Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Στην Κίνα, μια μνημειώδης προσπάθεια από απλούς ανθρώπους και μια πολιτική «μολυσμένος μέχρι να αποδειχθεί υγιής», κατάφεραν να κρατήσουν τα νέα κρούσματα κορωνοϊού, σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα εδώ και 9 μήνες.
O Hong Wei επέστρεψε στην πατρίδα του, την Luoyang στην επαρχία Henan για το φεστιβάλ της Άνοιξης στις αρχές Φεβρουαρίου. Χρειάστηκαν λίγες μέρες για να κλείσει η πύλη του συγκροτήματος κατοικιών του, επιτρέποντας την είσοδο μόνο στους ενοίκους. Για τον Hong, αυτό ήταν μόνο το πρώτο σημάδι της μαζικής κινητοποίησης πολιτών που χαρακτήρισε την εξαιρετικά επιτυχημένη ανταπόκριση της Κίνας στην πανδημία κορωνοιού. Ο θείος του Hong, είχε ήδη εφοδιαστεί με όλα τα απαραίτητα για να σερβίρει ψητό κρέας, ψάρι και σούπα στο εστιατόριό του, έτοιμο για την (συνήθως) πολύ κερδοφόρα περίοδο. Αλλά όταν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν να συστήνουν στους ανθρώπους να μείνουν στο σπίτι, έκλεισε οικειοθελώς το εστιατόριο του. Δεν ήταν ο μόνος που επλήγη οικονομικά – πάνω από το 85% των μικρών επιχειρήσεων στην Κίνα ανέφεραν ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν μόνο για τρεις μήνες χωρίς κανονικό εισόδημα. Στράφηκαν σε οικογένεια και φίλους για δάνεια.
Η Κίνα έχασε τον πρώτο γύρο εναντίον του κορωνοϊού καθώς οι αξιωματούχοι αδράνησαν, επιτρέποντας στον ιό να ξεφύγει από την Wuhan και να δημιουργήσει μια παγκόσμια πανδημία. Αλλά, όταν κατέστη σαφές πως η χώρα αντιμετώπιζε μια σοβαρή κρίση, η τεράστια γραφειοκρατία της Κίνας κινητοποιήθηκε. Το πρόσωπο του ελέγχου της πανδημίας για τους περισσότερους ανθρώπους δεν ήταν ο πρόεδρος Xi Jinping στο Πεκίνο. Ήταν η χαμηλότερη βαθμίδα της γραφειοκρατίας – η επιτροπή γειτονιάς. Ήταν αυτή που εξασφάλισε τη συμμόρφωση του κοινού σε μια εθνική προσπάθεια ελέγχου της πανδημίας, πηγαίνοντας από πόρτα σε πόρτα.
Τα μέλη της επιτροπής ζουν εντός των συγκροτημάτων κατοικιών που διαχειρίζονται. Παρακολούθησαν όσους εισέρχονταν και εξέρχονταν, επέβαλαν εντολές lockdown, κατέγραψαν θερμοκρασίες. Όταν χρειάστηκε, κλείδωναν την κύρια πόρτα της πολυκατοικίας. Εντόπισαν εκείνους που δεν ήθελαν να μπουν σε καραντίνα – σε αυτές τις περιπτώσεις ένας αδιάκριτος γείτονας ήταν συχνά πιο αποτελεσματικός από οποιαδήποτε ειδοποίηση μέσω εφαρμογών τεχνολογίας. Διοργάνωσαν παραδόσεις ειδών παντοπωλείου έτσι ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να μένουν στο σπίτι. Μερικοί τα πήγαν καλύτερα από άλλους- όταν ένα ανώτερο μέλος του Πολιτικού Γραφείου επισκέφθηκε ένα συγκρότημα κατοικιών στη Wuhan, οι εκνευρισμένοι κάτοικοι φώναζαν, «ψέματα, ψέματα», από τα παράθυρά τους καθώς η τοπική επιτροπή είχε οργανώσει παράδοση ειδών παντοπωλείου λαχανικών και κρέατος, λίγο πριν από την επίσημη επιθεώρηση.
Ένας υπάλληλος στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Κίνας που μίλησε ανώνυμα – καθώς τυχόν συνεντεύξεις πρέπει να εγκριθούν από τον προϊστάμενό τους – εξηγεί ότι οι άνθρωποι τέθηκαν σε απομόνωση έως ότου τα συμπτώματα ήταν προφανή και έτσι ξεχώρισαν αυτούς που είχαν μολυνθεί. Η Wuhan υποβλήθηκε σε μαζικά τεστ, προκειμένου να επιβεβαιωθεί ότι ολόκληρη η χώρα ήταν καθαρή. Η τοπική μετάδοση του κορωνοϊού εξαλείφθηκε. Η Κίνα ανέφερε μηδενικά νέα κρούσματα στις 29 Μαΐου – ούτε μία περίπτωση τοπικής μετάδοσης ή εισαγόμενων κρουσμάτων. Έκτοτε, υπήρξαν τοπικές αναζωπυρώσεις στο Πεκίνο, την πόλη του Qingdao και τη δυτική πόλη Kashgar, αλλά οι επίσημοι αριθμοί δείχνουν ότι ο αριθμός των νέων κρουσμάτων δεν ξεπέρασε ποτέ τις λίγες εκατοντάδες.
Όλοι οι επισκέπτες πρέπει να απομονωθούν μέχρι να γίνουν «φυσιολογικά άτομα» και μόνο τότε μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνία. Εν συντομία, το κεντρικό μήνυμα της αντίδρασης της Κίνας στον κορωνοϊό ήταν και είναι: «μολυσμένος μέχρις ότου αποδειχθείς υγιής».
Κινέζοι υπήκοοι και ξένοι εργαζόμενοι αφικνούνται από άλλες χώρες καθημερινά, μερικοί από αυτούς μεταφέροντας τον ιό. Αυτές οι «εισαγόμενες περιπτώσεις», αφορούν διψήφια νούμερα. Η αεροπορική αρχή επιβραδύνει τις πτήσεις για να ελέγξει τον αριθμό των ατόμων που εισέρχονται. Όσοι επιστρέφουν από χώρες υψηλού κινδύνου, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, πρέπει να παρουσιάσουν αρνητικό τεστ αντισωμάτων αλλά και αντιγόνων, πριν επιβιβαστούν στο αεροπλάνο και δοκιμάζονται ξανά κατά την άφιξη τους.
Κάθε άτομο που φτάνει στη Shanghai επιβλέπεται από μια ομάδα τριών ατόμων που τους έχει ανατεθεί: γιατρός, αστυνομικός και μέλος της επιτροπής γειτονιάς. Η καραντίνα είναι υποχρεωτική – στο σπίτι ή στο ξενοδοχείο – και τηρείται με αυστηρότητα. Όσοι επιλέγουν το σπίτι θα βρουν μια συσκευή τοποθετημένη στην μπροστινή τους πόρτα. Κάθε φορά που την ανοίγουν, τα τηλέφωνα του γιατρού και του μέλους της επιτροπής του Κόμματος λαμβάνουν ειδοποίηση και ακολουθεί μήνυμα που τους ρωτά, γιατί άνοιξαν την πόρτα. «Δεν μπορούμε να στεκόμαστε έξω από την πόρτα τους όλη την ώρα», δήλωσε ο Wu Yongxu, ένας από τους γιατρούς που έχουν αναλάβει να περιπολούν τις κατοικίες. «Μια φορά, κάποιος άφησε το συγκρότημα για να περπατήσει έξω. Μετά από αυτό, ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις συσκευές».
Οι γιατροί, επισκέπτονται τους κατοίκους κάθε μέρα για να ελέγξουν τη θερμοκρασία τους και να ρωτήσουν για την υγεία τους, αλλάζοντας και απολυμαίνοντας την προστατευτική στολή τους, πριν επισκεφτούν το επόμενο διαμέρισμα. Κάθε επίσκεψη διαρκεί περίπου μισή ώρα. «Οι περισσότεροι άνθρωποι συμμορφώνονται με τα μέτρα», λέει η Dr Wu που συνεργάζεται με την Εθνική Επιτροπή Υγείας, αν και μερικοί δεν το έκαναν, στην αρχή. «Ίσως νόμιζαν ότι ήταν ενοχλητικό, ή νόμιζαν ότι ήταν υγιείς», συνέχισε. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο αστυνομικός που τους έχει ανατεθεί πηγαίνει στην πόρτα τους και τους υπενθυμίζει τις νομικές τους ευθύνες». Δεν υπάρχει κανένας λόγος – ενώ βρίσκεται σε καραντίνα – για να εγκαταλείψει το διαμέρισμά του», λέει, καθώς το μέλος της επιτροπής του κόμματος είναι υπεύθυνο για όλες τις καθημερινές ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής των σκουπιδιών τους και της παράδοσης φαγητού, εάν έχει παραγγελθεί. Την 12η ημέρα της καραντίνας τους, η Wu διενεργεί τεστ. Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό, ειδοποιεί την Επιτροπή και το άτομο αποστέλλεται στο νοσοκομείο για επίβλεψη. Εάν είναι αρνητικό, θεωρείται υγιής.
Η άσχημη συνέπεια της αντιμετώπισης των ανθρώπων από άλλες περιοχές ως μη φυσιολογικών, ήταν η κατακόρυφη άνοδος των διακρίσεων. Οι κάτοχοι δελτίων ταυτότητας της Hubei ήταν οι πρώτοι που υπέστησαν αυτήν την αντιμετώπιση. Τα προσωπικά δεδομένα των φοιτητών του πανεπιστημίου του Wuhan, συμπεριλαμβανομένων των αριθμών ταυτότητάς τους, των αριθμών τηλεφώνου και των διευθύνσεων τους, διέρρευσαν – με αποτέλεσμα να παρενοχληθούν και να εκφοβιστούν στο (κινέζικο) κοινωνικό δίκτυο WeChat. Τον Φεβρουάριο, η ανώτερη αρχή της Κίνας δημοσίευσε κανονισμό σύμφωνα με τον οποίο οι προσωπικές πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν σε υπηρεσίες δημόσιας υγείας, πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για την καταπολέμηση της πανδημίας. Αργότερα, ακολούθησαν οι Αφρικανοί εργάτες, που αναγκάστηκαν να κοιμούνται στους δρόμους του Guangzhou, καθώς τους απαγορεύτηκε η διαμονή σε ξενοδοχεία και η πρόσβαση σε τοπικά εστιατόρια.
Καθώς οι μικρές επιχειρήσεις έκλειναν και οι άνθρωποι απομονώνονταν, η κυβέρνηση στράφηκε σε άλλα μέτωπα ελέγχου της πανδημίας. Αυξήθηκε κατακόρυφα η ικανότητα τεστ – πλέον οι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι μπορούν να ελέγξουν 3,8 εκατομμύρια δείγματα την ημέρα. «Το οικονομικό κόστος των μαζικών τεστ είναι υψηλό», λέει ο Shengjie Lai, ανώτερος ερευνητής στο WorldPop, στο Πανεπιστήμιο του Southampton. Αλλά από την άλλη μεριά, το κόστος του lockdown και της κοινωνικής απομόνωσης, είναι επίσης τεράστιο. Έπειτα, είναι τα τα έμμεσα οφέλη που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Σε κοινότητες με υψηλό κίνδυνο μετάδοσης, τα μαζικά τεστ μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της πανδημίας, επιτρέποντας στους ανθρώπους να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή, αποτρέποντας σημαντικό αριθμό θανάτων και αυξάνοντας την εμπιστοσύνη του κοινού.
Οι αρχικές ελλείψεις εφοδιασμού αντιμετωπίστηκαν αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της πανίσχυρης αλυσίδας εφοδιασμού της Κίνας. Για παράδειγμα, μέσα σε δύο εβδομάδες, ο κατασκευαστής ηλεκτρικών οχημάτων BYD είχε προσαρμόσει την παραγωγή και άρχισε να παράγει εκατομμύρια μάσκες, τις οποίες τώρα στέλνει στο εξωτερικό – συμπεριλαμβανομένης της Καλιφόρνια. Όταν διαπιστώθηκε ότι ασθενείς με ήπια συμπτώματα μολύνουν τα μέλη της οικογένειάς τους, η κυβέρνηση άλλαξε την πολιτική της. Αντί να επιτρέπουν στους ανθρώπους να μείνουν στο σπίτι, οι ιατρικές αρχές τους μετέφεραν σε πτέρυγες νοσοκομείων που ονομάζονται fangcang, απομονώνοντας τους από τις οικογένειές τους. Τα fangcang είναι, στην ουσία, μεγάλα συνεδριακά κέντρα με σειρές κρεβατιών. Όσοι έχουν διαμείνει εκεί περιγράφουν κοιτώνες με δυναμικότητα μέχρι και 600 ατόμων. Αργότερα, τα ασυμπτωματικά περιστατικά είχαν την ίδια αντιμετώπιση. Οι ασθενείς μπορούσαν να εγκαταλείψουν αυτά τα νοσοκομεία μόνο μετά από δύο αρνητικά τεστ και στη συνέχεια έπρεπε να παραμείνουν σε θαλάμους καραντίνας για άλλες δύο εβδομάδες.
Η αποφυγή της καραντίνας, η απόκρυψη συμπτωμάτων ή επίσκεψης ενός hotspot ιού, χαρακτηρίστηκαν εγκλήματα. Ακόμα και χωρίς αυτό, οι άνθρωποι συμμορφώθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, με τους αυστηρούς κανόνες του lockdown, τρομοκρατημένοι από τα υψηλά νούμερα κρουσμάτων και θανάτων, δεδομένου ότι στην αρχή της πανδημίας δεν ήταν γνωστό πως η νόσος μπορεί να προκαλέσει ήπια μόνο ή καθόλου συμπτώματα.
Ενώ πολλοί άνθρωποι στον υπόλοιπο κόσμο είναι της γνώμης ότι η καταπολέμηση του ιού από την Κίνα κυριαρχείται από την επίβλεψη υψηλής τεχνολογίας, εκείνοι που βρίσκονται στη χώρα διαφωνούν. Σε μια ομιλία που μεταδόθηκε από διάφορα πρακτορεία ειδήσεων, ο πρόεδρος της Κινεζικής Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών, Wang Chen είπε: «Η πρόληψη της επιδημίας της Κίνας αφορά την κοινωνική οργάνωση και όχι την τεχνολογία» και επεσήμανε τις προσπάθειες άλλων χωρών που είχαν αναπτύξει τεστ ταχείας ανάγνωσης αποτελέσματος (rapid tests). Οι κωδικοί σημάτων υγείας που εμφανίζονταν στα κινητά, με χρώματα φωτεινού σηματοδότη, βασίστηκαν στην αυτοαναφορά κατάστασης υγείας και ιστορικό ταξιδιού – όχι σε δεδομένα εγγύτητας από Bluetooth ή GPS. Είχαν σχεδιαστεί για να επιτρέπουν στις πόλεις να ξανανοίγουν και στους ανθρώπους να μετακινούνται, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο.
Είναι αλήθεια ότι χρησιμοποιήθηκε μεγάλη μάζα δεδομένων προκειμένου να βοηθηθεί η ανίχνευση επαφών – τον Φεβρουάριο, οι άνθρωποι έλαβαν ένα SMS που τους υπενθύμιζε να εξουσιοδοτήσουν τους τηλεπικοινωνιακούς φορείς, να έχουν πρόσβαση σε επαρχίες και πόλεις τις οποίες είχαν επισκεφτεί τις τελευταίες 15 ή 30 ημέρες. Και μετά το ξέσπασμα της επιδημίας στην αγορά Xinfadi, οι αρχές χρησιμοποίησαν σήματα που είχαν καταχωρηθεί σε τοπικούς σταθμούς βάσης (που λειτουργούν από εταιρείες κινητής τηλεφωνίας), προκειμένου να στείλουν μηνύματα κειμένου σε άτομα που είχαν περάσει από ακτίνα λίγων χιλιομέτρων από την αγορά ή είχαν χρησιμοποιήσει το μετρό. Ήταν χαρακτηριστικό της προσέγγισης της Κίνας – άπλωμα του διχτυού και στη συνέχεια φιλτράρισμα – σε αντίθεση με την εφαρμογή ανίχνευσης επαφών Bluetooth του Ηνωμένου Βασιλείου, που προσδιορίζει την επαφή μεταξύ ατόμων. Αμέσως μετά τον εντοπισμό κρούσματος, ξεκινούσε μια εντατική, ανθρώπινη, προσπάθεια. Οι τοπικές μονάδες ελέγχου ασθενειών, έπαιρναν συνέντευξη από τον ασθενή για να εντοπίσουν στενές επαφές και να αποτρέψουν περαιτέρω επαφές αυτών των ατόμων, ακολουθούσαν τεστ και απομόνωση των θετικών. Στη συνέχεια έλεγχαν πλάνα από τοπικές κάμερες παρακολούθησης γύρω από τα μέρη που επισκέφτηκε ο ασθενής για να δουν με ποιους είχαν στενή επαφή.
Η προσπάθεια ελέγχου της πανδημίας της Κίνας ήταν μονόπλευρη και ο στόχος ήταν πάντα ένας: ολική εξάλειψη. Αξιωματούχοι απολύθηκαν λόγω παραβίασης του καθήκοντος ή προωθήθηκαν για τον επιτυχημένο έλεγχο του ιού. Δεν υπήρξε ποτέ μεγάλης κλίμακας συζήτηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μασκών, ή εάν πρέπει να προφυλάξουν μόνο ευάλωτα άτομα, ή εάν θα έπρεπε να υπάρχει μια εξισορρόπηση μεταξύ της σωτηρίας της οικονομίας και της σωτηρίας ζωών, ή ακόμα εάν το κόστος ήταν μεγαλύτερο από τη θεραπεία. Και ήταν δαπανηρό: 25 εκατομμύρια μετανάστες εργαζόμενοι έχουν μείνει άνεργοι. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για αυτούς. Όπως και σε άλλες χώρες, ο κορωνοϊός αποκάλυψε κοινωνικές ανισότητες – δεν είναι τυχαίο ότι εκείνοι που εντοπίστηκαν σε hotspots από τότε, ήταν εργαζόμενοι σε αγορές στο Πεκίνο, αποβάθρες στο Qingdao και εργοστάσια στο Kashgar.
Ο Hong επέστρεψε στο Πεκίνο πέντε μέρες μετά την αναχώρησή του – ανησυχούσε ότι οι περιορισμοί θα γίνονταν πιο αυστηροί μέχρι που δεν θα μπορούσε να επιστρέψει. Έκανε εγγραφή στην επιτροπή γειτονιάς του Κόμματος, για άδεια εισόδου στο συγκρότημά του. Συμπλήρωσε μια φόρμα με λεπτομέρειες σχετικά με το πού είχε πάει, προτού του επιτραπεί να μπει στο γραφείο του. Σε άτομα σε διαφορετικούς ορόφους ανατέθηκαν συγκεκριμένοι ανελκυστήρες για χρήση, η εταιρεία διανέμει μάσκες και οι φρουροί ασφαλείας ελέγχουν συνεχώς ότι τις φορούν. Ο διευθυντής του τους τονίζει επανειλημμένα: «Μην εφησυχάζετε. Δεν είμαστε τόσο ασφαλείς.» Ο Hong παραδέχεται ότι κάποια από αυτά τα μέτρα, φαινόταν υπερβολικά, όμως πιστεύει ότι, συνολικά, κράτησαν τους ανθρώπους σε εγρήγορση.
Δεν υπήρχε κάποια μαγική μέθοδος στον τρόπο με τον οποίο η Κίνα έθεσε τον ιό υπό έλεγχο. Μέσα από κοινότητες, γραφεία και δημόσιους χώρους, υπήρξε μια διάχυτη αίσθηση ότι ο έλεγχος της πανδημίας στηριζόταν στο να γίνονται πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Μήνες μετά, όταν μεγάλο μέρος του πλανήτη έχει παραλύσει από το δεύτερο ή το τρίτο κύμα της πανδημίας, η εντατική προσέγγιση της Κίνας εξακολουθεί να αποδεικνύεται «καταστροφικά» αποτελεσματική.
Η περίπτωση της Κίνας, πέρα από τα θεωρητικά και πολιτικά ζητήματα, που έχουν πολυσυζητηθεί, θέτει ένα πρακτικό ερώτημα: Πόση ατομική ελευθερία είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε προκειμένου να διαφυλάξουμε την ζωή μας ή αυτήν των αγαπημένων μας προσώπων; Ισχύει ακόμη το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος»; Πάντως, από ένα μέρος της νεολαίας, έχει ήδη μετατραπεί σε «Ελευθερία και Θάνατος (των άλλων)».
Πηγή: Wired
