Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Για να μην υπάρχει «υπερπαραγωγή» στη γεωργία, την οποία η ΕΕ θεωρεί καταστροφική για το περιβάλλον, αλλά και για να μη μειωθούν τα κέρδη της Big Food, οι αγρότες ξεζουμίζονται, οι καταναλωτές πληρώνουν κι αυτοί το τίμημα.
Ο Alexandre Vialettes και τα 300 πρόβατά του αισθάνονται παραγκωνισμένα. Το μισό από το γάλα που παράγει κοντά στο χωριό Saint-Jean-et-Saint-Paul, στη νότια Γαλλία, συλλέγεται και επεξεργάζεται ο γίγαντας των γαλακτοκομικών προϊόντων Lactalis, σε τιμή που δεν μπορεί να επηρεάσει ο ίδιος.
Ο Vialettes, που φτιάχνει επίσης τα δικά του μπλε τυριά, δεν ξέρει πού πηγαίνει το γάλα του αφού το φορτώσουν σε ένα φορτηγό Lactalis. Αλλά είναι σίγουρος για ένα πράγμα: «θα έπρεπε να κοστίζει περισσότερο».
Κατά τις διαπραγματεύσεις πέρυσι, μια ομάδα παραγωγών στην οποία είναι μέλος αναγκάστηκε να αποδεχθεί την τιμή που πρότεινε η Lactalis, παρά το γεγονός ότι κατέφυγε σε γαλλικό νόμο που επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι αγρότες μπορούν να λαμβάνουν δίκαιες τιμές για τα προϊόντα τους.
Αφού μια άλλη ομάδα προμηθευτών συμφώνησε με τους όρους της Lactalis, ο Vialettes και οι συνεργάτες του αναζήτησαν μεσολάβηση —όπως προβλέπει ο λεγόμενος νόμος Egalim— ελπίζοντας να επιτύχουν μια καλύτερη συμφωνία, που θα κάλυπτε το κόστος παραγωγής τους.
Χωρίς αποτέλεσμα: ο διαμεσολαβητής είπε ότι πρέπει να δεχτούν την τιμή της Lactalis ή να την αφήσουν.
«Η Lactalis δεν είναι ο μόνη κακιά. Όλες οι μεγάλες ομάδες, είτε συνεταιριστικές είτε ιδιωτικές, συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο», είπε ο Vialettes.
Κι αυτή η πικρή εμπειρία αγροτών είναι ένας λόγος πίσω από τις εκτεταμένες διαμαρτυρίες φέτος — αν και μεγάλο μέρος της οργής τους στράφηκε ενάντια στην πράσινη γραφειοκρατία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον ανταγωνισμό από φθηνές εισαγωγές.
Τα παράπονά τους έχουν αναζωπυρώσει μια πολιτική συζήτηση στη Γαλλία σχετικά με το εάν πρέπει να εγγυηθούν ελάχιστες τιμές για τα προϊόντα.
Η συζήτηση εγείρει το φάσμα της επιστροφής σε ξεπερασμένες πολιτικές στήριξης των τιμών που μπορεί να κάνουν ελάχιστα για να ανακουφίσουν τις αγροτικές κακουχίες – και θα μπορούσαν να τονώσουν την υπερπαραγωγή και την επιστροφή στις «λίμνες γάλακτος» και τα «βουνά βουτύρου» του παρελθόντος.
Αυτά ανάγκασαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να μεταρρυθμίσει την Κοινή Αγροτική Πολιτική της, ένα πρόγραμμα επιδοτήσεων γεωργικών εκμεταλλεύσεων που καταναλώνει το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της.
«Αρπακτικό της αξίας»
Η Lactalis, που ανήκει στη μυστικοπαθή οικογένεια Besnier, έχει διανύσει πολύ δρόμο από τις ρίζες του στη δεκαετία του 1930 ως μικρός κατασκευαστής καμαμπέρ στο Mayenne, στη δυτική Γαλλία, μέχρι να γίνει τώρα το μεγαλύτερο γαλακτοκομείο στον κόσμο.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η εταιρεία έχει επανειλημμένα εξοργίσει τους αγρότες, οι οποίοι τη βλέπουν ως το αδίστακτο αρχέτυπο της ‘Big Food’, δηλαδή της μεγάλης βιομηχανίας τροφίμων.
Ο τελευταίος γύρος γεωργικών διαδηλώσεων στη Γαλλία δεν ήταν διαφορετικός. Αγρότες κατέλαβαν τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας τον περασμένο μήνα. Άλλοι εμπόδισαν ένα φορτηγό Lactalis και ξαναμοίρασαν το γάλα του σε ντόπιους αγρότες στο διαμέρισμα Haute-Saône.
Η οργή έφτασε ακόμη και στο Salon International de l’Agriculture, μια ετήσια έκθεση αγροτών, όπου διαδηλωτές επιτέθηκαν στο περίπτερο της Lactalis.
«Έχουμε βάλει στο στόχαστρο την Lactalis ως αρπακτικό της αξίας», είπε ο Stéphane Galais, γαλακτοπαραγωγός στη Βρετάνη και εκπρόσωπος της Confédération Paysanne,
ενός αριστερού σωματείου αγροτών που οργάνωσε τις διαδηλώσεις κατά της Lactalis.
«Αυτή η εταιρεία ανέφερε κύκλο εργασιών 28 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2022 και πραγματοποιεί κέρδη. Στην κεφαλή της έχετε δύο αδέρφια και μια αδερφή που είναι δισεκατομμυριούχοι. Είναι μια εταιρεία που δεν δέχεται να πληρώσει σωστά τους αγρότες της, να τους πληρώσει ένα τίμημα που καλύπτει το κόστος παραγωγής, τους μισθούς και την κοινωνική προστασία, αλλά έχει κέρδη ρεκόρ», είπε στο POLITICO στο περίπτερο της Συνομοσπονδίας, το οποίο ήταν στολισμένο με αφίσες ενάντια στις μεγάλες ομάδες τροφίμων και συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου.
Ο Pierre Maison, ο οποίος παράγει τυρί raclette στο τμήμα των Άλπεων της Haute-Savoie, συμφωνεί.
«Ο αγρότης κινδυνεύει να έχει λίγη δύναμη. Σε μια κατάσταση οιονεί μονοπωλίου, υπαγορεύουν το τίμημα», είπε.
Στην περιοχή του, μικροί γαλακτοκομικοί συνεταιρισμοί μάχονται εναντίον της Lactalis, καθώς η εταιρεία αγοράζει μετοχές σε τοπικούς γαλακτοκομικούς συνεταιρισμούς που παράγουν τυρί reblochon.
«Δεν πρέπει να ανακατεύουμε τις ενέργειες των αγροτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων με διαπραγματεύσεις που γίνονται στο πλαίσιο ιδιωτικής νομικής σύμβασης με μια οργάνωση παραγωγών», είπε η Lactalis σε γραπτή απάντηση σε αίτημα σχολιασμού του POLITICO.
«Μόλις υπάρξει διαφωνία ή ένταση μεταξύ των μερών, η επικοινωνία οξύνεται, καθώς αποτελεί μοχλό στις διαπραγματεύσεις».
Η Lactalis είπε ότι οι τιμές επηρεάστηκαν από το γεγονός ότι το ήμισυ του αγελαδινού γάλακτος που συλλέγει μεταποιείται ή πωλείται εκτός Γαλλίας, όπου οι τιμές είναι χαμηλότερες — και επί του παρόντος πέφτουν.
Ισχυρίστηκε ότι αύξησε τις τιμές αγοράς κατά 30% τα τελευταία δύο χρόνια και πλήρωσε περισσότερα από τους ανταγωνιστές της το 2022.
Η συνταγή του Μακρόν
Η γαλλική κυβέρνηση προσπάθησε, ως απάντηση στις διαμαρτυρίες, να εκτρέψει την ευθύνη στις μεγάλες εταιρείες τροφίμων, υποσχόμενη καλύτερη προστασία στους αγρότες στις διαπραγματεύσεις τους με μεταποιητές, κατασκευαστές και σούπερ μάρκετ.
Υποσχέθηκε μια τέταρτη έκδοση του νόμου Egalim μέχρι το καλοκαίρι, και ανακοίνωσε εν τω μεταξύ αυστηρότερους ελέγχους για να διασφαλίσει ότι οι ισχύοντες κανόνες για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των αγροτών είναι αποτελεσματικοί.
Ο Μακρόν έχει περάσει τρεις εκδοχές των νόμων Egalim με στόχο την ενίσχυση των αγροτών στις διαπραγματεύσεις με τους αγοραστές, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προτείνουν μια τιμή εκκίνησης με βάση δείκτες αναφοράς που αντικατοπτρίζουν το κόστος παραγωγής. Οι αγρότες ωστόσο παραπονιούνται ότι ο νόμος είναι “χάδι”.
«Είναι απολύτως άχρηστος», είπε ο Vialettes, ο εκτροφέας προβάτων, καλώντας την κυβέρνηση να «χρησιμοποιήσει το ραβδί».
Υπό την πίεση των διαδηλώσεων, ο Μακρόν αποφάσισε να προχωρήσει παραπέρα. Κατά τη διάρκεια μιας τεταμένης επίσκεψης στο Salon, πρότεινε να οριστούν με νόμο οι ελάχιστες τιμές ανά τομέα για τους αγρότες για να πουλήσουν τα προϊόντα τους στη βιομηχανία τροφίμων.
Η πρόταση του Μακρόν για κατώτατο όριο τιμών έγινε ευρέως αντιληπτή ως οπισθοχώρηση, αφού η κυβέρνησή του απέρριψε επανειλημμένα παρόμοιες προτάσεις από την αντιπολίτευση, χαρακτηρίζοντάς τις ως μέτρα κατά της αγοράς σοβιετικού τύπου.
Λίμνες γάλακτος και βουνά βουτύρου
Όπως ήταν αναμενόμενο, η πρόταση δεν άρεσε στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Ο Michel Leclerc, πρόεδρος της ομώνυμης αλυσίδας σούπερ μάρκετ, το χαρακτήρισε «μαλακίες».
Οι ειδικοί έχουν πιο θεμελιώδεις ενστάσεις. «Η ΕΕ είχε ένα σύστημα υψηλών ελάχιστων τιμών για τα τρόφιμα από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1980, το οποίο οδήγησε στη δημιουργία πλεονασμάτων τροφίμων, υψηλού δημοσιονομικού κόστους και ντάμπινγκ πλεονασμάτων σε αγορές τρίτων χωρών», δήλωσε ένας καθηγητής Ευρωπαϊκής Γεωργίας.
Οι λίμνες γάλακτος και τα βουνά βουτύρου που θα προκύψουν πιθανότατα θα επανεμφανιστούν εάν το Παρίσι γυρίσει το ρολόι, προειδοποιούν αρκετοί ειδικοί.
Αυτό δεν θα ενθάρρυνε μόνο την υπερπαραγωγή, αλλά και την πιο καταστροφική για το περιβάλλον γεωργία, με υψηλότερη χρήση χημικών, άρδευση που απαιτεί νερό και εντατική κτηνοτροφία.
Τότε «θα έπρεπε να καταστρέψουμε» το μεγαλύτερο μέρος του πλεονάσματος, υποστηρίζουν οι αναλυτές, επειδή από το 2015 δεν επιτρέπεται πλέον να επιδοτούμε τις εξαγωγές.
Οι εμπορικοί διαπραγματευτές της ΕΕ μόλις αποχώρησαν από την υπουργική διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Άμπου Ντάμπι μετά από μέρες που πέρασαν πολεμώντας την Ινδία για αυτό ακριβώς το θέμα. Το πρόγραμμα διατήρησης αποθεμάτων του Νέου Δελχί κατά της πείνας έχει ενθαρρύνει την υπερπαραγωγή, την εξάπλωση της γεωργίας και την απαγόρευση ρυζιού και σιταριού στις ξένες αγορές.
Οι νικητές των κατώτατων τιμών είναι συχνά μεγάλοι βιομηχανικοί φορείς. Εάν η κατώτατη τιμή είναι πολύ χαμηλή, οι μικροϊδιοκτήτες χρεοκοπούν ενώ οι μεγαλύτεροι τους καταβροχθίζουν. Αλλά αν είναι πολύ υψηλή, τότε οι μεγαλύτερες φάρμες αποκομίζουν παχιά κέρδη σε βάρος των παρασκευαστών και των πωλητών τροφίμων. «Αυτό θα ήταν ένα τεράστιο κερασάκι στην τούρτα», είπε ο καθηγητής.
Η Γαλλία θα πρέπει να εμπνευστεί από τη γειτονική Ισπανία, η οποία έχει μετατρέψει την οδηγία της ΕΕ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (UTP) σε σημαντική ασπίδα για τους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων.
Η ισπανική έκδοση του νόμου UTP, που προαναγγέλθηκε από αγρότες από τη Ναμούρ έως τη Νάπολη, είναι η ισχυρότερη στην Ευρώπη. Επιτρέπει την ανώνυμη αναφορά παραβατών κανόνων, προβλέπει κυρώσεις έως και 1 εκατ. ευρώ, επιβάλλει μεγαλύτερη διαφάνεια στις συμβάσεις και δημιουργεί παρατηρητήρια για την παρακολούθηση των περιθωρίων κέρδους ανά προϊόν.
Με πληροφορίες από POLITICO
