Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Καθώς ο κόσμος περιμένει να δει τον τρόπο με τον οποίο η επιστροφή του Donald Trump θα αναδιαμορφώσει τις σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου, η Κίνα μόλις έκανε ένα αποφασιστικό βήμα για να εδραιώσει τη θέση της στη Λατινική Αμερική.
Ο Trump κέρδισε τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ σε μια πλατφόρμα που υποσχόταν δασμούς έως και 60% σε προϊόντα κινεζικής παραγωγής. Πιο νότια όμως, ένα νέο μέγα – λιμάνι που η κατασκευή του χρηματοδοτήθηκε από την Κίνα – έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει εντελώς νέους εμπορικούς δρόμους που θα παρακάμψουν εξ ολοκλήρου τη Βόρεια Αμερική.
Ο ίδιος ο πρόεδρος Xi Jinping παραβρέθηκε στα εγκαίνια του λιμανιού Chancay στις ακτές του Ειρηνικού του Περού αυτή την εβδομάδα, μια ένδειξη του πόσο σοβαρά αντιμετωπίζει η Κίνα την εξέλιξη.
Ο Xi βρισκόταν στο Περού για την ετήσια συνάντηση του Φόρουμ Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού (Apec). Όμως, όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στο Chancay και σε όσα αυτό λέει για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας σε μια περιοχή που οι ΗΠΑ θεωρούσαν παραδοσιακά σφαίρα επιρροής τους.
Όπως το βλέπουν έμπειροι παρατηρητές, η Ουάσιγκτον πληρώνει τώρα το τίμημα της πολυετούς αδιαφορίας για τους γείτονές της και τις ανάγκες τους. «Οι ΗΠΑ απουσιάζουν από τη Λατινική Αμερική για τόσο καιρό και η Κίνα έχει προχωρήσει τόσο γρήγορα, που τα πράγματα έχουν αναδιαμορφωθεί πραγματικά την τελευταία δεκαετία», λέει η Monica de Bolle, ανώτερη συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics της Ουάσιγκτον. «Έχετε την αυλή της Αμερικής να συνεργάζεται απευθείας με την Κίνα», λέει στο BBC News. «Αυτό θα είναι προβληματικό».
Ακόμη και πριν ανοίξει, το έργο των 3,5 δισ. δολ., που σχεδιάστηκε από την κρατική Cosco Shipping της Κίνας είχε ήδη μετατρέψει μια κάποτε νυσταγμένη περουβιανή ψαράδικη πόλη σε μια υλικοτεχνική δύναμη που θα μεταμορφώσει την οικονομία της χώρας. Η επίσημη εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας People’s Daily, το χαρακτήρισε «δικαίωση της συνεργασίας μεταξύ Κίνας και Περού». Η Πρόεδρος του Περού, Dina Boluarte, ήταν εξίσου ενθουσιώδης, περιγράφοντας το μέγα λιμάνι ως ένα «νευραλγικό κέντρο» που θα παρέχει «ένα σημείο σύνδεσης για πρόσβαση στη γιγάντια ασιατική αγορά».
Όμως οι συνέπειες ξεπερνούν κατά πολύ τις τύχες ενός μικρού κράτους των Άνδεων. Μόλις το Chancay τεθεί σε πλήρη λειτουργία, προϊόντα από τη Χιλή, τον Ισημερινό, την Κολομβία και ακόμη και τη Βραζιλία αναμένεται να περάσουν από αυτό στο δρόμο προς τη Σαγκάη και άλλα ασιατικά λιμάνια.
Η Κίνα έχει ήδη μεγάλη όρεξη για τις εξαγωγές της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων της βραζιλιάνικης σόγιας και του χαλκού της Χιλής. Τώρα αυτό το νέο λιμάνι θα μπορεί να χειρίζεται μεγαλύτερα πλοία, καθώς και να μειώνει τους χρόνους αποστολής από 35 σε 23 ημέρες.
Ωστόσο, το νέο λιμάνι θα ευνοήσει επίσης τις εισαγωγές. Καθώς αυξάνονται οι ενδείξεις ότι μια εισροή φθηνών κινεζικών προϊόντων που αγοράζονται μέσω Διαδικτύου μπορεί να υπονομεύει την εγχώρια βιομηχανία, η Χιλή και η Βραζιλία έχουν καταργήσει τις φορολογικές απαλλαγές για μεμονωμένους πελάτες σε ξένες αγορές χαμηλής αξίας.
Όπως έχουν επισημάνει τα γεράκια του αμερικανικού στρατού, εάν το Chancay μπορεί να φιλοξενήσει εξαιρετικά μεγάλα πλοία εμπορευματοκιβωτίων, θα μπορούσε επίσης να χειριστεί κινεζικά πολεμικά πλοία. Οι πιο έντονες προειδοποιήσεις προήλθαν από τη στρατηγό Laura Richardson, που μόλις συνταξιοδοτήθηκε ως αρχηγός της Νότιας Διοίκησης των ΗΠΑ, η οποία καλύπτει τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Η ίδια κατηγόρησε την Κίνα ότι «παίζει το μακρόπνοο παιχνίδι με την ανάπτυξη τοποθεσιών και εγκαταστάσεων διπλής χρήσης σε όλη την περιοχή», προσθέτοντας ότι αυτές οι εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως «σημεία μελλοντικής πρόσβασης πολλαπλών τομέων για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό και στρατηγικά σημεία ναυτιλιακής συμφόρησης».
Ακόμα κι αν αυτή η προοπτική δεν υλοποιηθεί ποτέ, υπάρχει μια ισχυρή αντίληψη ότι οι ΗΠΑ χάνουν έδαφος στη Λατινική Αμερική καθώς η Κίνα προχωρά με την Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI). Ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden ήταν μεταξύ των ηγετών στη σύνοδο κορυφής του Apec, στην πρώτη και τελευταία επίσκεψή του στη Νότια Αμερική κατά τη διάρκεια της τετραετούς θητείας του. Οι σχολιαστές των μέσων ενημέρωσης παρατήρησαν ότι έμοιαζε πολύ μικρός δίπλα στον Xi της Κίνας.
Ο καθηγητής Álvaro Méndez, διευθυντής της Global South Unit στο London School of Economics, επισημαίνει ότι ενώ οι ΗΠΑ θεωρούσαν δεδομένη τη Λατινική Αμερική, ο Xi επισκεπτόταν την περιοχή τακτικά και καλλιεργούσε καλές σχέσεις. «Ο πήχης έχει τεθεί τόσο χαμηλά από τις ΗΠΑ που η Κίνα πρέπει να είναι μόνο λίγο καλύτερη για να τον περάσει», λέει.
Φυσικά, η Λατινική Αμερική δεν είναι το μόνο μέρος του κόσμου που στοχεύει η BRI. Από το 2023, η άνευ προηγουμένου πληθώρα υποδομών της Κίνας έχει διοχετεύσει χρήματα σε σχεδόν 150 χώρες παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα δεν ήταν πάντα ωφέλιμα, καθώς πολλά έργα έμειναν ημιτελή, ενώ ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες που υπέγραψαν τέτοιες συμφωνίες βρέθηκαν να επιβαρύνονται με χρέη που δυσκολεύονται να αποπληρώσουν. Ακόμα κι έτσι, αριστερές και οι δεξιές κυβερνήσεις έχουν παραμερίσει τις αρχικές υποψίες τους για την Κίνα, επειδή «τα συμφέροντά τους είναι ευθυγραμμισμένα» με εκείνα του Πεκίνου, λέει η de Bolle του Ινστιτούτου Peterson: «Έχουν χαμηλώσει την επιφυλακή τους κάτω από την πίεση των αναγκών τους».
Η de Bolle προσθέτει ότι οι ΗΠΑ έχουν δίκιο να αισθάνονται ότι απειλούνται από αυτή την εξέλιξη των γεγονότων, καθώς το Πεκίνο έχει πλέον δημιουργήσει « πολύ ισχυρά ερείσματα» στην περιοχή, σε μια εποχή που ο εκλεγμένος πρόεδρος Trump θέλει να «χαμηλώσει» την Κίνα. «Νομίζω ότι θα αρχίσουμε να βλέπουμε τις ΗΠΑ να ασκούν πίεση στη Λατινική Αμερική λόγω της Κίνας», λέει, προσθέτοντας ότι οι περισσότερες χώρες θέλουν να παραμείνουν στη σωστή πλευρά και των δύο μεγάλων δυνάμεων.
«Η περιοχή δεν χρειάζεται να επιλέξει εκτός αν εξαναγκαστεί να πάρει θέση, και αυτό θα ήταν πολύ ανόητο».
Κοιτάζοντας το μέλλον, χώρες της Νότιας Αμερικής όπως το Περού, η Χιλή και η Κολομβία θα είναι ευάλωτες σε πιέσεις λόγω των διμερών συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών που έχουν με τις ΗΠΑ, τις οποίες ο Trump θα μπορούσε να επιδιώξει να επαναδιαπραγματευτεί ή ακόμα και να καταργήσει.
Οι χώρες αυτές θα παρακολουθήσουν με ενδιαφέρον για να δουν τι θα συμβεί στη Συμφωνία Ηνωμένων Πολιτειών – Μεξικού – Καναδά (USMCA), η οποία πρόκειται να επανεξεταστεί τον Ιούλιο του 2026, αλλά θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων κατά τη διάρκεια του 2025.
Ό,τι κι αν συμβεί, ο καθηγητής Méndez του LSE πιστεύει ότι η περιοχή χρειάζεται περισσότερη συνεργασία. «Δεν πρέπει όλοι οι δρόμοι να οδηγούν στο Πεκίνο ή στην Ουάσιγκτον. Η Λατινική Αμερική πρέπει να βρει έναν πιο στρατηγικό τρόπο, χρειάζεται μια συνεκτική περιφερειακή στρατηγική», λέει, επισημαίνοντας τη δυσκολία να συμφωνήσουν 33 χώρες σε μια κοινή προσέγγιση.
Ο Eric Farnsworth, αντιπρόεδρος στο Συμβούλιο της Αμερικής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, πιστεύει ότι υπάρχει ακόμη πολύ καλή θέληση προς τις ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική, αλλά οι «τεράστιες ανάγκες» της περιοχής δεν καλύπτονται από τον βόρειο γείτονά της. «Οι ΗΠΑ πρέπει να ενισχύσουν το παιχνίδι τους στην περιοχή, γιατί οι άνθρωποι θα τις διάλεγαν αν υπήρχε ως μια ουσιαστική εναλλακτική λύση στην Κίνα», λέει στο BBC News.
Σε αντίθεση με πολλούς άλλους, βλέπει κάποιες ακτίνες ελπίδας από την επερχόμενη κυβέρνηση Trump, ειδικά με τον διορισμό του Marco Rubio ως υπουργού Εξωτερικών.
«Ο Rubio έχει μια πραγματική αίσθηση της ανάγκης να ασχοληθεί οικονομικά με το Δυτικό Ημισφαίριο με τρόπο που απλώς δεν το κάναμε εδώ και πολλά χρόνια», λέει. Όμως για τους διαδοχικούς ηγέτες των ΗΠΑ, η Λατινική Αμερική συζητείται κυρίως από την άποψη της παράνομης μετανάστευσης και των παράνομων ναρκωτικών. Με τον Trump να είναι προσηλωμένος στα σχέδια απέλασης αριθμού ρεκόρ μεταναστών, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ θα αλλάξουν ρότα σύντομα.
Όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, η Λατινική Αμερική προετοιμάζεται για μια ανώμαλη τετραετία – και εάν οι ΗΠΑ και η Κίνα ξεκινήσουν έναν πλήρη εμπορικό πόλεμο, η περιοχή πρόκειται να παγιδευτεί στα διασταυρούμενα πυρά.
Πηγή: BBC News
