Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η έκθεση Draghi που έχει στόχο να διορθώσει μια ήπειρο που έχει χάσει το δρόμο της, είναι γεμάτη καλές προθέσεις. Ενώ το όραμα είναι τολμηρό, οι προτεινόμενες πολιτικές είναι πρακτικά αδύνατες.
Οι προβλέψεις του Mario Draghi για την Ευρώπη είναι ζοφερές. Το χειρότερο είναι ότι αν και ξέρει πώς να βελτιώσει τα πράγματα, ουσιαστικά δεν μπορεί. «Θα γίνουμε μια κοινωνία που συρρικνώνεται», δήλωσε ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις Βρυξέλλες τη περασμένη Δευτέρα, καθώς παρουσίαζε τις ιδέες του για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την αναχαίτιση του κύματος της αμερικανικής και κινεζικής κυριαρχίας. Γιορτάζοντας 77α γενέθλιά του, ίσως οι εορτασμοί έπαιξαν ρόλο στη ζοφερή αναλογία: «Μοιραζόμαστε αυτήν την τούρτα που γίνεται όλο και μικρότερη – με ένα μικρότερο αριθμό ανθρώπων».
Η διάγνωση στην οποία κατέληξε, καθώς η Ευρώπη διολισθαίνει στην οικονομική έρημο, είναι ευρέως αποδεκτή από τους ειδικούς. Το τι κάνει κανείς γι ‘ αυτο είναι ένα δύσκολο έργο.
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μεγάλο πρόβλημα παραγωγικότητας. Οι εργαζόμενοί της παράγουν λιγότερα ανά ώρα από εκείνους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλά από αυτά έχουν να κάνουν με την τεχνολογία. Τα τελευταία 20 χρόνια η Αμερική κυριάρχησε στη μετάβαση στην ψηφιακή τεχνολογία, ενώ η Ευρώπη απουσίαζε, σε μεγάλο βαθμό.
Υπάρχουν, πιθανώς, τόσοι λόγοι για τα δεινά της Ευρώπης όσα κεριά είχε ο Draghi πάνω στην τούρτα γενεθλίων του: Η ΕΕ ταλαιπωρείται από κακοσχεδιασμένες χρηματοπιστωτικές αγορές. Η ενέργεια είναι πολύ ακριβή. Η έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) είναι τυχαίες και χωρισμένες σε πολλές διαφορετικές χώρες. Η ολοένα και πιο πολωμένη πολιτική της κάνει τη συμφωνία για οποιαδήποτε απόφαση τόσο οδυνηρή όσο μια επίσκεψη στον οδοντίατρο.
Εν ολίγοις, η Ευρώπη είναι μικρότερη από το άθροισμα των μερών της. Μια εικόνα των τελευταίων δύο δεκαετιών, που δόθηκε από τον Draghi τη Δευτέρα, παρουσιάζει ένα παράδειγμα του πως έγινε αυτο: «Οι κορυφαίες εταιρείες στην έρευνα και τις επενδυτικές δαπάνες είναι οι ίδιες που είχαμε πριν από 20 χρόνια», είπε. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν το ίδιο, αυτοκίνητα και φάρμακα, πριν από 20 χρόνια. Τώρα είναι όλα ψηφιακά».
Η Κίνα δεν προσπαθεί πλέον να φτάσει την Δύση. Σε τομείς όπως η ψηφιακη τεχνολογία και η βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων έχει ξεπεράσει με άλματα την Ευρώπη, και όχι μονο.
Το όραμα του Draghi, που επικεντρώνεται στην καθαρή ενέργεια, την υψηλή τεχνολογία και την ανθεκτικότητα, είναι φιλόδοξο. Οι προτάσεις καλύπτουν τη μεταρρύθμιση της ενεργειακής αγοράς, τους χαλαρότερους κανόνες συγχωνεύσεων και μία για τους σπασίκλες των Βρυξελλών: αλλαγές στη νομοθετική διαδικασία διαβούλευσης της ΕΕ (γνωστή στη φρασεολογία ως «επιτροπολογία»).
Επίσης, επιθυμεί να βάλει κάποια σοβαρή οικονομική δύναμη πίσω από το έργο: επιπλέον 800 δις ευρώ ετησίως σε ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις, που θα ήταν ένα άνευ προηγουμένου άλμα στις δαπάνες για μια ήπειρο που εξακολουθεί να είναι αβέβαιη για το αν πρέπει να προσπαθήσει να ξοδεψει τα μετρητά ή να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό.
Εάν μπορούσε κανείς να κοθνήσει ένα μαγικό ραβδί και όλες αυτές οι λύσεις να εφαρμόζονταν, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ευρωπαϊκή οικονομία θα έπαιρνε φωτιά. Όμως αυτό που πρεπει να δίδαξαν στον Draghi τα 77 του χρόνια, όπως και σε ολους τους σημερινούς ευρωπαίους πολιτικούς (και σε όσους προηγήθηκαν), είναι ότι δεν υπάρχει τέτοιο ραβδί. Η νομοθετική διαδικασία της ΕΕ είναι επίπονη, αργή και συγκρατείται από μια διαφωνούσα μειοψηφία σε κάθε βήμα.
Πουθενά το πρόβλημα δεν είναι πιο οξύ από όταν πρόκειται για χρήματα. Ο Draghi θέλει περισσότερο κοινό δανεισμό. Έχοντας θεωρηθεί πάντα ως ένα μεγάλο ταμπού, η ΕΕ τον εισήγαγε με περιορισμένο τρόπο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid για να βοηθήσει να πληρώσει για την οικονομική ανάκαμψη.
Δυστυχώς, μια επανάληψη φαίνεται να μπλοκάρεται από μια ομάδα χωρών όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, οι οποίες έχουν χαμηλά επίπεδα χρέους και δεν θέλουν να μιμηθούν τους πιο υπερχρεωμένους γείτονές τους. Το πρόβλημα δεν είναι θεωρητικό. Δεν είχαν περάσει πάνω από τρεις ώρες αφότου ο Draghi ολοκλήρωσε την παρουσίασή του και ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Christian Lindner είπε ότι «η Γερμανία δεν θα συμφωνήσει» στον κοινό δανεισμό.
Αυτό από μόνο του δείχνει γιατί υπάρχουν όρια σε πολλές από τις φιλοδοξίες του Draghi. Περισσότεροι «ίδιοι πόροι» – που στη γλώσσα των Βρυξελλών σημαίνει φόρους σε επιπεδο ΕΕ – απαιτούν από κάθε χώρα να συμφωνήσει με αυτούς προτού εισαχθούν. Και αυτό φαίνεται σχεδόν αδύνατο στο παρόν πολιτικό τοπίο.
Άλλες πηγές μετρητών, όπως η αξιοποίηση κονδυλίων της ΕΕ που προορίζονται για να βοηθήσουν τις λιγότερο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες να καλύψουν τη διαφορά, αντιμετωπίζουν παρόμοια πολιτικά προβλήματα.
Υπάρχουν πολλά καλά να ειπωθούν τόσο για τον Draghi όσο και για την έκθεση του. Για όσους έχουν συνηθίσει την λοξή, προσεκτικά αντισταθμισμένη γλώσσα που χαρακτηρίζει τους γραφειοκράτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Draghi ήταν αναζωογονητικά άμεσος, ακόμη και ωμός.
Η διάγνωση είναι ένα πρώτο βήμα, αλλά δεν αποτελεί εγγύηση για την εύρεση θεραπείας.
Ο Βρετανός ιστορικός Perry Anderson περιέγραψε το πώς οι γραφειοκράτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προσπάθησαν μάταια να μεταρρυθμίσουν το ετοιμοθάνατο κράτος τους. Παρά τις αμέτρητες επανεφευρέσεις, το σύστημα «απλά βασανιζόταν και κερματιζόταν όλο και περισσότερο», έγραψε.
Πώς μπορούν οι ηγέτες της Ευρώπης να αποτρέψουν να συμβει αυτό; Η παρακμή της ηπείρου δεν είναι προκαθορισμένη. Έχει ανακάμψει και στο παρελθόν. Κανείς δεν θα μπορούσε να περιμένει το οικονομικό θαύμα που ακολούθησε τους δύο παγκόσμιους πολέμους και το οποίο είδε το μέγεθος του κατά κεφαλήν ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της Δυτικής Ευρώπης να πλησιάζει το μέγεθος αυτου των ΗΠΑ.
Είναι αλήθεια ότι οι απότομοι κραδασμοί των τελευταίων δύο δεκαετιών, όπως η οικονομική κρίση και ο Covid, ώθησαν τελικά τις κυβερνήσεις να παραμερίσουν τα τοπικά τους συμφέροντα και να ξεκινήσουν τη μεταρρύθμιση.
Όμως, το να επιβιώνεις από μια κρίση είναι ένα πράγμα. Η σταδιακή, συντηρούμενη ανάπτυξη είναι κάτι διαφορετικό. Η επιβράδυνση της κατα 1 ποσοστιαία μονάδα είναι σχεδόν ανεπαίσθητη σε διάστημα ενός έτους, αλλά μετά από μια δεκαετία ή δύο γίνεται αγεφύρωτο χάσμα. Εν τω μεταξύ, η τούρτα γίνεται όλο και μικρότερη.
Πηγή: POLITICO
