Νέα δεδομένα για το Ιράν, δημιουργεί ο θάνατος του Ραΐσι καθώς η χώρα θα κληθεί άμεσα να εκλέξει νέο πρόεδρο. Ωστόσο, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τη διαδοχή όχι μόνο της προεδρίας, αλλά και της πιο ισχυρής θέσης στη χώρα, αυτής του ανώτατου ηγέτη.
Ο Ραΐσι θεωρούνταν ως πιθανός διάδοχος της σημερινής κορυφαίας προσωπικότητας, του 85χρονου Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ωστόσο, επίσημα δεν έχει οριστεί διάδοχος.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα του Ιράν, πρέπει να διεξαχθούν νέες εθνικές εκλογές εντός 50 ημερών για την εκλογή νέου προέδρου.
Τα δύο επικρατέστερα πρόσωπα για τη διαδοχή και τα πλεονεκτήματά τους
Μεταξύ των ατόμων που θεωρούνται υποψήφιοι για τη διαδοχή του Ραΐσι είναι ο γιος του Χαμενεΐ, Μοτζταμπά Χαμενεΐ, 54 ετών, και ο Αλιρέζα Αραφί, 67 ετών, μέλος της Συνέλευσης των Πραγματογνωμόνων, της ομάδας που είναι υπεύθυνη για την επιλογή του νέου ανώτατου ηγέτη.
Ωστόσο, η άνοδος του Μοτζταμπά θα ερχόταν σε αντίθεση με τις απόψεις του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, του ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ο οποίος παρομοίαζε τη δυναστική κυριαρχία με την παράνομη μοναρχία, την οποία βοήθησε να ανατραπεί κατά την επανάσταση του 1979. Επίσης, ο Χαμενεΐ δήλωσε πέρυσι ότι μια κληρονομημένη κυβέρνηση δεν είναι ισλαμική.
Η ιρανική ηγεσία, πάντως, δεν συζητά ποτέ δημοσίως για πιθανούς διαδόχους, αφήνοντας το ερώτημα ποιος θα διοικήσει τη χώρα μετά τον θάνατο και του Χαμενεΐ να αποτελεί αντικείμενο εικασιών.
Σημειώνεται πως η χώρα έχει επιλέξει μόνο μία φορά στο παρελθόν νέο ανώτατο ηγέτη, όταν ο Χαμενεΐ αντικατέστησε τον Χομεϊνί το 1989. Ο Χαμενεΐ επιλέχθηκε από μια στενή ομάδα ανθρώπων που είχαν την εμπιστοσύνη του Χομεϊνί και ο διορισμός του ανακοινώθηκε δημοσίως στη συνέχεια.
Ο Μοτζταμπά, γιος του ανώτατου ηγέτη, δεν κατέχει επίσημη θέση στο Ιράν, αλλά πιστεύεται ότι ασκεί τεράστια επιρροή στον μηχανισμό πληροφοριών και στους Basij, μια παραστρατιωτική ομάδα που υπάγεται στους Φρουρούς της Επανάστασης και έχει χρησιμοποιηθεί για την καταστολή δημόσιων διαδηλώσεων. Αυτοί οι δεσμοί τον καθιστούν αμφιλεγόμενη επιλογή, ιδίως μεταξύ των μεταρρυθμιστών και των μετριοπαθών, και η άνοδός του στον ρόλο του ανώτατου ηγέτη θα μπορούσε να προκαλέσει ρήγματα στην πολιτική ελίτ της χώρας.
Ο Αραφί, ένας άλλος πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ, που αναφέρεται συχνά, είναι λιγότερο γνωστός στο κοινό, αλλά έχει καταλάβει διάφορες θρησκευτικές θέσεις υψηλού κύρους από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αφού επιλέχθηκε από τον Χαμενεΐ για να διευθύνει το Διεθνές Πανεπιστήμιο Al-Mustafa, το κύριο ίδρυμα που χρησιμοποιείται από το Ιράν για τη διάδοση των σιιτικών διδασκαλιών σε όλο τον κόσμο, ο Αραφί έγινε επικεφαλής της προσευχής της Παρασκευής στο θρησκευτικό κέντρο του Κομ. Τώρα είναι ο διευθυντής όλων των ισλαμικών σεμιναρίων στο Ιράν, ένας από τους θρησκευτικούς ρόλους με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα.
Το άμεσο καθήκον του Χαμενεΐ τώρα είναι να συσπειρώσει τους Ιρανούς και να διασφαλίσει τη σταθερότητα όταν τελικά πεθάνει.
«Από την πλευρά του Χαμενεΐ, το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε να δει κανείς είναι περαιτέρω αποσταθεροποίηση ενόψει της διαδοχής», δήλωσε ο Μεχρζάντ Μπορουτζέρντι, ειδικός στο Ιράν στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Μιζούρι. «Θέλει να μεταφέρει το μήνυμα ότι η σταθερότητα του καθεστώτος δεν εξαρτάται από άτομα που βρίσκονται κάτω από αυτόν».
Τη Δευτέρα (20/5), ο Χαμενεΐ διόρισε τον πρώτο αντιπρόεδρο της χώρας, Μοχάμαντ Μοχμπέρ, ως υπηρεσιακό πρόεδρο, σύμφωνα με το σύνταγμα. Ένα τριμελές συμβούλιο αποτελούμενο από τον αντιπρόεδρο, τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος και τον πρόεδρο του κοινοβουλίου συνεδρίασε ως το πρώτο βήμα για τη διοργάνωση εκλογών εντός 50 ημερών.
Ο ρόλος του Ιρανού προέδρου
Ο Ιρανός πρόεδρος είναι ο δεύτερος στην ιεραρχία της χώρας. Αν και προηγούμενοι πρόεδροι είχαν σε κάποιο βαθμό τη δυνατότητα να ακολουθούν προσωπικές ατζέντες και τα συμφέροντα των εκλογικών τους περιφερειών, ο ανώτατος ηγέτης είναι η ανώτατη πολιτική και θρησκευτική αρχή του Ιράν και έχει τον τελικό λόγο για όλες τις σημαντικές αποφάσεις.
Ο Ραΐσι ήταν επί μακρόν αφοσιωμένος στον Χαμενεΐ και ο ίδιος ένας σκληροπυρηνικός κληρικός, με ιστορικό χρήσης του νομικού συστήματος και των δυνάμεων ασφαλείας για τη φίμωση των διαφωνούντων. Το γεγονός ότι ήταν προβλέψιμος ήταν μέρος της γοητείας του για τον Χαμενεΐ, ο οποίος κατά την τελευταία δεκαετία βοήθησε να προετοιμαστεί η άνοδος του Ραΐσι στην κορυφή.
«Ως πρόεδρος, ο Ραΐσι δεν ήταν ο πιο σημαντικός λήπτης αποφάσεων στο Ιράν», δήλωσε η Ντίνα Εσφαντιέρι, εμπειρογνώμονας για το Ιράν και ανώτερη σύμβουλος της International Crisis Group, γράφει η Wall Street Journal. «Αλλά ο θάνατός του, σε μια εποχή που το Ιράν αντιμετωπίζει αναταραχή εντός και εκτός της χώρας, προκαλεί πραγματικό πονοκέφαλο στην κυβέρνηση, η οποία πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στη διασφάλιση μιας σταθερής μετάβασης και εκλογών».
Ορισμένοι εικάζουν ότι ο Ραΐσι επιλέχθηκε για την προεδρία επειδή θα αποτελούσε ένα καλό μέσο για την άσκηση επιρροής από τους Φρουρούς της Επανάστασης, λόγω της έλλειψης προσωπικής φιλοδοξίας και πολιτικής εμπειρίας. Οι παρατηρητές υπέθεσαν επίσης ότι η προεδρία του ήταν ένα είδος δοκιμαστικής λειτουργίας, μια προσπάθεια να οικοδομήσει μια λαϊκή βάση πριν αναλάβει το ανώτατο αξίωμα. Ο ίδιος ο Χαμενεΐ ήταν πρόεδρος πριν γίνει ανώτατος ηγέτης.
BBC: Ο θάνατος του Ραΐσι δεν θα αλλάξει την κατεύθυνση της κυβέρνησης της Τεχεράνης
Σύμφωνα με το BBC, η απώλεια του σκληροπυρηνικού προέδρου του Ιράν δεν αναμένεται να αλλάξει την κατεύθυνση της κυβέρνησης της Τεχεράνης ή να ταρακουνήσει την Ισλαμική Δημοκρατία. Αναμένεται ωστόσο να δοκιμάσει ένα σύστημα όπου οι συντηρητικοί σκληροπυρηνικοί κυριαρχούν πλέον σε όλους τους κλάδους της εξουσίας, εκλεγμένους και μη.
«Το σύστημα θα επιμείνει στις συνταγματικές διαδικασίες για να δείξει τη λειτουργικότητά του, ενώ θα αναζητήσει ένα νέο πρόσωπο που θα μπορεί να διατηρήσει τη συντηρητική ενότητα και την πίστη στον Χαμενεΐ», επισημαίνει στο BBC η καθηγήτρια Σανάμ Βακίλ, διευθύντρια του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο think- tank «Chatham House».
Οι επικριτές του Εμπραχίμ Ραΐσι θα χαιρετίσουν την αποχώρηση ενός πρώην εισαγγελέα που κατηγορείται ότι διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στη μαζική εκτέλεση πολιτικών κρατουμένων τη δεκαετία του 1980, την οποία ο ίδιος αρνήθηκε. Την ίδια ώρα, ευελπιστούν ότι με τον θάνατό του θα έρθει πιο γρήγορα το τέλος του αυταρχικού αυτού καθεστώτος.
Για τους συντηρητικούς όμως που κυβερνούν το Ιράν, η κρατική κηδεία θα είναι μια ευκαιρία να αρχίσουν να στέλνουν μηνύματα συνέχειας του καθεστώτος.
Το βρετανικό άρθρο σχολιάζει επίσης ότι, μία άλλη θέση ισχύος που πρέπει να καλυφθεί, είναι αυτή που κατέχει ο κατώτερος στην ιεραρχία κληρικός στη «Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων», το όργανο που είναι επιφορτισμένο με την επιλογή του νέου ανώτατου ηγέτη του Ιράν.
«Ο Ραΐσι θεωρείτο ένας πιθανός διάδοχος καθώς, όπως και ο ίδιος ο Χαμενεΐ, όταν έγινε ανώτατος ηγέτης, ήταν σχετικά νέος, πολύ πιστός, αφοσιωμένος στο σύστημα», υποστηρίζει η Δρ. Βακίλ. Γι’ αυτή την «στημένη» διαδικασία επιλογής, πολλά πρόσωπα φαίνεται να είναι υποψήφια, συμπεριλαμβανομένου του γιου του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Μοτζταμπά Χαμενεΐ.
Η λίστα με τα μυστηριώδη δυστυχήματα των πολιτικών ηγετών
Ωστόσο, ο Ραΐσι δεν είναι ο πρώτο πολιτικός αρχηγός που σκοτώνεται σε δυστύχημα. Αρκετοί πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες έχουν χάσει τη ζωή τους λόγω συντριβής. Ορισμένες από αυτές τις συντριβές έχουν δημιουργήσει διάφορες θεωρίες σχετικά με το γιατί συνέβησαν τα ατυχήματα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι συντριβές ελικοπτέρων και αεροπλάνων οφείλονταν σε δυσλειτουργίες, σφάλμα πιλότου ή κακές καιρικές συνθήκες.
Σε ρεπορτάζ της η Jerusalim Post αναφέρεται σε ορισμένους από τους πολιτικούς ηγέτες που έχασαν τη ζωή τους σε ανεξήγητα δυστυχήματα.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Νταγκ Χάμαρσκγιολντ
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Νταγκ Χάμαρσκγιολντ, γνωστός Σουηδός διπλωμάτης, σκοτώθηκε στη συντριβή ενός επιβατικού αεροπλάνου DC-6 στις 18 Σεπτεμβρίου 1961.
Το αεροπλάνο το οποίο διοικούνταν από την Transair Sweden και χρησιμοποιούνταν από τον ΟΗΕ συνετρίβη στη Ζάμπια. Δεκαέξι άνθρωποι σκοτώθηκαν στη συντριβή. Ο Χάμαρσκγιολντ συμμετείχε σε ευαίσθητες συνομιλίες για τον πόλεμο στο Κονγκό.
Υποτίθεται ότι επρόκειτο να πραγματοποιήσει συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός σχετικά με τον πόλεμο στην Κατάνγκα, μια επαρχία του Κονγκό. Σε έρευνα που διεξήχθη δεν βρέθηκαν στοιχεία ότι το αεροπλάνο είχε παραβιαστεί. Οπότε κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είχε συντριβεί λόγω πολύ χαμηλών πτήσεων.
Ωστόσο, η συντριβή πυροδότησε διάφορες συνωμοσίες.
Ο αντιπρόεδρος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος Λιν Πιάο
Το 1971, ο αντιπρόεδρος του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος Λιν Πιάο σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα. Ήταν πολύ γνωστός διοικητής κατά την άνοδο του κομμουνιστικού κόμματος και για τις μάχες του ενάντια στους Ιάπωνες και τους Εθνικιστές στην Κίνα.
Αργότερα, ανέβηκε στην εξουσία μέσα στο κόμμα. Ωστόσο, όπως ανέφερε το CNN σε άρθρο για αυτόν, «ενώ ο Λιν μπορεί να κέρδισε όλες τις στρατιωτικές του εμπλοκές, μια μάχη άλλου είδους τελικά τον νίκησε, μια πολιτική μάχη στον στενό κύκλο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ο Λιν εξαφανίστηκε το 1971. Η επίσημη κινεζική εξήγηση είναι μέχρι σήμερα ότι πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα στη Μογγολία μετά την αποτυχία του σχεδίου του για τη δολοφονία του προέδρου Μάο». Δεν είναι ακόμη γνωστό τι συνέβη κατά τη διάρκεια της πτήσης και πώς σκοτώθηκε.
Το αεροπλάνο, ένα Hawker Siddeley HS-121 Trident, συνετρίβη στη Μογγολία.
Ο ηγέτης του Παναμά Ομάρ Τορίγιος
Ο πρόεδρος του Παναμά Ομάρ Τορίγιος σκοτώθηκε στις 31 Ιουλίου 1981, όταν το αεροπλάνο του συνετρίβη κοντά στο Penonome του Παναμά.
Πετούσε με ένα de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter της Πολεμικής Αεροπορίας του Παναμά. Χρειάστηκε μια μέρα για να δηλωθεί η εξαφάνιση του αεροπλάνου και αρκετές ημέρες για να βρεθεί το σημείο της συντριβής.
Ο Τορίγιος ήταν πολύ γνωστός για τη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας με τις ΗΠΑ που έδινε στον Παναμά τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά. Ο θάνατός του οδήγησε σε διάφορες συνωμοσίες. Για παράδειγμα, πολλά χρόνια αργότερα, ένας δικηγόρος του δικτάτορα του Παναμά Manuel Noriega ισχυρίστηκε ότι ο Noriega είχε πληροφορίες που έδειχναν μια συνωμοσία για τη δολοφονία του Τορίγιος.
Δεν υπάρχουν ωστόσο, στοιχεία για αυτή τη συνωμοσία.
Η πρόεδρος της Μοζαμβίκης Σαμόρα Ματσέλ
Ο πρόεδρος της Μοζαμβίκης Σαμόρα Ματσέλ σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα στις 19 Οκτωβρίου 1986. Πετούσε με ένα σοβιετικό αεροσκάφος Tupolev Tu-134 με σοβιετικό πλήρωμα. Τριάντα τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και δέκα επέζησαν από τη συντριβή.
Μεταξύ των νεκρών ήταν και ανώτερα μέλη της κυβέρνησης του Ματσέλ. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι το πλήρωμα αγνόησε μια προειδοποίηση για χαμηλό υψόμετρο.
Εκείνη την εποχή, ωστόσο, ορισμένες συνωμοσίες έδειχναν τη συμμετοχή της Νότιας Αφρικής στο δυστύχημα. Η πτήση υποτίθεται ότι κατευθυνόταν από τη Μοζαμβίκη στη Ζάμπια, ωστόσο συνετρίβη στη Νότια Αφρική, οδηγώντας σε θεωρίες συνωμοσίας.
«Η απόφαση να συνεχίσουν να κατεβαίνουν υψόμετρο ενώ δεν ήξεραν πού βρίσκονταν είναι ασυγχώρητη», δήλωσε μετά τη συντριβή ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου της Νότιας Αφρικής Σεσίλ Μάργκο, ο οποίος ηγήθηκε της διεθνούς επιτροπής που διερευνούσε το ατύχημα.
Πρόεδρος του Πακιστάν, Μουχάμαντ Ζία-Ουλ-Χακ
Ο Μουχάμαντ Ζία-Ουλ-Χακ, ο πρόεδρος του Πακιστάν, σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα στις 17 Αυγούστου 1988. Το αεροπλάνο συνετρίβη στο Bahawalpur. Υποτίθεται ότι θα πετούσε 600 χιλιόμετρα μέχρι το Ισλαμαμπάντ.
Τριάντα άτομα επέβαιναν στο αεροσκάφος όταν συνετρίβη. Στο αεροπλάνο ήταν ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Πακιστάν, Άρνολντ Ράφελ, καθώς και ο επικεφαλής της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στο Πακιστάν και ανώτεροι στρατιωτικοί. Το αεροπλάνο ήταν ένα C-130. Ο θάνατος του Ζία συνέβη καθώς οι σχέσεις ΗΠΑ-Πακιστάν γινόντουσαν όλο και πιο σημαντικές.
Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί σημαντικοί άνθρωποι σκοτώθηκαν στη συντριβή οδήγησε σε θεωρίες συνωμοσίας. Ο Ζία ήταν ένας ακροδεξιός πολιτικός υπεύθυνος για την υποστήριξη των ισλαμιστών εξτρεμιστών και τη μεταμόρφωση του Πακιστάν.
Ο πρόεδρος του Νοτίου Σουδάν, Τζον Γκαράνγκ ντε Μάμπιορ
Ο ηγέτης του Σουδάν, Τζον Γκαράνγκ ντε Μάμπιορ σκοτώθηκε σε συντριβή ελικοπτέρου το 2005. Ηγήθηκε του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού/Κινήματος του Σουδάν, το οποίο είναι τώρα γνωστό ως Λαϊκές Άμυνες του Νοτίου Σουδάν.
Ο ηγέτης σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του αγώνα του Νοτίου Σουδάν να απελευθερωθεί από τη βάναυση κυριαρχία του Σουδάν.
Ταξίδευε με προεδρικό ελικόπτερο Mi-172 της Ουγκάντα, όταν συνετρίβη. Επέστρεφε στο Νότιο Σουδάν μετά από συνάντηση με τον Πρόεδρο Yoweri Museveni της Ουγκάντα.
Δεν ενημέρωσε τον κόσμο πού πήγαινε και αυτό προκάλεσε καθυστέρηση στην αναζήτηση του ελικοπτέρου και επίσης φήμες για το τι άλλο μπορεί να οδήγησε στη συντριβή.
Ωστόσο, οι αρχές κατηγόρησαν για τη συντριβή του ελικοπτέρου τις κακές καιρικές συνθήκες στα βουνά του Νοτίου Σουδάν. Επτά μέλη του πληρώματος της Ουγκάντα σκοτώθηκαν μαζί με έξι άτομα στο περιβάλλον του Garang.
