Χωρίς ψευδαισθήσεις θα πάνε να ψηφίσουν μεθαύριο Κυριακή οι Γουατεμαλτέκοι στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, από τον οποίο αποκλείστηκαν τα δυο φαβορί, με φόντο δικαστικούς διωγμούς σε βάρος πρώην εισαγγελέων που αγωνίστηκαν κατά της διαφοράς και δημοσιογράφων.
Περίπου 9,4 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους καλούνται στις κάλπες για να αναδείξουν την ή τον διάδοχο του απερχόμενου δεξιού προέδρου Αλεχάντρο Γιαματέι, που χαρακτηρίζεται «αυταρχικός» από το 75% των πολιτών, που τον απορρίπτουν και διαπιστώνουν ότι τα προβλήματα της βίας, του οικονομικού μαρασμού, της διαφθοράς παραμένουν άλυτα στο κράτος της κεντρικής Αμερικής.
Η πρώην πρώτη κυρία, η σοσιαλδημοκράτισσα υποψήφια Σάντρα Τόρες, φέρεται να είναι το φαβορί για τη νίκη στον πρώτο γύρο, συγκεντρώνει το 21,3% των προθέσεων ψήφου, ακολουθούμενη από ανώτερο πρώην διπλωμάτη που υπηρέτησε στον ΟΗΕ, τον Έντμοντ Μουλέτ (13,4%), σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου ProDatos.
Η υποψήφια της συντηρητικής δεξιάς Σούρι Ρίος, η κόρη αποβιώσαντα πρώην δικτάτορα, φέρεται να βρίσκεται στην τρίτη θέση, με το 9,1% των προθέσεων ψήφου.
Συνολικά, 22 υποψήφιοι διεκδικούν τις ψήφους των πολιτών για να αναλάβουν την προεδρία για τέσσερα χρόνια, χωρίς δικαίωμα επανεκλογής. Ο αριθμός αυτός, εκπληκτικός για τη Γουατεμάλα, κάνει ακόμη πιο πιθανό να χρειαστεί δεύτερος γύρος την 20ή Αυγούστου ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους υποψήφιους ή υποψήφιες.
Οι πολίτες της Γουατεμάλας καλούνται ακόμη να αναδείξουν τα 160 μέλη της Βουλής, 340 δημάρχους και 20 αντιπροσώπους στο κεντροαμερικανικό κοινοβούλιο.
Τα περίπου 3.500 εκλογικά τμήματα θα ανοίξουν στις 07:00 [τοπική ώρα· 16:00 ώρα Ελλάδας] και τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται περίπου τρεις ώρες αφού κλείσουν, στις 18:00 [03:00 της Δευτέρας ώρα Ελλάδας].
Θα λειτουργήσουν επίσης εκλογικά τμήματα σε περίπου δεκαπέντε πόλεις των ΗΠΑ, όπου ζουν κάπου 2,8 εκατ. Γουατεμαλτέκοι, από τους οποίους όμως δεν είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους παρά μόλις 90.000.
Ο αποκλεισμός των φαβορί από τις προεδρικές εκλογές έσπειρε αμφιβολίες για την αξιοπιστία της διαδικασίας και για την αμεροληψία των θεσμών, που κατηγορούνται πως επιδίδονται σε ελιγμούς για να διαιωνίσουν το αυταρχικό και διεφθαρμένο καθεστώς, θεμελιωμένο στη συνενοχή με τις κυρίαρχες ελίτ.
Ο επιχειρηματίας Κάρλος Πινέδα (δεξιά) και η ιθαγενής Θέλμα Καμπρέρα (αριστερά), που φέρονταν να ήταν τα φαβορί, τέθηκαν εκτός κούρσας, αντίστοιχα με αποφάσεις της δικαιοσύνης και του Ανώτατου Εκλογοδικείου (TSE, η εφορευτική επιτροπή).
Λευκά και άκυρα
Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, το 13,5% των ψηφοφόρων λέει πως έχει σκοπό να ρίξει στην κάλπη άκυρο ή λευκό ψηφοδέλτιο. Στον πρώτο γύρο των προηγούμενων εκλογών, το 2019, το είχε πράξει το 4,1%.
«Όλοι οι υποψήφιοι είναι ίδιοι και δεν είναι καλοί παρά μόνο σε ένα πράγμα, στο να κλέβουν», κατά την άποψη του Νέστορ Φιγκερόα, πλανόδιου πωλητή.
Αναλυτές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, στελέχη οργανώσεων των αυτοχθόνων και ο υποψήφιος Μουλέτ επικρίνουν τον αυξανόμενο έλεγχο των θεσμών από ισχυρά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, που θέλουν να διαιωνίσουν το σύστημα διαφθοράς κι ατιμωρησίας.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του προέδρου Γιαματέι, πάνω από δέκα πρώην εισαγγελικοί λειτουργοί που αγωνίστηκαν κατά της διαφθοράς συνελήφθησαν και κάποιοι ή κάποιες καταδικάστηκαν, ενώ άλλοι εξορίστηκαν. Οι δικαστικοί αυτοί είχαν σχεδόν όλοι συνεργαστεί με αποστολή του ΟΗΕ κατά της ατιμωρησίας, που αποκάλυψε πολύκροτα σκάνδαλα από το 2007 ως το 2019, ανάμεσά τους αυτό που οδήγησε στην παραίτηση και φυλάκιση του πρώην προέδρου Ότο Πέρες Μολίνα.
Εξάλλου ο ιδρυτής και εκδότης εφημερίδας που επέκρινε την κυβέρνηση, ο Χοσέ Ρουβέν Σαμόρα, καταδικάστηκε να εκτίσει έξι χρόνια κάθειρξης μόλις δέκα ημέρες πριν από τον πρώτο γύρο. Ο κ. Σαμόρα, που κατηγορήθηκε για ξέπλυμα χρήματος, εκβιάσεις και άσκηση αθέμιτης επιρροής έναντι ανταλλάγματος, κατήγγειλε πως επρόκειτο για «πολιτική δίκη», σκοπός της οποίας δεν ήταν άλλος παρά να φιμωθούν ο ίδιος και η εφημερίδα του, η El Periódico, που αναγκάστηκε να αναστείλει τη δραστηριότητά της τη 15η Μαΐου.
«Όλοι οι κρατικοί θεσμοί, συμπεριλαμβανομένης της εκλογικής διαδικασίας, χειραγωγούνται από ομάδες εξουσίας που συνδέονται με τη διαφθορά και την παραδοσιακή ολιγαρχία» στη Γουατεμάλα, τόνισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Έντι Κουξ, ο διευθυντής της Δράσης Πολιτών (Acción Ciudana), του παραρτήματος της ΜΚΟ Διεθνής Διαφάνεια στη χώρα της κεντρικής Αμερικής.
«Οδεύουμε να διολισθήσουμε λίγο-λίγο σε αυταρχικό μοντέλο. Δεν λέω δικτατορία, όχι προς το παρόν, αλλά αυταρχικό, όπως αυτό της Νικαράγουας», κατά την άποψη του κ. Μουλέτ.
Η Γουατεμάλα συγκαταλέγεται στις πιο άνισες χώρες της Λατινικής Αμερικής, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα 10,3 εκατομμύρια από τα 17,6 εκατ. των κατοίκων της ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας· το ένα παιδί στα δύο υφίσταται χρόνιο υποσιτισμό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Συμμορίες κακοποιών σπέρνουν παράλληλα τρόμο στη χώρα όπου ο δείκτης των ανθρωποκτονιών βρίσκεται περί τις 17,3 ανά 100.000 κατοίκους, επίπεδο τριπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Ο οικονομικός μαρασμός και η βία ωθούν κάθε χρόνο χιλιάδες Γουατεμαλτέκους να εξορίζονται στις ΗΠΑ και τα εμβάσματα μεταναστών στις οικογένειές τους έφθασαν το 2022 τα 18 δισεκατομμύρια δολάρια, με άλλα λόγια αντιπροσώπευαν το 19% του ΑΕΠ.
