Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Το ντίζελ είναι ο κινητήριος μοχλός της παγκόσμιας οικονομίας, και οι τιμές του έχουν εκτοξευθεί τις τελευταίες ημέρες σε υψηλό όλων των εποχών. Ο Winston Churchill, μιλώντας για την Ρωσία, το 1939 την περιέγραψε ως μια σειρά στρωμάτων: ένας γρίφος, τυλιγμένος σε ένα μυστήριο, μέσα σε ένα αίνιγμα – σαν μια κούκλα matryoshka. Η αγορά πετρελαίου του 2022 είναι λίγο παρόμοια: μια σφιχτή αγορά αργού, που τυλίγει μια ακόμη πιο σπάνια αγορά πρώτης ύλης πετρελαίου και περικλείει μια αγορά ντίζελ, σε κατάσταση κρίσης.
Οι δείκτες αναφοράς πετρελαίου Brent και West Texas Intermediate τείνουν να τραβούν την προσοχή των χρηματοπιστωτικών αγορών. Ωστόσο, οι τακτικοί καταναλωτές – νοικοκυριά και επιχειρήσεις – δεν αγοράζουν αργό αλλά προϊόντα διύλισης πετρελαίου όπως το ντίζελ και η βενζίνη. Πλέον, το ντίζελ δεν είναι πολύ διαθέσιμο στην αγορά και αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα.
Το ντίζελ είναι η κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας. Κρατά φορτηγά και νταλίκες, εκσκαφείς και βαριά μηχανήματα, εμπορευματικά τρένα και πλοία σε συνεχή κίνηση. Οι τιμές χονδρικής και λιανικής του ντίζελ αυξήθηκαν την περασμένη εβδομάδα σε υψηλό όλων των εποχών, ξεπερνώντας το μέγιστο που σημειώθηκε το 2008.
Στις ΗΠΑ, οι μέσες τιμές λιανικής έχουν εκτιναχθεί πάνω από 5 δολ. το γαλόνι για πρώτη φορά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, πουλιέται πάνω από 1,70 λίρες ανά λίτρο, ίσο με περισσότερα από 8,5 δολ. το γαλόνι. Η αύξηση έχει σημασία λόγω της πανταχού παρουσίας του ντίζελ στη σύγχρονη ζωή μας. Ως καύσιμο των μεταφορών, το ράλι τιμών θα χτυπήσει τους πάντες, ενισχύοντας τις πληθωριστικές πιέσεις που ήδη τρέχουν σε υψηλό πολλών δεκαετιών. Πολύ περισσότερο από το κόστος του πετρελαίου, η εκτίναξη των τιμών του ντίζελ θα πρέπει να είναι η κύρια ανησυχία των κεντρικών τραπεζών.
Η δεινή κατάσταση εφοδιασμού ντίζελ προϋπήρχε της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ενώ η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου δεν έχει φτάσει ακόμη στα επίπεδα προ πανδημίας, η παγκόσμια κατανάλωση ντίζελ αυξήθηκε σε νέο υψηλό όλων των εποχών το τέταρτο τρίμηνο του 2021. Η έκρηξη αντανακλά τη μονόπλευρη οικονομική ανάκαμψη μετά τη πανδημία, με τη ζήτηση των μεταφορών να εκτοξεύεται για να διευκολύνει την προσφορά – αλυσιδωτές αναστατώσεις.
Τα ευρωπαϊκά διυλιστήρια μάχονται να ανταποκριθούν σε αυτήν την αναβίωση της ζήτησης. Ένας βασικός λόγος είναι το ακριβό φυσικό αέριο. Τα διυλιστήρια κάνουν χρήση φυσικού αερίου για την παραγωγή υδρογόνου, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιούν για να αφαιρέσουν το θείο από το αργό και να παράγουν ντίζελ. Η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου στα τέλη του 2021 έκανε αυτή τη διαδικασία απαγορευτικά δαπανηρή, μειώνοντας την παραγωγή ντίζελ.
Το αργό με χαμηλή περιεκτικότητα σε θείο είναι επίσης σε έλλειψη: οι χώρες του ΟΠΕΚ+ που αντλούν τέτοιου είδους πετρέλαιο, όπως η Νιγηρία και η Αγκόλα, δεν είναι σε θέση να αυξήσουν την παραγωγή τους. Οποιαδήποτε πρόσθετη παραγωγή πρέπει να προέλθει από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όμως και τα δύο αυτά κράτη παράγουν σε μεγάλο βαθμό αργό με υψηλή περιεκτικότητα σε θείο.
Ακόμη και πριν από τον πόλεμο, τα αποθέματα ντίζελ είχαν πέσει σε επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και στον ευρωπαϊκό κόμβο πετρελαίου Αμβέρσας, Ρότερνταμ, Άμστερνταμ (ARA). Στις ΗΠΑ, τα αποθέματα ντίζελ υποχώρησαν την περασμένη εβδομάδα στο χαμηλότερο εποχικό επίπεδο των τελευταίων 16 ετών. Στην περιοχή ARA βρίσκονται σε εποχικό χαμηλό 14 ετών.
Σαν να μην έφταναν αυτά, η σύγκρουση στην Ουκρανία επιδεινώνει την ήδη κακή κατάσταση. Η Ευρώπη είναι η περιοχή με το μεγαλύτερο έλλειμμα ντίζελ στον κόσμο και βασίζεται σε ρωσικές προμήθειες για να καλύψει την τρύπα. Από τα σχεδόν 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ντίζελ την ημέρα που εισήχθη το 2019 στην Ευρώπη, περίπου τα μισά, ή 685.000 βαρέλια, προέρχονταν από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Άλλα 285.000 βαρέλια προήλθαν από τη Σαουδική Αραβία. Η Ευρώπη είναι επίσης ένας παγκόσμιος κόμβος τιμολόγησης για το ντίζελ, επομένως ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη αντηχεί σε όλο τον κόσμο.
Η απώλεια ρωσικών προμηθειών είναι ιδιαίτερα έντονη για τη βόρεια Γερμανία, η οποία δέχεται θαλάσσια ρωσικά φορτία απευθείας μέσω του Αμβούργου και άλλων λιμανιών. Σε μια αντανάκλαση της κρίσης, οι τιμές αναφοράς χονδρικής στην Ευρώπη έφτασαν σε νέο υψηλό την περασμένη εβδομάδα. Το premium για το ντίζελ άμεσης παράδοσης εκτινάχθηκε – σε ένα σημείο, ήταν 100 φορές υψηλότερο από το συνηθισμένο.
Η κατάσταση επιδεινώνεται επειδή η Ευρώπη δεν εισάγει μόνο έτοιμο ντίζελ από τη Ρωσία, αλλά και ημιεπεξεργασμένο πετρέλαιο που διυλίζει περαιτέρω για να παρασκευάσει ντίζελ. Η έλλειψη αυτής της πρώτης ύλης, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου εσωτερικής καύσης και του πετρελαίου άμεσης λειτουργίας, αναγκάζει ορισμένα διυλιστήρια να κόψουν την παραγωγή τους. Τόσο η Shell Plc όσο και η OMV AG έχουν αρχίσει να περιορίζουν τις προσφορές χονδρικής. Η συμβουλευτική OilX, έχει ενημερώσει τους πελάτες της ότι βλέπει «ένα πραγματικό κίνδυνο φυσικών ελλείψεων ντίζελ στην Ευρώπη». Ιδιωτικά, οι έμποροι και οι εταιρείες πετρελαίου λένε το ίδιο. Κανείς δεν θέλει να κηρύξει συναγερμό, φοβούμενος τον πανικό στα βενζινάδικα, αλλά όλοι είναι αρκετά ανήσυχοι.
Εάν δεν αλλάξει τίποτα, μέχρι τις αρχές Απριλίου, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να χρειαστεί να περιορίσουν τις πωλήσεις ντίζελ για να διατηρήσουν αποθέματα. Η Κίνα, ένας σημαντικός εξαγωγέας ντίζελ που θα μπορούσε να έρθει προς διάσωση, μειώνει τις πωλήσεις της στο εξωτερικό για να εξοικονομήσει καύσιμα στο εσωτερικό της. Ακόμη και η Σαουδική Αραβία, ένας σημαντικός προμηθευτής ντίζελ στην Ευρώπη, τώρα αγοράζει αντί να πουλάει.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης ένα άλλο πρόβλημα. Η περιοχή αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής βιοντίζελ. Με τις εξαγωγές φυτικών ελαίων της Ουκρανίας ουσιαστικά σε παύση λόγω της ρωσικής εισβολής, η τιμή του κραμβελαίου – βασικού συστατικού του βιοντίζελ – έχει αυξηθεί, θέτοντας σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή παραγωγή – τη χειρότερη δυνατή στιγμή.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν κάποια εργαλεία στη διάθεση τους. Πέρα από τα στρατηγικά τους αποθέματα πετρελαίου, και οι δύο έχουν αποθέματα ντίζελ και πετρελαίου θέρμανσης που μπορούν να απελευθερώσουν στην αγορά για να μετριάσουν τις ελλείψεις. Στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν προληπτικά. Πέρυσι, η βρετανική κυβέρνηση ήταν πολύ αργή στην ανταπόκριση της στην έλλειψη καυσίμων, και όταν αντέδρασε, ήταν ήδη πολύ αργά.
Οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι κολλημένοι στις οθόνες τους (που δείχνουν την τιμή του πετρελαίου). Θα πρέπει να επικεντρωθούν στο ντίζελ γιατί αν κάτι πρόκειται να σπάσει σύντομα στην αγορά πετρελαίου, το ντίζελ είναι ο πιο πιθανός υποψήφιος.
Πηγή: Bloomberg
