Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η αύξηση των εμβολιασμών έχει πιστωθεί στο διαβατήριο εμβολίων της Γαλλίας. Αλλά με ποιο ευρύτερο κόστος;
Η Γαλλία είναι -εδώ και καιρό- ένα από τα κράτη με τον μεγαλύτερο σκεπτικισμό απέναντι στα εμβόλια στον πλανήτη. Τον περασμένο Δεκέμβριο, το 60% του γαλλικού πληθυσμού δήλωσε ότι δεν θα ήθελε να εμβολιαστεί κατά του κορωνοϊού, σε σύγκριση με το 23% στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και όμως, το καλοκαίρι, η Γαλλία έγινε μία από τις πιο «εμβολιασμένες» χώρες στον κόσμο.
Η επιτάχυνση της εκστρατείας εμβολιασμού της Γαλλίας κατά του κορωνοϊού πιστεύεται ότι οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην αμφιλεγόμενη πολιτική της για «διαβατήρια υγείας». Από τα τέλη Ιουλίου έως τις αρχές Αυγούστου, η επίδειξη πιστοποιητικών ανοσοποίησης ή αρνητικού τεστ έχει καταστεί υποχρεωτική για όσους εισέρχονται σε κινηματογράφους, μουσεία, εστιατόρια και μπαρ, καθώς και για εκείνους που χρησιμοποιούν δημόσιες συγκοινωνίες μεγάλων αποστάσεων. Η κίνηση, που ανακοινώθηκε στις 12 Ιουλίου από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, αιφνιδίασε μεγάλο μέρος της χώρας. Σε μια προσπάθεια περαιτέρω ενθάρρυνσης των εμβολιασμών, η κυβέρνηση θα θέσει σύντομα τέλος στις δωρεάν εξετάσεις, εκτός εάν συνταγογραφηθούν από γιατρό.
Παρόλο που παρόμοια μέτρα «διαβατηρίων εμβολίου» ελήφθησαν αλλού στην Ευρώπη περίπου την ίδια περίοδο, ο αντίκτυπος ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακός στη Γαλλία, τόσο για την ώθηση που έδωσαν στους εμβολιασμούς όσο και για την αντίδραση που προκάλεσαν.
Την εβδομάδα που ακολούθησε την τηλεοπτική ομιλία του Μακρόν, ένας άνευ προηγουμένου αριθμός 3,7 εκατομμυρίων πολιτών έκλεισαν ραντεβού για το εμβόλιό τους στο Doctolib, την κύρια ιατρική διαδικτυακή πλατφόρμα της Γαλλίας. Ο κυλιόμενος μέσος όρος των ημερήσιων δόσεων επτά ημερών εκτοξεύτηκε από 565.000 -την παραμονή της ανακοίνωσης- σε σχεδόν 700.000 δέκα ημέρες αργότερα, σύμφωνα με το Our World in Data, μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων.
Το ποσοστό εμβολιασμού της Γαλλίας έφτασε τώρα εκείνο των χωρών που είχαν πρωτοστατήσει εδώ και μήνες. Το 63% του πληθυσμού της έχει πλέον ολοκληρώσει τον κύκλο εμβολιασμού, μόλις έναν πόντο πίσω από το Ηνωμένο Βασίλειο. Μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου, το ποσοστό των Γάλλων που έλαβαν τουλάχιστον μία δόση ανήλθε στο 73% και ξεπέρασε εκείνο των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Ισραήλ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το ορόσημο των 50 εκατομμυρίων ανθρώπων (από πληθυσμό 67 εκατομμυρίων) με τουλάχιστον μία δόση αναμένεται να ξεπεραστεί σε μερικές ημέρες. Οι εμβολιασμοί έχουν πλέον επιβραδυνθεί, όπως σε μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου, όμως οι αριθμοί των νέων εμβολιασμών παραμένουν από τους υψηλότερους στην Ευρώπη.
«Η κάρτα υγείας έκανε τη δουλειά της» λέει ο ανοσολόγος Alain Fischer, κορυφαίος κυβερνητικός σύμβουλος στην εκστρατεία εμβολιασμού της Γαλλίας. Εκτιμά ότι τέσσερα έως πέντε εκατομμύρια άνθρωποι έκαναν το εμβόλιο ως αποτέλεσμα αυτού του μέτρου, «το οποίο βοήθησε πολλούς να ενημερωθούν, ειδικά μεταξύ του νεότερου κοινού, για τα οφέλη του εμβολιασμού», συνέχισε.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του γαλλικού Υπουργείου Υγείας που εμφανίζονται στον ιστότοπο Covidtracker, η μεγαλύτερη αύξηση των ποσοστών εμβολιασμού μετά την ανακοίνωση της κάρτας υγείας καταγράφηκε σε άτομα μεταξύ 18 και 50 ετών: νέοι και μεσήλικες για τους οποίους ο κίνδυνος εμφάνισης σοβαρών συμπτωμάτων είναι χαμηλότερος, και οι οποίοι επομένως είχαν λιγότερα προσωπικά κίνητρα για να εμβολιαστούν. Στην ομάδα ηλικίας 18-24 ετών, το ποσοστό των μερικώς εμβολιασμένων αυξήθηκε από λιγότερο από 50% ακριβώς πριν από την ομιλία του Μακρόν σε πάνω από 86% την περασμένη εβδομάδα. «Περίμενα ότι η κάρτα υγείας θα είχε αντίκτυπο, αλλά όχι τόσο μεγάλο» λέει ο Fischer.
Σε άλλα καλά νέα για την κυβέρνηση, οι Γάλλοι όχι μόνο απάντησαν στην εντολή για την «υγειονομική κάρτα», προστρέχοντας να εμβολιαστούν, αλλά η πλειοψηφία σε ποσοστό 60-70% φαίνεται επίσης ότι εγκρίνει πραγματικά την πολιτική, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. «Αυτό είναι ένα καλό μέτρο» λέει ο Pierre Mbaye, ένας μεσήλικας μηχανικός, που απολαμβάνει την μπίρα του έξω από ένα μπιστρό στο νότιο Παρίσι, μια συννεφιασμένη μέρα στα μέσα Σεπτεμβρίου. «Μπορεί να είναι λίγο καταναγκαστικό, αλλά το να νικήσουμε αυτή την πανδημία είναι το συλλογικό μας καθήκον» σχολιάζει. Σε ένα καφενείο λίγα τετράγωνα πιο κάτω, ένας άνδρας γύρω στα σαράντα του (δεν έδωσε το όνομά του επειδή ήταν δημόσιος υπάλληλος σε ώρα δουλειάς) συμφωνεί δείχνοντας το φλιτζάνι του: «Είμαι γενικά κατά των απαγορεύσεων και των περιορισμών, αλλά προσθέστε με στη λίστα για την κάρτα υγείας, καθώς μου επιτρέπει να απολαύσω αυτόν τον καφέ».
Στη Γαλλία, η διστακτικότητα έναντι των εμβολίων ήταν πολύ υψηλή πριν από την εισαγωγή των εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού. Σε μια έρευνα του Gallup το 2018 που πραγματοποιήθηκε σε 144 χώρες, η Γαλλία εμφανίστηκε ως η πιο δύσπιστη, με το ένα τρίτο των ερωτηθέντων να δηλώνουν ότι θεωρούν τα εμβόλια γενικά ως μη ασφαλή.
Με αυτή τη διαδεδομένη δυσπιστία στο μυαλό, οι αρχές εφάρμοσαν αρχικά μια προσεκτική διαδικασία εμβολιασμού, η οποία στην πρώτη της φάση απευθυνόταν μόνο σε κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων. Ως αποτέλεσμα, στις αρχές Ιανουαρίου 2021, δύο εβδομάδες μετά την έναρξη της κυκλοφορίας των εμβολίων, μόνο 100.000 άνθρωποι είχαν εμβολιαστεί στη Γαλλία – επτά φορές λιγότεροι από ό,τι στη Γερμανία. Όταν όμως η γαλλική εκστρατεία για εμβολιασμό δέχθηκε πυρά για τους πολύ αργούς ρυθμούς της, επιταχύνθηκε σημαντικά, έπειτα έχασε λίγη από την ορμή της τον Ιούνιο και στις αρχές Ιουλίου, γεγονός που οδήγησε στην απόφαση του Μακρόν να της δώσει νέα ώθηση επιβάλλοντας την κάρτα υγείας.
Οι ειδικοί λένε ότι οι πολύμηνοι μαζικοί εμβολιασμοί, με εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη σαφή και ευεργετική επίδραση στις νοσοκομειακές νοσηλείες, έχουν κάνει το ευρύ κοινό πολύ λιγότερο επιφυλακτικό από ό,τι ήταν στο παρελθόν, βοηθώντας τους πολίτες να δεχτούν τα διαβατήρια Covid. Τον Ιούλιο, πριν από τις ανακοινώσεις του Μακρόν, το ποσοστό των ανθρώπων που εξακολουθούσαν να αρνούνται να εμβολιαστούν μειώθηκε στο 15-20%.
Ωστόσο, ενώ η πολιτική διαβατηρίων της Γαλλίας για τα εμβόλια έχει πάει καλά σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, η μειονότητα που αντιτίθεται είναι πολύ επίμονη και πιεστική. Διαδηλώσεις ενάντια στα διαβατήρια εμβολίων έχουν πραγματοποιηθεί και σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Γερμανία. Στη Γαλλία, ωστόσο, το κίνημα αποδείχθηκε ιδιαίτερα ανθεκτικό, προσελκύοντας δεκάδες -και μερικές φορές εκατοντάδες χιλιάδες- ανθρώπους στους δρόμους κάθε Σάββατο από τότε που ανακοινώθηκαν τα μέτρα. Σύμφωνα με τις αρχές, οι διαδηλωτές έχουν λιγοστέψει από την αιχμή των 240.000 σε όλη τη χώρα στις αρχές Αυγούστου. Ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν φόβοι για μια ακόμα σεζόν παρατεταμένων εντάσεων στους δρόμους, όπως στα τέλη του 2018 και στις αρχές του 2019 – όταν το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» ενάντια στην οικονομική ανισότητα ήταν στην ισχυρότερη φάση του.
Τα πλήθη που πραγματοποιούν πορεία κάθε εβδομάδα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων: σκληροπυρηνικοί αντιεμβολιαστές και οπαδοί θεωριών συνωμοσίας, κίτρινα γιλέκα που έχουν προσθέσει το ζήτημα στη μακρά λίστα παραπόνων κατά του Μακρόν, υποστηρικτές της ακροαριστεράς και της ακροδεξιάς, αλλά και μετριοπαθείς που δεν θέλουν οι βασικές επιλογές για την υγεία τους να υπαγορεύονται από την κορυφή. «Η κυβέρνηση μας επιβάλλει την κάρτα υγείας χωρίς πραγματική δημοκρατική συζήτηση. Αυτό είναι εξαιρετικά σοβαρό» δήλωσε η Doris, συνταξιούχος βιβλιοπώλης που συμμετείχε σε μία από τις πολλές διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι το καλοκαίρι. «Δεν είμαστε απαραιτήτως εναντίον των εμβολιασμών, αλλά εναντίον της υποχρέωσης να τους κάνουμε» πρόσθεσε ο Morgan, ένας 40χρονος που βρισκόταν δίπλα, φορώντας με υπερηφάνεια το κίτρινο γιλέκο του. «Αυτό αποτελεί παραβίαση των ελευθεριών μας» ολοκλήρωσε.
Ορισμένοι φοβούνται ότι η κάρτα υγείας μπορεί να οδηγήσει σε διαρκείς ρήξεις μεταξύ εμβολιασμένων και μη, αποκλείοντας περαιτέρω εκείνους που βρίσκονται ήδη στο περιθώριο της κοινωνίας. Ομάδες πολιτικών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο έχουν προειδοποιήσει ότι τα διαβατήρια εμβολίων μπορούν να επιδεινώσουν τις ανισότητες και να μειώσουν την εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις.
«Πολλοί άνθρωποι που ζουν σε επισφαλείς καταστάσεις εξακολουθούν να μην έχουν ίση πρόσβαση στον εμβολιασμό και στην πληροφόρηση» λέει η Melissa Fox-Muraton, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ESC Clermont-University Clermont Auvergne, η οποία έχει συμμετάσχει στη συζήτηση με ένα άρθρο γνώμης στον γαλλικό Τύπο. «Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην καθημερινή τους ζωή και αισθάνονται ότι δεν είναι σε θέση να καταβάλουν τις απαραίτητες προσπάθειες για να εμβολιαστούν. Επιπρόσθετα, μπορεί να έχουν υποστεί διακρίσεις που τους καθιστούν πιο δύσπιστους ως προς το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και τις δημόσιες πολιτικές, ή απλώς δεν θέλουν να εντοπιστούν ακόμα και αν είναι εμβολιασμένοι, και ως εκ τούτου δεν επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν την κάρτα υγείας».
Μια ακαδημαϊκή μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους δείχνει ότι η γαλλική διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων κατά του κορωνοϊού, είναι υψηλότερη μεταξύ εκείνων με χαμηλό εισόδημα ή εκπαίδευση και των μεταναστών.
Το διαβατήριο υγείας έχει επιβαρύνει επίσης πολλές από τις επιχειρήσεις στις οποίες απαιτείται. Οι κινηματογράφοι έχασαν επτά εκατομμύρια πωλήσεις εισιτηρίων σε έναν μήνα λόγω των διαβατηρίων, σύμφωνα με την Εθνική Ομοσπονδία Γαλλικών Κινηματογράφων. Το 80% των μπαρ και των καφέ και το 60% των εστιατορίων είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται τουλάχιστον κατά το ένα πέμπτο μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου, σύμφωνα με την UMIH, μια εργοδοτική οργάνωση (η κάρτα υγείας έγινε υποχρεωτική για μπαρ και εστιατόρια στις 9 Αυγούστου).
«Η πρώτη εβδομάδα μετά την έναρξη ισχύος των διαβατηρίων εμβολίου ήταν καταστροφική» λέει ο Jean Terlon, αντιπρόεδρος του κλάδου εστίασης της UMIH. «Τα εστιατόρια ήταν έτοιμα, οι πελάτες δεν ήταν, αφού το μέτρο ήρθε απότομα, στα μέσα του καλοκαιριού» λέει. Ο Terlon επικρίνει την απόφαση να επιβληθεί το διαβατήριο υγείας και για τραπέζια σε εξωτερικούς χώρους, τα οποία είναι πιο δύσκολο να ελεγχθούν και στα οποία η μετάδοση του ιού είναι λιγότερο πιθανή. Ωστόσο, όπως λέει, μετά το αρχικό σοκ η κάρτα υγείας δεν δημιουργεί πλέον κανένα σημαντικό πρόβλημα στα εστιατόρια. «Έχει γίνει μέρος των καθημερινών πρακτικών» επισημαίνει.
Ωστόσο έχουν εμφανιστεί αναφορές σε ολόκληρη τη χώρα για μια ακμάζουσα μαύρη αγορά πλαστών καρτών υγείας, που κοστίζουν συνήθως μερικές εκατοντάδες ευρώ η καθεμία. Οι παραχαράκτες τα αποκτούν εισάγοντας τα πραγματικά στοιχεία των πελατών τους στην εθνική βάση δεδομένων και χρησιμοποιώντας παραβιασμένους λογαριασμούς ή και αυτούς συνεργών εργαζόμενων στον τομέα της υγείας.
Καθώς οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να βρουν τρόπους για να συνεχίσουν τον ρυθμό των εκστρατειών εμβολιασμού, η Γαλλία προσφέρει ένα καλό παράδειγμα τόσο για την αποτελεσματικότητα των διαβατηρίων εμβολίου όσο και για τους κινδύνους που ενέχει η υποχρεωτική χρήση τους. Ο θετικός αντίκτυπός τους στους εμβολιασμούς στη Γαλλία ήταν εντυπωσιακός, αλλά και περιορισμένος χρονικά. Στα αρνητικά καταγράφονται κάποια οικονομική ζημιά και η επιδείνωση στο χάσμα μεταξύ της σιωπηλής πλειοψηφίας και μιας μικρής, αλλά όχι ασήμαντης μειονότητας που μπορεί να εξωθηθεί περαιτέρω στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.
Πέρα από τα σύνορα της χώρας, τα διαβατήρια εμβολίων έχουν ενισχύσει τις εκστρατείες εμβολιασμού σχεδόν παντού όπου έχουν υιοθετηθεί. Δεν είναι απαραίτητα ο μόνος δρόμος για την επίτευξη υψηλών ποσοστών εμβολιασμού: η Ισπανία ήταν σταθερά μπροστά από τη Γαλλία, με το χάσμα να αυξάνεται το καλοκαίρι, και δεν βασίστηκε σχεδόν καθόλου στα διαβατήρια, κάτι που η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα μπορούσε να είχε κατά νου όταν απορρίφθηκαν αυτή την εβδομάδα τα σχέδια για περιορισμένη χρήση διαβατηρίων εμβολίων στην Αγγλία. Η Ισπανία χαρακτηρίζεται εδώ και καιρό από σχετικά χαμηλά επίπεδα σκεπτικισμού εμβολίων και μια σταθερή εμπιστοσύνη στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης από το κοινό, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση των καλών επιδόσεων της εκστρατείας εμβολιασμού.
Όσον αφορά τη Γαλλία, είναι ασαφές, σε αυτό το στάδιο, πόσο καιρό θα παραμείνει η κάρτα υγείας. Επί του παρόντος, αναμένεται να λήξει το αργότερο στα μέσα Νοεμβρίου, αλλά μπορεί να παραταθεί σε ορισμένους τομείς, εάν κριθεί απαραίτητο. Σύμφωνα με τον Fischer, είναι απλώς ένα «προσωρινό μέτρο» που θα αποσυρθεί μόλις ο ιός τεθεί πλήρως υπό έλεγχο.
Μερικοί πιστεύουν ότι στο μέλλον οι αρχές ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να καταφύγουν σε ακόμα μεγαλύτερη χρήση διαβατηρίων εμβολίου, εάν το απαιτεί η κρίση υγείας. Η Françoise Salvadori, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne και συν-συγγραφέας ενός βιβλίου για τον σκεπτικισμό των εμβολίων, ανησυχεί για ένα σενάριο όπου «όλοι ελέγχουν τους πάντες, με μικρές συγκρούσεις να ξεσπούν παντού». Αν και η Salvadori παραδέχεται ότι δεν πιστεύει ότι υπήρχαν «πολλές επιλογές» στη λήψη των μέτρων που εφαρμόστηκαν στη Γαλλία.
Επισημαίνει ότι, για να αντιμετωπίσει τη διαχρονική επιφυλακτικότητα του κοινού, η Γαλλία έπρεπε να καταστήσει υποχρεωτικά έντεκα εμβόλια για όλα τα νεογέννητα. «Θα ήταν υπέροχο αν ήταν δυνατόν να πείσουμε τους ανθρώπους απλώς δείχνοντάς τους τους αριθμούς και χρησιμοποιώντας επιχειρήματα κοινής λογικής. Δυστυχώς, αυτό δεν είναι αρκετό» λέει. «Το να καταφεύγουμε στον εξαναγκασμό είναι πάντα μια μικρή αποτυχία» καταλήγει.
Πηγή: WIRED
