Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Τελικά, ήταν ένα μείγμα διπλωματίας, πολιτικής και νόμου που επέτρεψε στον Julian Assange να απογειωθεί με ιδιωτικό τζετ από το αεροδρόμιο Στάνστεντ του Λονδίνου τη Δευτέρα, με προορισμό την Αυστραλία και την ελευθερία.
Η συμφωνία που οδήγησε στην ελευθερία του – μετά από επτά χρόνια αυτοπεριορισμού στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο και στη συνέχεια πέντε χρόνια αναγκαστικής κράτησης στις φυλακές Belmarsh της Αγγλίας (όπου βρισκόταν σε απομόνωση 23 ώρες το 24ωρο!) – πήρε μήνες για να ολοκληρωθεί και ήταν αβέβαιη μέχρι το τέλος.
Σε ανακοίνωσή της, η Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος (CPS) ανέφερε ότι η πιθανότητα συμφωνίας για την παραδοχή ενοχής «περιήλθε στην αντίληψή μας για πρώτη φορά τον Μάρτιο». Έκτοτε, συμβούλευε τις Ηνωμένες Πολιτείες «για τους μηχανισμούς» για το πώς να απελευθερωθεί ο Julian Assange και να εμφανιστεί ενώπιον ομοσπονδιακού δικαστή των ΗΠΑ «σύμφωνα με τις επιθυμίες του και της αμερικανικής κυβέρνησης». Όμως η εκκίνηση της διαδικασίας της συμφωνίας – μετά από τόσα χρόνια αδιεξόδου – έγινε πιθανώς μετά τις εκλογές στην Αυστραλία που έφεραν στην εξουσία μια νέα κυβέρνηση τον Μάιο του 2022 που ήταν αποφασισμένη να φέρει στην πατρίδα έναν από τους πολίτες της που κρατούνταν στο εξωτερικό.
Ο Anthony Albanese, νέος πρωθυπουργός των Εργατικών, είπε ότι δεν υποστηρίζει όλα όσα είχε κάνει ο Assange, αλλά «αρκετά ως εδώ» και ότι ήρθε η ώρα να αφεθεί ελεύθερος. Έθεσε την υπόθεση ως προτεραιότητα και ενήργησε σε μεγάλο βαθμό κεκλεισμένων των θυρών. «Δεν γίνονται όλες οι εξωτερικές υποθέσεις καλύτερα με θόρυβο», είπε τότε.
Ο Albanese είχε διακομματική υποστήριξη και στο κοινοβούλιο της Αυστραλίας. Μια αντιπροσωπεία βουλευτών ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο για να ασκήσει πιέσεις απευθείας στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, ο πρωθυπουργός έθεσε ο ίδιος το θέμα στον Πρόεδρο Joe Biden στον Λευκό Οίκο κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης τον Οκτώβριο. Ακολούθησε μια κοινοβουλευτική ψηφοφορία τον Φεβρουάριο, στην οποία οι βουλευτές υποστήριξαν συντριπτικά ένα κάλεσμα να πιεστούν οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να επιτρέψουν στον Assange να επιστρέψει στην Αυστραλία. Στην συνέχεια, άσκησαν σκληρές πιέσεις στην ισχυρή πρέσβη των ΗΠΑ στην Αυστραλία, Caroline Kennedy.
Βασικός παράγοντας ήταν ο Stephen Smith, ο οποίος έφτασε στο Λονδίνο ως ο νέος Ύπατος Αρμοστής της Αυστραλίας στις αρχές του 2023.
Διπλωματικές πηγές είπαν ότι «έκανε το μεγαλύτερο μέρος της άρσης βαρών, καθιστώντας το θέμα προσωπική του υπόθεση». Ο Smith – ο οποίος επισκέφτηκε τον Assange στη φυλακή Belmarsh τον Απρίλιο του 2023 – ήταν επίσης υπουργός Εξωτερικών σε μια πρώην αυστραλιανή κυβέρνηση υπό τον Kevin Rudd, τον σημερινό πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον που συμμετείχε επίσης στις διαπραγματεύσεις.
Ο Simon Jackman, Επίτιμος Καθηγητής Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, είπε στο BBC ότι οι αυστραλιανές κυβερνήσεις είχαν μια «φυσική τάση» να υποστηρίζουν τις ΗΠΑ, αλλά το κοινό και πολιτικό αίσθημα είχε μετατοπιστεί αρκετά και στις δύο χώρες ώστε να δοθεί «κάλυψη» στον Albanese να κινητοποιηθεί – κεκλεισμένων των θυρών – για την απελευθέρωση του Assange. Οι Αυστραλοί υπουργοί συνέκριναν κατά καιρούς την κράτηση του Assange με αυτές άλλων Αυστραλών πολιτικών κρατουμένων στο Ιράν και την Κίνα.
Ο Greg Barns, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος της εκστρατείας του Assange, είπε ότι η πολιτική ήταν αυτή που έκανε τη διαφορά. «Η κυβέρνηση Albanese ήταν η πρώτη που έθεσε το θέμα στις ΗΠΑ. Ο πρωθυπουργός έλαβε υποστήριξη από την αντιπολίτευση. Η μεταχείριση του Assange έχει κολλήσει στο μυαλό πολλών Αυστραλών. Οι άνθρωποι ρωτούσαν, πού είναι το δημόσιο συμφέρον σε αυτή την υπόθεση;»
Η νομική βοήθεια
Μετά ήρθε ο νόμος. Στις 20 Μαΐου, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμ. Βασιλείου έδωσε στον Julian Assange μια νομική γραμμή σωτηρίας. Αποφάνθηκε ότι θα μπορούσε να ασκήσει νέα έφεση κατά των προσπαθειών έκδοσής του στις ΗΠΑ, προκειμένου να δικαστεί για παράνομη απόκτηση και δημοσίευση στρατιωτικών μυστικών.
Σε αυτό το σημείο, αντιμετώπιζε πολλαπλές κατηγορίες βάσει της πράξης κατασκοπείας των ΗΠΑ: 17 για δημοσίευση επίσημων απορρήτων, σε καθένα από τα οποία προβλέπονταν μέγιστη ποινή φυλάκισης 10 ετών και μία για πειρατεία, που τιμωρείται με έως και πέντε χρόνια.
Ένα βασικό μέρος της απόφασης αφορούσε το εάν ο Assange – ως Αυστραλός πολίτης – θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το δικαίωμα της Πρώτης Συνταγματικής τροποποίησης των ΗΠΑ στην ελευθερία του λόγου ως υπεράσπιση του. Ο Nick Vamos, πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας απελάσεων στο CPS και επικεφαλής του τμήματος επιχειρηματικού εγκλήματος στη δικηγορική εταιρεία Peters & Peters, είπε ότι η απόφαση του Μαΐου άσκησε πίεση και στις δύο πλευρές να έρθουν στο τραπέζι και να ολοκληρώσουν τη συμφωνία.
Πρόσθεσε ότι η απόφαση δυνητικά επέτρεπε στον Assange να υποστηρίξει ότι η δημοσίευση απόρρητων πληροφοριών των ΗΠΑ προστατεύεται από την Πρώτη Τροποποίηση, κάτι που θα μπορούσε να είχε οδηγήσει σε «μήνες, αν όχι χρόνια, καθυστερήσεων και πιέσεων. Αντιμετωπίζοντας αυτή την αβεβαιότητα και την περαιτέρω καθυστέρηση, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ απέσυραν τις κατηγορίες για τη δημοσίευση με αντάλλαγμα να δηλώσει ένοχος ο Assange για πειρατεία και με το ελαφρυντικό του χρόνου φυλάκισης που υπηρέτησε, τελειώνοντας έτσι αυτό το έπος».
Ο Vamos πρόσθεσε ότι η νομική ομάδα του Assange, είχε αναγνωρίσει ότι η Πρώτη Τροποποίηση δεν θα έκανε καμία διαφορά στη χωριστή κατηγορία που σχετίζεται με την πειρατεία. Έτσι, ακόμη κι αν τελικά απέρριπταν τις κατηγορίες που σχετίζονται με τη δημοσίευση του μυστικού υλικού, δεν θα υπήρχε προστασία από τις κατηγορίες για πειρατεία που τις συνόδευαν. «Και οι δύο πλευρές είδαν τους κινδύνους και αυτό τους έφερε στο τραπέζι», κατέληξε.
Πηγές του Whitehall δήλωσαν ότι η ημερομηνία της επόμενης ακρόασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου πλησίαζε γρήγορα στις 9 και 10 Ιουλίου και οι δύο πλευρές γνώριζαν ότι εάν επρόκειτο να καταλήξουν σε μια συμφωνία, έπρεπε να συμβεί τώρα.
Η πολιτική πίσω από τις κουρτίνες
Όπως πάντα, έπαιξε ρόλο και η πολιτική. Οι Αμερικανοί είχαν δηλώσει την προθυμία τους να κάνουν μια συμφωνία πριν από λίγο καιρό. Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, η πρέσβης Kennedy πρότεινε δημόσια μια συμφωνία για την ένσταση που θα μπορούσε να αποτελέσει λύση για την αντιπαράθεση, μια πρόταση που τελικά έγινε από τους δικηγόρους του Assange.
Τον Απρίλιο ο πρόεδρος Biden – κάτω από την πίεση της προοδευτικής πτέρυγας των Δημοκρατικών – είπε ότι εξετάζει ένα αίτημα από την Αυστραλία για την απόσυρση της δίωξης.
Οι Αμερικανοί διπλωμάτες επιθυμούσαν να προστατεύσουν τις σχέσεις με την Αυστραλία, με την οποία είχε συμφωνήσει – μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο – τη λεγόμενη εταιρική σχέση άμυνας και ασφάλειας Aukus.
Η υπόθεση Assange ήταν μακροχρόνιος ερεθιστικός παράγοντας στις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου – ΗΠΑ, που πολλοί διπλωμάτες θα ήθελαν να λύσουν. Οι εικασίες αυξήθηκαν όταν έγινε γνωστό ότι η κυβέρνηση Biden ήθελε να επιλυθεί το ζήτημα πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, και ορισμένοι υποστηρικτές του Assange υποστήριξαν μάλιστα ότι οι ΗΠΑ φοβούνταν ότι μια κυβέρνηση των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν λιγότερο πρόθυμη να συμφωνήσει με την έκδοσή του.
Ο Λευκός Οίκος έσπευσε να πει την Τρίτη ότι δεν έπαιξε κανέναν ρόλο στις λεπτομέρειες της συμφωνίας ένστασης – αυτό ήταν θέμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Τελικά, μετά από τόσα χρόνια νομικής και διπλωματικής διαμάχης, φαίνεται ότι όλες οι πλευρές απλώς έφτασαν σε ένα σημείο όπου ήθελαν μια συμφωνία και ήταν πρόθυμες να συμβιβαστούν για να την επιτύχουν.
Πηγή: BBC News
