Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Ένας ανώτερος ουκρανός αξιωματικός του στρατού με βαθείς δεσμούς με τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας έπαιξε κεντρικό ρόλο στον βομβαρδισμό του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream πέρυσι, σύμφωνα με αξιωματούχους στην Ουκρανία και άλλων χωρών στην Ευρώπη, καθώς και άλλα άτομα με γνώση των λεπτομερειών για την κρυφή επιχείρηση.
Ο ρόλος του αξιωματικού συνδέει τη στρατιωτική ηγεσία και την ηγεσία ασφαλείας της Ουκρανίας με μια αμφιλεγόμενη πράξη δολιοφθοράς που έχει προκαλέσει πολλαπλές ποινικές έρευνες, και που Αμερικανοί και δυτικοί αξιωματούχοι έχουν χαρακτηρίσει επικίνδυνη επίθεση στην ενεργειακή υποδομή της Ευρώπης.
Ο Ρομάν Τσερβίνσκι, ένας παρασημοφορημένος 48χρονος συνταγματάρχης που υπηρέτησε στις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων της Ουκρανίας, ήταν ο «συντονιστής» της επιχείρησης Nord Stream, είπαν άνθρωποι που γνωρίζουν τον ρόλο του, διαχειριζόμενος μια ομάδα έξι ατόμων που νοίκιασε ένα ιστιοφόρο με ψευδείς ταυτότητες και χρησιμοποίησε καταδυτικό εξοπλισμό βαθέων υδάτων για να τοποθετήσει εκρηκτικά στους αγωγούς αερίου. Στις 26 Σεπτεμβρίου 2022, τρεις εκρήξεις προκάλεσαν τεράστιες διαρροές στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2, που εκτείνονται από τη Ρωσία στη Γερμανία κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα. Η επίθεση άφησε ανέπαφη μόνο μία από τις τέσσερις συνδέσεις αερίου του δικτύου καθώς πλησίαζε ο χειμώνας.
Ο Τσερβίνσκι δεν έδρασε μόνος του και δεν σχεδίασε την επιχείρηση, σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν τον ρόλο του. Ο αξιωματικός έλαβε εντολές από υψηλότερους Ουκρανούς αξιωματούχους, οι οποίοι εν τέλει αναφέρθηκαν στον στρατηγό Βαρελί Ζαλούζνι, τον υψηλότερο στρατιωτικό αξιωματικό της Ουκρανίας, ανέφεραν άτομα που γνώριζαν πώς διεξήχθη η επιχείρηση, και μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας για να συζητήσουν ευαίσθητες λεπτομέρειες σχετικά με τον βομβαρδισμό.
Η Ουκρανία έχει ξεκινήσει πολλές τολμηρές και μυστικοπαθείς επιχειρήσεις κατά των ρωσικών δυνάμεων. Ωστόσο, η επίθεση στο Nord Stream είχε στόχο μη στρατιωτικές υποδομές που κατασκευάστηκαν για να παρέχουν ενέργεια σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη. Ενώ η Gazprom, ο ρωσικός κρατικός όμιλος φυσικού αερίου, κατέχει το 51% του Nord Stream, δυτικές ενεργειακές εταιρείες, μεταξύ άλλων από τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία, είναι εταίροι και επένδυσαν δισεκατομμύρια στο έργο. Η Ουκρανία είχε παραπονεθεί εδώ και καιρό ότι ο Nord Stream θα επέτρεπε στη Ρωσία να παρακάμψει τους ουκρανικούς αγωγούς, στερώντας από το Κίεβο τεράστια έσοδα από τη διαμετακόμιση.
Μέσω του δικηγόρου του, ο Τσερβίνσκι αρνήθηκε οποιοδήποτε ρόλο στη δολιοφθορά των αγωγών. «Όλες οι εικασίες για τη συμμετοχή μου στην επίθεση στο Nord Stream διαδίδονται από τη ρωσική προπαγάνδα χωρίς καμία βάση», είπε ο Τσερβίνσκι σε γραπτή δήλωση στην Washington Post και στο Der Spiegel, που διεξήγαγαν κοινή έρευνα για τον ρόλο του.
Οι εκπρόσωποι της ουκρανικής κυβέρνησης δεν απάντησαν σε μια λίστα ερωτήσεων σχετικά με τη συμμετοχή του Τσερβίνσκι.
Ο ρόλος του Τσερβίνσκι απεικονίζει τη σύνθετη δυναμική και τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς της κυβέρνησης εν καιρώ πολέμου στο Κίεβο, όπου οι μυστικές υπηρεσίες και το στρατιωτικό κατεστημένο της Ουκρανίας βρίσκονται συχνά σε ένταση με την πολιτική ηγεσία της.
Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο Τσερβίνσκι υπηρετούσε σε μονάδα των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων της Ουκρανίας και επικεντρωνόταν στη δραστηριότητα αντίστασης σε περιοχές της χώρας που κατείχε η Ρωσία, είπαν άνθρωποι που γνωρίζουν τα καθήκοντά του. Έδινε αναφορά στον υποστράτηγο Βίκτορ Χανουστσάκ, έναν έμπειρο και σεβαστό αξιωματικό, ο οποίος επικοινωνούσε απευθείας με τον Ζαλούζνι.
Ο Τσερβίνσκι ήταν κατάλληλος για να βοηθήσει στην εκτέλεση μιας μυστικής αποστολής που είχε σκοπό να συγκαλύψει την ευθύνη της Ουκρανίας. Έχει υπηρετήσει σε ανώτερες θέσεις στη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της χώρας καθώς και στην Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας, την SBU, και είναι επαγγελματικά και προσωπικά κοντά σε βασικούς στρατιωτικούς και ηγέτες ασφαλείας. Έχει επίσης βοηθήσει στη διεξαγωγή άλλων μυστικών επιχειρήσεων.
Το 2020, ο Τσερβίνσκι επέβλεψε ένα περίπλοκο σχέδιο για να δελεάσει μαχητές της ρωσικής μισθοφορικής ομάδας Wagner στη Λευκορωσία, με στόχο να τους συλλάβει και να τους φέρει στην Ουκρανία για να αντιμετωπίσουν κατηγορίες. Στη δήλωσή του στο The Post και στο Der Spiegel, ο Τσερβίνσκι είπε ότι επίσης «σχεδίασε και εφάρμοσε» επιχειρήσεις για τη δολοφονία φιλορώσων αυτονομιστών ηγετών στην Ουκρανία και για την «απαγωγή ενός μάρτυρα» που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την κατάρριψη της πτήσης 17 της Malaysia Airlines από τη Ρωσία πάνω από το ανατολικό Ντονμπάς, το 2014, η οποία σκότωσε και τους 298 επιβάτες και το πλήρωμα του πλοίου.
Ο Τσερβίνσκι κρατείται σε φυλακή του Κιέβου με την κατηγορία ότι έκανε κατάχρηση εξουσίας λόγω συνωμοσίας για να δελεάσει έναν Ρώσο πιλότο να αυτομολήσει στην Ουκρανία τον Ιούλιο του 2022. Οι αρχές ισχυρίζονται ότι ο Τσερβίνσκι, ο οποίος συνελήφθη τον Απρίλιο, ενήργησε χωρίς άδεια και ότι η επιχείρηση έδωσε τις συντεταγμένες ενός ουκρανικού αεροδρομίου, προκαλώντας μια ρωσική επίθεση με ρουκέτα που σκότωσε έναν στρατιώτη και τραυμάτισε άλλους 17.
Ο Χάνουστσακ, ο οποίος δεν υπηρετεί πλέον στις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων, δήλωσε δημόσια ότι η επιχείρηση εγκρίθηκε από τις Ένοπλες Δυνάμεις και αρνήθηκε να σχολιάσει αυτό το άρθρο.
Ο Τσερβίνσκι είπε ότι δεν ευθύνεται για τη ρωσική επίθεση και ότι στην προσπάθειά του να πείσει τον πιλότο να πετάξει στην Ουκρανία και να παραδώσει το αεροσκάφος του, ενεργούσε κατόπιν εντολής. Ο ίδιος αποκαλεί τη σύλληψή του και τη δίωξή του πολιτική ανταπόδοση για την κριτική του στον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και την κυβέρνησή του. Ο Τσερβίνσκι έχει δηλώσει δημόσια ότι υποπτεύεται τον Άντριυ Γιέρμακ, έναν από τους στενότερους συμβούλους του Ζελένσκι, για κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας. Κατηγόρησε επίσης την κυβέρνηση Ζελένσκι ότι απέτυχε να προετοιμάσει επαρκώς τη χώρα για τη ρωσική εισβολή.
«Η επιχείρηση για τη στρατολόγηση του Ρώσου πιλότου περιελάμβανε μονάδες της SBU, της Πολεμικής Αεροπορίας και των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων», είπε ο Τσερβίνσκι στη γραπτή του δήλωση στην Post και στο Der Spiegel. «Η επιχείρηση εγκρίθηκε από τον αρχηγό Βαλερί Ζαλούζνι».
Η συμμετοχή του Τσερβίνσκι στον βομβαρδισμό του Nord Stream έρχεται σε αντίθεση με τις δημόσιες αρνήσεις του Ζελένσκι ότι η χώρα του εμπλέκεται. «Είμαι πρόεδρος και δίνω εντολές ανάλογα», είπε ο Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούνιο, απαντώντας σε δημοσίευμα της The Post ότι η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ είχε μάθει για τα σχέδια της Ουκρανίας πριν από την επίθεση.
«Τίποτα τέτοιο δεν έχει γίνει από την Ουκρανία. Δεν θα ενεργούσα ποτέ έτσι», είπε ο Ζελένσκι.
Αλλά η επιχείρηση Nord Stream σχεδιάστηκε για να κρατήσει τον Ζελένσκι μακριά από τον κύκλο, είπαν άνθρωποι που είναι εξοικειωμένοι με την επιχείρηση.
«Όλοι όσοι εμπλέκονται στον σχεδιασμό και την εκτέλεση ανέφεραν απευθείας στον [αρχηγό της άμυνας] Ζαλούζνι, οπότε ο Zελένσκι δεν θα το γνώριζε», σύμφωνα με αναφορές πληροφοριών που επικαλείται η CIA.
Άλλες μυστικές ουκρανικές επιχειρήσεις με στόχο τις ρωσικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της επιχείρησης με το ρωσικό αεροπλάνο, σχεδιάστηκαν επίσης για να παρακάμψουν τον Ουκρανό πρόεδρο, ανέφεραν άτομα που γνωρίζουν τον σχεδιασμό τους.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν κατά καιρούς τιμωρήσει ιδιωτικά τους ουκρανούς αξιωματούχους πληροφοριών και στρατιωτικών για την πραγματοποίηση επιθέσεων που στοχεύουν να προκαλέσουν τη Ρωσία να κλιμακώσει τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας. Αλλά η ανησυχία της Ουάσιγκτον δεν αποθάρρυνε πάντα το Κίεβο.
Το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Tass μετέδωσε, «Είναι γνωστό ότι η επίθεση σχεδιάστηκε από πράκτορα της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας κατόπιν εντολής των ουκρανικών ειδικών υπηρεσιών».
Μερικοί από εκείνους που περιέγραψαν τη συμμετοχή του Τσερβίνσκι στην επίθεση στο Nord Stream υπερασπίστηκαν τον βετεράνο αξιωματικό των μυστικών υπηρεσιών ότι ενεργούσε προς το συμφέρον της Ουκρανίας. Υποστήριξαν ότι ο βομβαρδισμός των αγωγών βοήθησε στο να εμποδίσει τη Ρωσία να γεμίσει τα ταμεία της από τις πωλήσεις φυσικού αερίου και στέρησε από τον Πούτιν ένα μέσο για να χρησιμοποιήσει τη ροή φυσικού αερίου για πολιτική μόχλευση.
Οι υποστηρικτές του Τσερβίνσκι εμφανίστηκαν στο δικαστήριο για να τον υπερασπιστούν, μερικοί φορώντας ένα μπλουζάκι με το πρόσωπό του και ένα hashtag #FREECHERVINSKY. Για κάποιους, είναι σύμβολο της προθυμίας του ουκρανικού στρατού να κάνει σκληρές επιλογές σε έναν αγώνα για την επιβίωση της χώρας.
Στη δήλωσή του, ο Τσερβίνσκι είπε: «Έχω αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή μου στην υπεράσπιση της Ουκρανίας». Ο ίδιος χαρακτήρισε τις κατηγορίες εναντίον του που σχετίζονται με την επιχείρηση ρωσικού αεροπλάνου «αβάσιμες και τραβηγμένες, κάτι που σίγουρα θα αποδείξω στο δικαστήριο».
Φωτό: Ο συνταγματάρχης Ρομάν Τσερβίνσκι εμφανίζεται σε ένα γυάλινο δωμάτιο κατά τη διάρκεια μιας ακρόασης στο Επαρχιακό Δικαστήριο Σεβτσένκο, στο Κίεβο της Ουκρανίας, στις 10 Οκτωβρίου 2023
Με πληροφορίες κοινής έρευνας και δημοσιεύματος των Washington Post και Der Spiegel
