Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν βασίστηκε στο συμπέρασμα ότι οι τρομοκρατικές ομάδες δεν θα είναι πλέον σε θέση να χρησιμοποιήσουν τη χώρα για να πραγματοποιήσουν επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Πήγαμε στο Αφγανιστάν πριν από σχεδόν 20 χρόνια με σαφείς στόχους: να συλλάβουμε αυτούς που μας επιτέθηκαν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και να βεβαιωθούμε ότι η Αλ Κάιντα δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Αφγανιστάν ως βάση από την οποία θα μας επιτεθεί ξανά», δήλωσε ο Πρόεδρος Biden από τον Λευκο Οίκο την περασμένη εβδομάδα, υπερασπιζόμενος την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων μετά την ταχεία κατάρρευση της αφγανικής κυβέρνησης. «Και αυτό κάναμε», συμπλήρωσε. Όμως, ορισμένοι ειδικοί δεν είναι τόσο σίγουροι. Ενώ η Αλ Κάιντα έχει αποδυναμωθεί σημαντικά από το 2001 – και οι Ταλιμπάν έχουν δεσμευτεί να την εμποδίσουν να επιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους – οι μαχητές της Αλ Κάιντα παραμένουν στο Αφγανιστάν και χαιρέτισαν την κατάληψη του.
Οι Ταλιμπάν δήλωσαν ότι δεν θα επιτρέψουν στην Αλ Κάιντα ή σε άλλες τρομοκρατικές ομάδες να εξαπολύσουν επιθέσεις από τη χώρα τους. Παρόλα αυτα, εξωτερικοί παρατηρητές λένε ότι διατηρούν δεσμούς με την Αλ Κάιντα. Το Ισλαμικό Κράτος, ένας πιο ακραίος αντίπαλος, διατηρεί επίσης παρουσία στο Αφγανιστάν. Οι Ταλιμπάν είναι πιθανό να προσπαθήσουν να το ξεριζώσουν, εικάζουν οι ειδικοί – αλλά και το Ισλαμικό Κράτος θα μπορούσε επίσης, να επωφεληθεί από ένα κενό ασφαλείας καθώς οι Ταλιμπάν προσπαθούν να εδραιώσουν την εξουσία τους.
.Ποια είναι η σχέση της Αλ-Κάιντά με τους Ταλιμπάν και πόσο ισχυρή είναι;
Την πρώτη φορά που οι Ταλιμπάν κυβέρνησαν το Αφγανιστάν, από το 1996 έως το 2001, φιλοξένησε μαχητές της Αλ Κάιντα που σχεδίασαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εισέβαλε στο Αφγανιστάν το 2001 με στόχο να συντρίψει την εξτρεμιστική ομάδα.
Μετά από δύο δεκαετίες συγκρούσεων και αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων, «η Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν είναι ένας σκελετός του πρώην εαυτού της», δήλωσε ο Fawaz Gerges, καθηγητής στο London School of Economics. Είπε ότι η ομάδα στερείται χαρισματικής ηγεσίας και «υποφέρει οικονομικά».
Μια πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ ανέφερε ότι η Αλ Κάιντα διατηρούσε παρουσία σε τουλάχιστον 15 επαρχίες του Αφγανιστάν. Ένα παρακλάδι της Αλ Κάιντα στην Ινδική Υποήπειρο, λειτούργησε «κάτω από την ομπρέλα των Ταλιμπάν» από τις επαρχίες Κανταχάρ, Χελμάντ και Νιμρούζ, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Συνολικά, εκτιμάται ότι τα μέλη της Αλ Κάιντα είναι μεταξύ δεκάδων έως 500 ατόμων.
Ο Mohammed Naeem, εκπρόσωπος των Ταλιμπάν, αρνήθηκε την παρουσία της Αλ Κάιντα στο Αφγανιστάν σε συνέντευξή του στην τηλεόραση Αλ Χαντάθ της Σαουδικής Αραβίας που προβλήθηκε την Κυριακή. Είπε ότι η εξτρεμιστική ομάδα δεν είχε καμιά παρουσία στη χώρα και καμία σχέση με τους Ταλιμπάν, αν και μπορεί να υπάρχουν «οικογενειακοί δεσμοί» μεταξύ μελών των δύο οργανώσεων.
Μια πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ ανέφερε πως η Αλ Κάιντα δεν παρουσίασε «καμία ένδειξη για διακοπή σχέσεων» με τους Ταλιμπάν. Η ιδεολογική ευθυγράμμιση και οι προσωπικές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων γάμων μεταξύ μελών οικογενειών των οργανώσεων, έχουν κρατήσει τις ομάδες κοντά. Ο αναλυτής του Αφγανιστάν Αbdul Sayed χαρακτήρισε τη σχέση ως «εγκάρδια και ισχυρότερη από την περίοδο πριν από τις 11 Σεπτεμβρίου». Αν και οι Ταλιμπάν «άρχισαν να σφίγγουν τον έλεγχο τους» στην Αλ Κάιντα, αναφέρει εκθεση του ΟΗΕ την άνοιξη, «είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με σιγουριά το αν οι Ταλιμπάν θα ανταποκριθούν στη δέσμευσή τους να καταστείλουν κάθε μελλοντική διεθνή απειλή που προέρχεται από την παρουσία της Αλ- Κάιντα στο Αφγανιστάν».
Ποια είναι η παρουσία του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν;
Το Ισλαμικό Κράτος στο Χορασάν άρχισε να λειτουργεί στο Αφγανιστάν το 2015, σύμφωνα με έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. Ξεκίνησε από τον Πακιστανό υπήκοο Hafiz Zaeed Khan, ο οποίος υποσχέθηκε πίστη στον πρώην επικεφαλής του Ισλαμικού Κράτους Abu Bakr al-Baghdadi το 2014. Ξεκίνησε ως μια μικρή ομάδα – από κυρίως Πακιστανούς μαχητές – που δρούσαν στην επαρχία Νανγκαχαρ του ανατολικού Αφγανιστάν. Ορισμένοι νεοσύλλεκτοι προέρχονταν από τους Ταλιμπάν, αν και μέλη άλλων εξτρεμιστικών ομάδων στην περιοχή αποστάτησαν επίσης στην ομάδα Χορασάν, σύμφωνα με την έκθεση του CSIS.
Όπως και η μητρική του ομάδα – το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία – το παρακλάδι του Αφγανιστάν έχει φιλοδοξίες να κρατήσει εδάφη και είναι γνωστό για τις βάναυσες επιθέσεις εναντίον αμάχων. Οι Σιίτες είναι ιδιαίτερα συχνοί στόχοι. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Antonio Guterres προειδοποίησε το 2019 ότι μετά την απώλεια του εδάφους του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία, η ομάδα / ομπρέλα του στο Αφγανιστάν είχε πρόσβαση σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Σημειώνεται ότι το Ισλαμικό Κράτος στο Χορασάν δεν κατέλαβε ποτέ με επιτυχία έδαφος στο Αφγανιστάν. Αντ ‘αυτού, η στρατηγική του επικεντρώθηκε σε επιθέσεις σε πολιτικούς στόχους, όπως τζαμιά, σχολεία και γάμους.
Ο αριθμός των επιθέσεων που πραγματοποιεί ετησίως έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του τρέχοντος έτους, ο ΟΗΕ κατέγραψε 77 επιθέσεις που σχετίζονται με την ομάδα. Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για τη βομβιστική επίθεση σε ένα παρθεναγωγείο στην Καμπούλ τον Μάιο, που σκότωσε περισσότερους από 85 ανθρώπους, κυρίως μαθήτριες.
Οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές εξουδετέρωσαν νωρίς βασικούς ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους, συμπεριλαμβανομένου του ιδρυτή του. Και το 2017, ο αμερικανικός στρατός έριξε τη «μητέρα όλων των βομβών» σε μια σπηλιά όπου κρύβονταν μαχητές στην επαρχία Νανγκαχάρ. Ωστόσο, η θυγατρική ομάδα κατάφερε να διατηρηθεί. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι διατηρεί μια βασική ομάδα περίπου 1.500 έως 2.200 μαχητών στις επαρχίες Κονάρ και Ναγκαχαρ. Μικρότερα κύτταρα είναι διάσπαρτα σε όλη τη χώρα.
Τι κινδύνους αντιπροσωπεύουν η Αλ-Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος στο Αφγανιστάν;
Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι η Αλ Κάιντα δεν έχει τη δύναμη και την ικανότητα να αποτελέσει άμεση απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο υπουργός Εξωτερικών Anthony Blinken δήλωσε στο Fox News Sunday ότι η ικανότητα της Αλ Κάιντα να επιτεθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες ή τους συμμάχους της είναι «πολύ μειωμένη», αν και αναγνώρισε ότι «τα απομεινάρια» της ομάδας παρέμειναν στο Αφγανιστάν.
Λαμβάνοντας όμως την ευκαιρία να αποκτήσει η Αλ-Κάιντα ένα καταφύγιο υπό τους Ταλιμπάν – και τις επιπλοκές στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις που προκαλεί η νίκη των Ταλιμπάν – ορισμένοι λένε ότι η ομάδα θα μπορούσε σύντομα να ανασυγκροτηθεί. Αξιωματούχοι των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών είχαν προηγουμένως πει ότι αυτό θα διαρκέσει έως και δύο χρόνια. Ωστόσο, ο Nathan Sales, που υπηρέτησε ως ανώτερος αξιωματούχος αντιτρομοκρατίας κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Trump, είπε ότι μετά την ανάληψη των Ταλιμπάν, αυτή η περίοδος θα μπορούσε να είναι περίπου έξι μήνες.
Πολλά εξαρτώνται από το πόσο ελεύθερο περιθώριο δίνουν οι Ταλιμπάν στην ομάδα.
Η Αλ Κάιντα «ακολουθεί πλήρως τις οδηγίες των Ταλιμπάν για την υποστήριξη των στρατηγικών της», είπε ο Sayed και υποστήριξε τη συμφωνία των Ταλιμπάν με τις Ηνωμένες Πολιτείες τον Φεβρουάριο του 2020 για την αποχώρηση των αμερικανικών και συμμαχικών στρατευμάτων. Αυτή η συμφωνία υποχρέωσε τους Ταλιμπάν να αποτρέψουν την Αλ Κάιντα και άλλους τρομοκράτες από το να χρησιμοποιήσουν το Αφγανιστάν για να επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες ή τους συμμάχους τους. Οι Ταλιμπάν επανέλαβαν αυτήν την εβδομάδα ότι παραμένουν προσηλωμένοι σε αυτήν την υπόσχεση.
«Οι Ταλιμπάν είναι απίθανο να επιτρέψουν στην Αλ Κάιντα να επιχειρήσει από το Αφγανιστάν και να θέσουν σε κίνδυνο την επιβίωση της εξουσίας τους, όπως έκανε η τρομοκρατική οργάνωση το 2001», δήλωσε ο Gerges. Ο Michael Kugelman, αναπληρωτής διευθυντής του προγράμματος Ασίας στο Κέντρο Γουίλσον, δήλωσε ότι το παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν είναι «σίγουρα ανθεκτικό και ισχυρό», αλλά είναι απίθανο να είναι σε θέση να σχεδιάσει επιθέσεις σε μακρινούς στόχους.
Οι γείτονες του Αφγανιστάν, ωστόσο, ανησυχούν για την εξτρεμιστική δραστηριότητα. Η Ρωσία έχει εντείνει τις στρατιωτικές ασκήσεις στο Τατζικιστάν, το οποίο μοιράζεται μακρά σύνορα με το Αφγανιστάν, από φόβο μήπως οι ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες επεκταθούν στον σύμμαχό της στην Κεντρική Ασία.
Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Jake Sullivan εξέφρασε προσφατα τις ανησυχίες της κυβέρνησης για πιθανή επίθεση του Ισλαμικού Κράτους. «Η απειλή είναι πραγματική. Είναι οξεία. Είναι επίμονη. Και είναι κάτι στο οποίο είμαστε πολύ επικεντρωμένοι με κάθε εργαλείο στο οπλοστάσιό μας», είπε στο State of the Union του CNN. Οι δυο χθεσινές βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο αεροδρόμιο της Καμπούλ που προκάλεσαν τον θάνατο τουλάχιστον 90 ανθρώπων – περιλαμβανομένων 28 Ταλιμπάν – τον επιβεβαίωσαν.
Ο Προεδρος Biden δήλωσε ότι οι αξιωματούχοι παρακολουθούν στενά τις απειλές της ομάδας, ιδιαίτερα μετά την απελευθέρωση πολλών κρατουμένων από τους Ταλιμπάν αυτόν τον μήνα.
Σε αντίθεση με τη στάση τους απέναντι στην Αλ Κάιντα, ωστόσο, οι Ταλιμπάν βλέπουν το Ισλαμικό Κράτος ως υπαρξιακή απειλή και πολεμούν την ομάδα στο Αφγανιστάν για χρόνια.
Ορισμένοι παρατηρητές ανησυχούσαν ότι μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ των Ταλιμπάν και της αφγανικής κυβέρνησης θα μπορούσε να οδηγήσει πιο ακραία μέλη των Ταλιμπάν στο Ισλαμικό Κράτος. Μετά τη στρατιωτική νίκη των Ταλιμπάν, αυτό φαίνεται λιγότερο πιθανό.
Ο Kugelman είπε ότι οι Ταλιμπάν έχουν «επιτακτικούς λόγους» για να στοχεύσουν το Ισλαμικό Κράτος και θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν όπλα που αποκτήθηκαν πρόσφατα από τις ΗΠΑ για να το κάνουν. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να βοηθήσει τους Ταλιμπάν να ενισχύσουν την εικόνα τους στα μάτια των ξένων κυβερνήσεων.
Όμως, καθώς αρχίζουν να αναλαμβάνουν τους μοχλούς της κυβέρνησης, οι Ταλιμπάν μπορεί να αποσπούν την προσοχή από πιο πιεστικές προτεραιότητες, λένε οι ειδικοί – και το Ισλαμικό Κράτος και άλλες ομάδες θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τα λάθη στην ασφάλεια. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι υπάρχουν ήδη μεταξύ 8.000 και 10.000 μαχητών που ανήκουν σε διάφορες μαχητικές ομάδες στο Αφγανιστάν. «Η αποχώρηση των ΗΠΑ είναι μια αποφασιστική στιγμή κινητοποίησης για αυτές τις τζιχαντιστικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν και την ευρύτερη περιοχή», είπε ο Kugelman.
Η επιθυμία να διώξουν τις Ηνωμένες Πολιτείες από την περιοχή αποτελεί επί μακρόν επίκεντρο προπαγάνδας για ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες και ο Kugelman είπε ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ μπορεί να εμπνεύσει μαχητές από τη γύρω περιοχή να σχεδιάσουν τοπικές επιθέσεις ή να μετακινηθούν στο Αφγανιστάν.
Υπήρξε ήδη ενθουσιώδης επικοινωνία μεταξύ συμπαθούντων εξτρεμιστικών ομάδων στην περιοχή: αξιωματουχος πληροφοριών από ένα αραβικό κράτος δήλωσε στην Washington Post ότι οι υπηρεσίες του έχουν δει μια αύξηση στις επικοινωνίες των τζιχαντιστών σχετικά με τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν και ότι η κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν «ενθαρρύνει πολλούς τζιχαντιστές να σκεφτούν να ταξιδέψουν τώρα στο Αφγανιστάν αντί για την Συρία ή το Ιράκ».
Ένας μαχητής της Αλ Κάιντα, ο Abu Khaled, χαιρέτισε τη νίκη των Ταλιμπάν ως σημείο καμπής για τις εξτρεμιστικές ομάδες. «Θεού θέλοντος, η επιτυχία των Ταλιμπάν θα είναι επίσης μια ευκαιρία να ενοποιηθούν κινήματα των μουτζαχεντίν όπως η Αλ Κάιντα και το Ντάες», είπε, χρησιμοποιώντας το άλλο όνομα του Ισλαμικού Κράτους.
Πηγή: The Washington Post
