Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Το να περάσουμε χρόνο στο διάστημα και να έχουμε μια ασυναγώνιστη θέα του πλανήτη Γη είναι μια εμπειρία που πολλοί από εμάς ονειρεύονται. Ωστόσο, το ανθρώπινο σώμα εξελίχθηκε για να λειτουργεί στη βαρύτητα της Γης. Έτσι, ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να χρειαστεί χρόνια για να ανακάμψει πλήρως από την έκθεση του στην έλλειψη βαρύτητας.
Οι αστροναύτες Suni Williams και Butch Wilmore επέστρεψαν στη Γη αφού η οκταήμερη αποστολή τους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) έγινε, απροσδόκητα, αναγκαστική διαμονή εννέα μηνών. Τώρα αρχίζει η ανάρρωσή τους.
«Το διάστημα είναι μακράν το πιο ακραίο περιβάλλον που έχουν συναντήσει ποτέ οι άνθρωποι και απλώς δεν έχουμε εξελιχθεί για να χειριζόμαστε αυτές τις ακραίες συνθήκες», λέει ο καθηγητής Damian Bailey, ο οποίος μελετά την ανθρώπινη φυσιολογία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας.
Η είσοδος στο διάστημα αλλάζει το ανθρώπινο σώμα – και αρχικά αυτό είναι υπέροχο.
«Αισθάνεσαι σαν να είσαι σε διακοπές», λέει ο αστροναύτης Tim Peake, ο οποίος πήγε στον ISS το 2015. «Η καρδιά σου το απολαμβάνει, το ίδιο και οι μύες και τα οστά σου. Επιπλέεις στο χώρο του διαστημικού σταθμού σε αυτό το υπέροχο περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας». Φανταστείτε να περνάτε εβδομάδες χαλαρώνοντας στο κρεβάτι και να μην χρειάζεται να σηκωθείτε ποτέ – αυτή είναι στην πραγματικότητα μια τεχνική που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να διερευνήσουν την επίδραση της μηδενικής βαρύτητας – και αρχίζετε να βλέπετε την εικόνα.
Μυϊκή ισχύς
Όμως όταν πρόκειται για τους μύες, πρέπει να τους χρησιμοποιήσετε ή να τους χάσετε.
Ακόμη και η απλή πράξη του να σταθείς όρθιος απαιτεί την χρησιμοποίηση μυών σε όλο το σώμα, προκειμένου να γίνει απρόσκοπτα – αυτό δεν συμβαίνει στη μικροβαρύτητα του ISS.
Η μυϊκή δύναμη αποκτά διαφορετικό νόημα όταν όλα είναι, από πρακτικής σκοπιάς, χωρίς βάρος.
«Επιτάχυνση της γήρανσης»
Η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία έχουν επίσης μικρότερο έργο – καθώς δεν χρειάζεται πλέον να ωθούν αίμα ενάντια στη βαρύτητα – και αρχίζουν να εξασθενούν. Τα οστά γίνονται πιο αδύναμα και πιο εύθραυστα. Θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των κυττάρων που διασπούν το παλιό οστό (οστεοκλαστικά) και εκείνων που δημιουργούν νέο (οστεοβλαστικά).
Όμως αυτή η ισορροπία διαταράσσεται χωρίς την ανάδραση και την αντίσταση που συναντούν λειτουργώντας ενάντια στη βαρύτητα. «Κάθε μήνα, περίπου το 1% των οστών και των μυών των αστροναυτών ατροφεί – με άλλα λόγια, επιταχύνεται η γήρανση», λέει ο καθηγητής Bailey.
Αυτό γίνεται φανερό μετά την επιστροφή τους στη Γη. Στις φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα φαίνεται καθαρά ότι οι αστροναύτες χρειάζονται υποστήριξη για να βγουν από την κάψουλα και να πάνε σε φορείο.
Όλα αυτά δείχνουν γιατί, όταν είναι να πάνε στο διάστημα, οι αστροναύτες πρέπει να βρίσκονται σε κορυφαία φυσική κατάσταση. Στη συνέχεια, η καθημερινή τους ρουτίνα περιλαμβάνει δύο ώρες άσκησης – συνδυασμό διαδρόμου, μηχανής ποδηλασίας και βαρών – για να διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο υγιείς τους μύες και τα οστά τους.
Τώρα, η Suni και ο Butch θα ξεκινήσουν ένα έντονο πρόγραμμα άσκησης για να ανακτήσουν τη χαμένη λειτουργικότητα του μυοσκελετικού τους συστήματος. «Θα χρειαστούν πιθανώς μερικούς μήνες για να χτίσουν τη μυϊκή τους μάζα», λέει η Δρ Helen Sharman, η οποία ήταν η πρώτη Βρετανίδα που πήγε στο διάστημα. «Η οστική μάζα θα μπορούσε να πάρει δύο χρόνια μέχρι να ανακάμψει αλλά ακόμα και τότε, υπάρχουν λεπτές αλλαγές στον τύπο του οστού που ξαναχτίζουμε μετά την επιστροφή στη Γη, οι οποίες μπορεί να μην επιτρέψουν ποτέ στα οστά να επιστρέψουν στο απολύτως φυσιολογικό», προσθέτει.
Όμως οι αλλαγές δεν αφορούν μόνο τους μύες και τα οστά – η παραμονή στον ISS αλλάζει ολόκληρο το σώμα. Ακόμη και οι τύποι των καλών βακτηρίων που ζουν μέσα στο έντερο μας – το μικροβίωμα – αλλοιώνονται. Τα υγρά του σώματος μετατοπίζονται επίσης στη μικροβαρύτητα.
Αντί να μετακινούνται προς τα πόδια όπως στη Γη, παρασύρονται προς τα πάνω προς το στήθος και το πρόσωπο. Το πρήξιμο στο πρόσωπο είναι μια από τις πρώτες αισθητές αλλαγές στο σώμα.
Όμως αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε οίδημα του εγκεφάλου και αλλαγές στους οφθαλμούς, συμπεριλαμβανομένου του οπτικού νεύρου, του αμφιβληστροειδούς και ακόμη και του σχήματος του ματιού. Το «νευροοφθαλμικό σύνδρομο που σχετίζεται με τις διαστημικές πτήσεις» μπορεί να οδηγήσει σε θολή όραση και δυνητικά σε μη αναστρέψιμη βλάβη.
«Αίσθημα ζάλης»
Η μικροβαρύτητα παραμορφώνει επίσης το αιθουσαίο σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον τρόπο με τον οποίο ισορροπούμε και αισθανόμαστε το πάνω και το κάτω. Στο διάστημα δεν υπάρχει πάνω, κάτω ή πλάγια αυτό είναι αποπροσανατολιστικό όταν ανεβαίνουμε στο διάστημα – και ξανά όταν επιστρέφουμε στη Γη.
Ο Tim Peake λέει: «Αυτή η αρχική φάση του να σταματήσεις να αισθάνεσαι ζάλη, να ανακτάς την ισορροπία σου και να έχεις δύναμη να περπατάς κανονικά, παίρνει μόνο δύο ή τρεις ημέρες. Αυτές οι πρώτες μέρες πίσω στη Γη όμως, μπορεί να είναι πραγματικά εξαντλητικές».
Πηγή: BBC News
.
