Του Κώστα Μπετινάκη
Δημιουργήθηκε μεγάλη φανφάρα στους κυβερνητικούς κύκλους της Άγκυρας, όταν η Ε.Ε. και ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου στις 18 Μαρτίου υπέγραψαν την «ιστορική» -όπως αποκλήθηκε- συμφωνία για τον περιορισμό της χωρίς έλεγχο ροής προσφύγων προς την Ευρώπη.
Ωστόσο, πολλοί ήταν εκείνοι και στην Τουρκία που δεν έχουν πεισθεί πως η Άγκυρα βγήκε νικητής, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση.
Πολλοί ακόμη αναρωτιούνται για την ηθική να χρησιμοποιηθούν οι απεγνωσμένοι πρόσφυγες ως όμηροι, προκειμένου να επιτύχει η Τουρκία πολιτικά οφέλη. Η τουρκική αντιπολίτευση, μάλιστα, υποστηρίζει πως η συμφωνία αυτή αποσκοπούσε να περιορίσει τη δυσφορία της Ευρώπης και στην πραγματικότητα εγκυμονεί απειλή για την Τουρκία.
Τι προβλέπει η συμφωνία: «Από τις 4 Απριλίου όλοι οι πρόσφυγες που θα περάσουν ή θα προσπαθήσουν ή προσπάθησαν από τις 20 Μαρτίου να περάσουν παράνομα σε ευρωπαϊκό έδαφος από την Τουρκία θα επιστρέφονται σε τουρκικό έδαφος. Και κάθε πρόσφυγας που θα επιστρέφει στην Τουρκία θα αποστέλλεται στην Ευρώπη, μέσω νόμιμης οδού».
Ο αριθμός που θα αποσταλεί στην Ευρώπη είναι 72.000. Αν ο αριθμός αυτός ξεπεραστεί, τότε η συμφωνία θα έχει αποτύχει.
Στόχος της συμφωνίας είναι να πεισθούν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες ότι είναι μάταιο να προσπαθήσουν να διασχίσουν -με τους κινδύνους που εγκυμονεί- το Αιγαίο, επειδή θα τους γυρίσουν πίσω στην Τουρκία.
Η συμφωνία έχει στόχο να σταματήσει η ροή των περίπου 2.000 προσφύγων την ημέρα προς τα ελληνικά νησιά κοντά στα τουρκικά παράλια.
Υπάρχουν όμως ορισμένες αντιρρήσεις για τη νομιμότητα του σχήματος που υπεγράφη στις Βρυξέλλες. Επειδή η Ελλάδα έχει πλέον δικαίωμα να επιστρέφει όλους όσοι εισέρχονται παράνομα στο έδαφός της χωρίς να εξετάζει το ενδεχόμενο αιτήματος ασύλου.
Ο Zeid Ra’ad Al Hussein, επικεφαλής της Υπηρεσίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε στους δημοσιογράφους στις 10 Μαρτίου: «Η μαζική επιστροφή μεταναστών από Ελλάδα προς Τουρκία είναι παράνομη».
Ωστόσο, ο μηχανισμός έχει εγκριθεί από την Ε.Ε. Και ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Ε.Ε. στην Τουρκία, Hansjorg Haber, δήλωσε σε σεμινάριο στο Ινστιτούτο Διεθνούς Στρατηγικής Έρευνας(USAK) στις 11 Μαρτίου στην Άγκυρα ότι η επιτροπή της Ε.Ε. βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) για να βρεθεί τρόπος ώστε να γίνει συμβατή η συμφωνία με το Διεθνές Δίκαιο.
«Σκοπός της σύμβασης του ΟΗΕ είναι να προσφέρει στους ανθρώπους ασφάλεια κι όχι να τους δώσει επιλογή ενός τόπου ασύλου» τόνισε ο Haber μιλώντας στο σεμινάριο.
Τα τουρκικά Μέσα υπενθυμίζουν πως αυτόν τον καιρό η Τουρκία φιλοξενεί δυόμισι εκατομμύρια πρόσφυγες (κυρίως Σύρους), ποσοστό που ισοδυναμεί με το 3% του τουρκικού πληθυσμού, και υποστηρίζουν ότι «ο αριθμός αυτός βρίσκεται στο όριο της αναταραχής».
Έρευνα του γερμανικού Marshall Fund αποκάλυψε πως το 84 % των Τούρκων πολιτών «ανησυχεί» για την ύπαρξη τόσο μεγάλου αριθμού προσφύγων και το 73% επιθυμεί «να τους ζητηθεί να επιστρέψουν στην πατρίδα τους».
Ωστόσο, παρά ορισμένες δυσοίωνες προβλέψεις στην Τουρκία, δεν υπήρξαν μέχρι στιγμής ξεσπάσματα εναντίον των μεταναστών, με την ανεκτικότητα του πληθυσμού να έχει προκαλέσει εντύπωση.
«Αυτό οφείλεται και στο ότι οι Σύροι είναι μουσουλμάνοι, έχουν ζήσει υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία και πολλοί Τούρκοι στη μεθόριο έχουν συγγενείς στη Συρία» δηλώνει ο πολιτικός αναλυτής Oytun Orhan.
«Ακόμη ένας λόγος είναι πως έχει σημειωθεί πολύ μικρός αριθμός εγκληματικών ενεργειών με μετανάστες» έγραψε σε έκθεσή του ο Ορχάν προς τη δεξαμενή σκέψης ORSAM της Άγκυρας.
Τούρκοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι περί το ενάμισι εκατομμύριο Σύροι θέλουν και θα παραμείνουν τελικά στην Τουρκία -ποσοστό 68%.
Ο Harun Ozturkler, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Kirikkale, συμβουλεύει την τουρκική κυβέρνηση να δώσει άδειες εργασίας σε αριθμό Σύρων μεταναστών που να φτάνουν το ένα εκατομμύριο, ώστε να περιορισθεί η παράνομη εργασία και η εκμετάλλευση που υφίστανται οι πρόσφυγες τώρα στην εγχώρια αγορά εργασίας.
Η Human Rights Watch, πάντως, διαμαρτύρεται για την πλήρη έλλειψη νομικής κάλυψης των Σύρων μεταναστών στην Τουρκία.
