Όταν η Πατρίσια Μπάουμανς, με καταγωγή από τη Σιέρα Λεόνε, αποφάσιζε πέρυσι να ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική, επισκέφθηκε κατ’ αρχάς μια ενημερωτική εκδήλωση όλων των γερμανικών κομμάτων στο Βερολίνο. Αν και η ίδια έκλεινε εξαρχής προς το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), εκείνοι που την πλησίασαν πρώτοι ήταν οι εθνολαϊκιστές της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). Η «πολιορκία» ωστόσο δεν απέδωσε και η Πατρίσια προσχώρησε εν τέλει στο SPD. Έκτοτε όμως έχει βιώσει επανειλημμένως ότι άνθρωποι «όπως και αυτή», όπως λέει, δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτοι στους Σοσιαλδημοκράτες. «Τα άλλα μέλη δεν θέλουν να έχουν σχέση με όσους έχουν άλλο χρώμα δέρματος ή φαίνονται ξένοι».
Τέτοιες ακριβώς ιστορίες είναι καταστροφικές για το SPD, διότι καταδεικνύουν εν τοις πράγμασι πόσο βαθύ είναι το πρόβλημα στο ιστορικότερο κόμμα της Γερμανίας. Οι Σοσιαλδημοκράτες απώλεσαν το προνομιακό στάτους του κόμματος των μεταναστών που κατείχαν επί πολλές δεκαετίες. Νεότερη έρευνα του Συμβουλίου Εμπειρογνωμόνων των γερμανικών Ιδρυμάτων για την Ενσωμάτωση και τους Μετανάστες (SVR) δείχνει ότι μόλις ένας στους τέσσερις ανθρώπους με μεταναστευτική βιογραφία στηρίζει σήμερα το SPD. Μέχρι πριν από δύο χρόνια το κόμμα ήταν ακόμη το δημοφιλέστερο στις τάξεις των μεταναστών.
Κοινοί εργατικοί αγώνες με το SPD
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν άρχισαν να έρχονται τα πρώτα κύματα των γκασταρμπάιτερ από Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία και Ισπανία, το εργατικό SPD έγινε το κόμμα των μεταναστών. Όπως σημειώνει ο επικεφαλής της Κ.Ο. του SPD στο τοπικό κοινοβούλιο του Βερολίνου Ράεντ Σάλεχ, ο οποίος κατάγεται από τη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, «το SPD έλεγε πάντα: Καλώς ήρθατε, ανήκετε και εσείς στη χώρα. Ενώ η CDU έλεγε, ‘κάποια στιγμή θα γυρίσετε στις πατρίδες σας’. Γι’ αυτό και μέχρι το 2002 το 80% των ανθρώπων τουρκικής καταγωγής ψήφιζε τους Σοσιαλδημοκράτες».
Οι ως επί το πλείστον ανειδίκευτοι «φιλοξενούμενοι εργάτες» συνέβαλαν αποφασιστικά στο γερμανικό θαύμα μετά τον όλεθρο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα από τα συνδικάτα και κυρίως με το SPD, οι γκασταρμπάιτερ έδιναν μαζί με τους Γερμανούς συναδέλφους τους διαρκείς μάχες για τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Όταν τη δεκαετία του 1980 οι μετανάστες άρχισαν να πέφτουν θύματα ρατσιστικών επιθέσεων, οι Σοσιαλδημοκράτες -υπό τον τότε πρόεδρό τους Βίλι Μπραντ- στάθηκαν στο πλευρό τους με το σύνθημα «Μην πειράζεις τον φίλο μου». Την ίδια ώρα το SPD τασσόταν υπέρ του εκλογικού δικαιώματος των μεταναστών στις δημοτικές εκλογές, ενώ ο μετέπειτα σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ και με τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας περί ιθαγένειας έδωσε στα παιδιά των μεταναστών τη δυνατότητα να αποκτήσουν γερμανικό διαβατήριο. Και σήμερα;
Ενδεικτική της κατάστασης στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα είναι και η περίπτωση της τουρκικής καταγωγής Αϊντάν Οζογκιούζ, η οποία στην τελευταία κυβέρνηση Μέρκελ είχε διατελέσει εντεταλμένη της κυβέρνησης για την Ενσωμάτωση. Η νεαρή σοσιαλδημοκράτισσα πολιτικός είχε γίνει στόχος λεκτικών επιθέσεων του AfD, με αποκορύφωμα τη δήλωση του νυν επικεφαλής της Κ.Ο. των εθνολαϊκιστών Γκάουλαντ, ο οποίος το 2017 είχε πει ότι η Οζογκιούζ «θα πρέπει να εκδιωχθεί στην Ανατολία». Στη νέα κυβέρνηση, η τουρκικής καταγωγής πολιτικός τελικά δεν υπουργοποιήθηκε, ενώ «εξαφανίστηκε» και από το προεδρείο του SPD. Αναλυτές εκτιμούν ότι υπό τον φόβο του AfD το κόμμα δεν τη στήριξε. Ένα καταστροφικό μήνυμα.
Οι περιπτώσεις Οζογκιούζ και Σάρατσιν έβλαψαν το κόμμα, αλλά την ίδια ώρα το SPD δεν είχε και στρατηγική προσέλκυσης ψηφοφόρων με ξένες ρίζες, εκτιμά ο Ραλφ Στέγκνερ, που ανήκει στην αριστερή πτέρυγα του SPD. «Δεν δώσαμε σημασία και πιστεύαμε ότι θα λυθεί από μόνο του, αλλά αυτό δεν έγινε».
«Το SPD πρέπει να γίνει πιο πολυπολιτισμικό» επισημαίνει ο νεαρός γενικός γραμματέας του SPD Λαρς Κλινγκμπάιλ, ο οποίος έχει αναλάβει την ανανέωση του κόμματος. Διακηρυγμένος στόχος του 40χρονου είναι όχι μόνον να «επαναπατρίσει» παραδοσιακούς ψηφοφόρους, αλλά να βρει και νέους υποψηφίους με ξένες ρίζες προκειμένου να καταδείξει ότι «οι άνθρωποι με μεταναστευτικό υπόβαθρο είναι ευπρόσδεκτοι». Και δη και για υψηλά πόστα. Αυτό είναι και ένα από τα κεντρικά μηνύματα της απόφασης του SPD να ορίσει τη βρετανικής καταγωγής νυν υπουργό Δικαιοσύνης Καταρίνα Μπάρλεϊ κεντρική υποψήφια του κόμματος στις επερχόμενες ευρωεκλογές. Η 50χρονη είναι η μοναδική υπουργός της κυβέρνησης Μέρκελ με μεταναστευτική βιογραφία. Το SPD ελπίζει ότι θα γίνει και το σύμβολο της νέας αρχής του κόμματος.