεπτά. «Δεν χρειάζεται καν να ξέρω πότε θα έρθει το επόμενο, γιατί ξέρω ότι θα είναι αρκετά σύντομα, κι αυτό κάνει τεράστια διαφορά», λέει ο Nik Kaestner, ένας Αμερικανός πολίτης που μετακόμισε στο Βερολίνο το 2020 από το Σαν Φρανσίσκο και τώρα είναι μέλος του ομίλου Autofrei. Στο Σαν Φρανσίσκο, αντιστοίχως, το τρένο BART κάνει δρομολόγια κάθε 30 λεπτά σε ώρες εκτός αιχμής. Οι περισσότεροι ποδηλατόδρομοι αποτελούν προέκταση του πεζοδρομίου, μακριά από την κυκλοφορία αυτοκινήτων, επομένως είναι επίσης πιο εύκολο να κάνει κανείς ποδήλατο.
«Ωστόσο», συνεχίζει ο Kaestner, «πολλοί άνθρωποι που οδηγούν στο Βερολίνο είναι πιθανό να πουν ότι οι εναλλακτικές λύσεις δεν είναι ακόμη αρκετά βολικές». «Θα πουν», για παράδειγμα, «είμαι υπέρ της μετατροπής – εφόσον την ενισχύσετε και την κάνετε να βολεύει εμένα, τότε θα αλλάξω», προσθέτει.
Η εκστρατεία αυτή τη στιγμή βασίζεται στην υπόθεση ότι απαιτείται μια μεγαλύτερη ώθηση επειδή οι άνθρωποι μπορεί να μη θέλουν να αλλάξουν συνήθειες μόνοι τους, ακόμη και όταν οι υπηρεσίες βελτιώνονται σταδιακά. «Αν θέλουμε να έχουμε μια πόλη φιλική προς το περιβάλλον, με επίκεντρο το μέλλον, που να έχει καθαρότερο αέρα και περισσότερους χώρους διαβίωσης για τους πολίτες της και να είναι φιλική προς το κλίμα και προσβάσιμη σε όλους, όχι μόνο στους οδηγούς αυτοκινήτων, τότε πρέπει να πάρουμε γενναίες αποφάσεις», λέει ο Kaestner. «Πρέπει να δημιουργήσουμε αυτές τις συνθήκες προληπτικά, όχι… βλέποντας και κάνοντας», συμπληρώνει.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι μπορεί να μην πειστούν έως ότου δουν να συμβαίνουν ριζικές αλλαγές. Το Βερολίνο, το οποίο καταστράφηκε, σε μεγάλο βαθμό, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξαναχτίστηκε με φαρδείς, φιλικούς προς τα αυτοκίνητα δρόμους, που μοιάζουν πιο αμερικανικοί από μια τυπική ευρωπαϊκή πόλη. Όπως και στις αμερικανικές πόλεις, μπορεί να είναι δύσκολο για κάποιον να φανταστεί πώς θα φαίνεται αν γίνει, για παράδειγμα, όπως το (φιλικό προς το ποδήλατο) Άμστερνταμ. Ακόμη και το Άμστερνταμ έπρεπε να αναλάβει συντονισμένη δράση για να μεταμορφωθεί.
Ενώ η εκστρατεία του Βερολίνου προσπαθεί να πείσει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να υποστηρίξουν την ιδέα τώρα, «ο στόχος δεν είναι να πειστούν όλοι ότι αυτό θα λειτουργήσει ομαλά πριν εμείς κάνουμε το πρώτο βήμα», λέει ο Kaestner. «Πιθανώς αυτό που πρέπει να γίνει -και το Παρίσι το έχει κάνει πολύ καλά, καθώς και η Βαρκελώνη- είναι να δείξουμε στους πολίτες μέσα από παραδείγματα το τι είδους πόλη θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε και στη συνέχεια να κινητοποιήσουμε υποστήριξη που θα μας επιτρέπει να το κάνουμε με πιο ολιστικό τρόπο», συμπληρώνει.
Ήδη, ορισμένες γειτονιές στο Βερολίνο χτίζουν «Kiezblocks», μεγάλες περιοχές όπου η κυκλοφορία είναι περιορισμένη – και έχουν προγραμματιστεί ακόμη περισσότερες στο προσεχές μέλλον. Οι διοργανωτές της εκστρατείας υποστηρίζουν ότι η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής σημαίνει πως οι δρόμοι πρέπει να επανασχεδιαστούν ακόμη πιο γρήγορα.
Ο Kaestner πιστεύει ότι οι πολίτες του Βερολίνου είναι πιο πιθανό να καταλάβουν πως η απάντηση δεν είναι απλώς μια στροφή προς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. «Το μεγαλύτερό μου συμπέρασμα από το Βερολίνο και την Ευρώπη γενικά, σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι απλώς η συνειδητοποίηση πως δεν πρόκειται απλώς για μια επανάσταση προς τα ηλεκτρικά οχήματα, αλλά προς την απομάκρυνση των οχημάτων γενικά», καταλήγει.
Πηγή: Fast Company
