Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Οι βόμβες έπεφταν στη Γάζα για 19 ώρες συνεχόμενα. Ο Wajeeh Abu Zarifeh, δημοσιογράφος και διευθυντής του White Media, ενός ειδησεογραφικού συνδικάτου, είχε περάσει την πρώτη νύχτα του πολέμου στο σπίτι του, παρακολουθώντας τις ειδήσεις και προσπαθώντας να σχεδιάσει την κάλυψη της εβδομάδας για την ομάδα του των 15 δημοσιογράφων. Την Κυριακή το πρωί, καθώς έφτασε στο γραφείο της White Media στην οδό Al Wehda, διαπίστωσε ότι ολόκληρο το κτίριο είχε βομβαρδιστεί. Το παραμορφωμένο κτίριο είχε γίνει συντρίμμια χύθηκαν κατά μήκος του δρόμου, αφήνοντας λοφία σκόνης. Χαρτιά γραφείου ήταν σκορπισμένα στο έδαφος.
«Χάσαμε τα πάντα», λέει ο Zarifeh. «Μπουφάν, ηχοσύστημα, διαδίκτυο, φορητοί υπολογιστές, υπολογιστές – όλα όσα είχαμε. Το χάσαμε σε ένα λεπτό».
Αλλά κάπου ανάμεσα στα συντρίμμια, υπήρχε μια αχτίδα τύχης: Κανένας από το προσωπικό του δεν ήταν εκεί όταν το κτίριο βομβαρδίστηκε. Ούτε οι κάμερες τους.
Από την έναρξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, τουλάχιστον 24 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί, σύμφωνα με την Επιτροπή Προστασίας των Δημοσιογράφων. Η ΜΚΟ λέει ότι αυτό είναι περισσότερο από κάθε προηγούμενο πόλεμο στη Γάζα από το 2001. Πάνω από 5.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί εκεί από την έναρξη της σύγκρουσης. Οι υπηρεσίες καταρρέουν και πολλοί στον ανθρωπιστικό τομέα φοβούνται μια επικείμενη καταστροφή. Είναι τέτοια η κατάσταση που η δημοσιογραφία χρειάζεται επειγόντως.
Καθώς ελάχιστος διεθνής Τύπος μπορεί να εισέλθει στη Γάζα, η ευθύνη για το ρεπορτάζ έχει πέσει στους ώμους των τοπικών Παλαιστινίων δημοσιογράφων. Αναγκάζονται να δουλέψουν εν μέσω διακοπών ρεύματος και διαδικτύου, έλλειψης τροφής και νερού και συνεχούς φόβου θανάτου. Οι περισσότεροι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πολλοί έχουν χάσει μέλη της οικογένειάς τους.
Και κάποιοι έχουν στοχοποιηθεί άμεσα ως αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Ωστόσο, πολλοί δημοσιογράφοι στη Γάζα συνέχισαν να εργάζονται παρά αυτές τις πιέσεις, αναζητώντας τρόπους να παραμείνουν στο διαδίκτυο και να διατηρήσουν τις ειδήσεις σε κίνηση.
Και για τον Zarifeh – που ζει στη Γάζα για 55 χρόνια και κάλυπτε τις συγκρούσεις της για 30 από αυτά – η καταστροφή του γραφείου της White Media δεν θα τον εμποδίσει.
To ίδιο το πρωί, η ομάδα του ξεκίνησε άμεσα την ανοικοδόμηση. Η βασική απαίτηση ήταν το ρεύμα: το Ισραήλ είχε αρχίσει να διακόπτει την ηλεκτρική ενέργεια της Γάζας. Έτσι έγιναν δημιουργικοί, αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια, το κυνήγι γεννητριών και προμήθεια πολύ μεγάλων φορητών μπαταριών για φόρτιση εν κινήσει. Τώρα, οι δημοσιογράφοι του ταξιδεύουν συχνά με τα πόδια στη Λωρίδα της Γάζας για να εξοικονομήσουν καύσιμα για τις γεννήτριές τους.
Βρήκαν έναν νέο χώρο γραφείων στην περιοχή North Rimal της Γάζας και μετέφεραν τις δραστηριότητές τους εκεί. Δύο μέρες αργότερα, το διπλανό κτίριο βομβαρδίστηκε και τα παράθυρα του νέου τους γραφείου διαλύθηκαν. Παρά τη ζημιά, αποφάσισαν να μείνουν. «Δεν υπάρχουν ασφαλή μέρη στη Γάζα», λέει ο Zarifeh, «Κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Το νέο γραφείο βρίσκεται σε μια περιοχή κοντά στο νοσοκομείο Shifa, επομένως είναι πιο ασφαλές από άλλα μέρη».
Πολλοί δημοσιογράφοι έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τα νοσοκομεία και τις περιοχές γύρω από αυτά με αυτοσχέδια γραφεία, με την αντίληψη ότι είναι λιγότερο πιθανό να στοχοποιηθούν. Στο Νοσοκομείο Nasser στη νότια πόλη Khan Younis, περισσότεροι από 150 δημοσιογράφοι έχουν δημιουργήσει στρατόπεδο στους χώρους του νοσοκομείου, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Wajeeh Abu Zarifeh, Samed. «Περνάω τη μέρα μου προσπαθώντας να φορτίσω το τηλέφωνο και την κάμερά μου, να αποκτήσω πρόσβαση στο ασταθές διαδίκτυο και να αναφέρω ανθρώπινες ιστορίες από το νοσοκομείο και το νεκροτομείο, που συνεχίζουν να γεμίζουν ξανά και ξανά», λέει.
Αλλά η ιδέα των νοσοκομείων που παρέχουν προστασία αμφισβητήθηκε την περασμένη εβδομάδα από ένα περιστατικό που δείχνει τόσο τους κινδύνους του ρεπορτάζ αυτής της σύγκρουσης, όσο και γιατί είναι τόσο σημαντικό να γίνεται από κοντά. Γύρω στις 19.00 τοπική ώρα την Τρίτη 17 Οκτωβρίου, το συγκρότημα του νοσοκομείου Al Ahli στο κέντρο της Γάζας χτυπήθηκε από μια τεράστια έκρηξη.
Οι αρχικές αναφορές ήταν τρομακτικές: Εκατοντάδες φέρεται να είχαν σκοτωθεί. Για τον Zarifeh, το πρώτο καθήκον ήταν να ελέγξει την ασφάλεια των συναδέλφων του. Το επόμενο: Στείλτε κάποιον εκεί κάτω για αναφορά.
Καθώς τοπικοί δημοσιογράφοι όπως ο Zarifeh προσπαθούσαν να φτάσουν στο σημείο, οι αφηγήσεις γύρω από το τι είχε συμβεί διαδόθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αναλυτές πληροφοριών άρχισαν να ψάχνουν βίντεο από ειδησεογραφικά κανάλια και κάμερες παρακολούθησης, να κατασκευάζουν τρισδιάστατα γραφικά του νοσοκομείου, να συμβουλεύονται ειδικούς στα πυρομαχικά και να αναλύουν τον ήχο της έκρηξης. Σεβαστές ερευνητικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των Forensic Architecture και Bellingcat, δημοσίευσαν ευρήματα που απείχαν πολύ από το να είναι πειστικά.
Κάποιοι λένε ότι η αιτία ήταν πιθανώς μια ισραηλινή βόμβα, άλλοι ένας πύραυλος που εκτοξεύτηκε από τη Γάζα. Λίγο μετά το χτύπημα, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) κυκλοφόρησαν ένα ηχητικό απόσπασμα που υποτίθεται ότι δείχνει δύο μαχητές της Χαμάς να συζητούν για έναν δικό τους πύραυλο που εκτοξεύτηκε και κατά λάθος έπληξε το νοσοκομείο.
Το Channel 4 News του Ηνωμένου Βασιλείου ζήτησε από δύο τοπικούς ανεξάρτητους δημοσιογράφους να αναλύσουν το ηχητικό απόσπασμα. Ισχυρίστηκαν ότι «η γλώσσα, η προφορά, η διάλεκτος, η σύνταξη και ο τόνος» δεν ήταν αξιόπιστα. Ουσιαστικά, το Channel 4 ισχυρίστηκε ότι το κλιπ είχε παραποιηθεί.
«Η παραπληροφόρηση και η ομίχλη των πολεμικών τακτικών αποτελούν μέρος του οπλοστασίου του ισραηλινού στρατού εδώ και χρόνια, ειδικά όταν πρόκειται για στρατιωτική δράση στην Παλαιστίνη και στη Γάζα ειδικότερα», λέει ο Francesco Sebregondi, ένας ειδικός που βοηθά στη διερεύνηση παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Sebregondi είναι επίσης ερευνητής για την Forensic Architecture, η οποία ήταν επικριτική για την απάντηση του Ισραήλ σε προηγούμενα επεισόδια.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μια ομάδα Παλαιστινίων δημοσιογράφων έχουν δει τους οπαδούς τους να αυξάνονται σε εκατομμύρια από την έναρξη του πολέμου. Η ακλόνητη κάλυψη της κατάστασης έχει επαινεθεί – αλλά έχει επίσης αμφισβητηθεί η αντικειμενικότητά τους. Αφού η Alaqad εθεάθη να φορά ένα κολιέ με την παλαιστινιακή σημαία σε ένα βίντεο, δέχθηκε έντονη κριτική στο διαδίκτυο. «Δεν είναι δημοσιογράφος – είναι η Χαμάς», έγραψε ένα άτομο στο X.
«Οι προσπάθειες δυσφήμισης των Παλαιστινίων δημοσιογράφων και αφηγήσεων δεν είναι καινούργια», λέει η Tamara Kharroub, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια του Arab Center, μιας δεξαμενής σκέψης στην Ουάσιγκτον, DC. «Κυμαίνεται από εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήμισης και ψευδείς κατηγορίες για υποστήριξη της Χαμάς μέχρι να χαρακτηριστούν μεροληπτικοί. Αυτό έρχεται πρόσθετα στο ότι στοχοποιούνται εν μέσω διαδικτυακής κατάχρησης, απειλών και]λογοκρισίας στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης».
Η ιδέα ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι αμερόληπτοι -ή ακόμη και ότι συνδέονται με μαχητές- μπορεί να τους θέσει σε κίνδυνο. Οι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης έχουν βρεθεί συχνά στη γραμμή βολής. Τον Μάιο του 2021, τα γραφεία του Associated Press στη Γάζα χτυπήθηκαν από τον Ισραηλινό Στρατό, ο οποίος έδωσε στο προσωπικό εντολή εντός μίας ώρας να εκκενώσουν πριν το χτυπήσουν με πυραύλους. Το IDF ισχυρίστηκε ότι μαχητές της Χαμάς είχαν επίσης χρησιμοποιήσει το κτίριο. Τον Μάιο του 2022, η δημοσιογράφος του Al Jazeera, Shireen Abu Akleh, πυροβολήθηκε θανάσιμα καθώς ανέφερε για επιδρομή του στρατού στη Δυτική Όχθη. Για μήνες, το IDF ισχυρίστηκε ότι δεν ήταν υπεύθυνο, προτού τελικά παραδεχτεί ότι υπήρχε μια «μεγάλη πιθανότητα» να ήταν.
Πριν από περίπου δύο εβδομάδες, στις 9 Οκτωβρίου, οι δημοσιογράφοι Saeed Al-Taweel και Mohammed Sobboh σκοτώθηκαν όταν ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη έπληξαν μια περιοχή που στεγάζει πολλά μέσα ενημέρωσης στην περιοχή Rimal στη δυτική Γάζα.
«Η πλειονότητα των νεκρών είναι ντόπιοι Παλαιστίνιοι ελεύθεροι επαγγελματίες και φωτορεπόρτερ που δεν διαθέτουν πόρους ασφαλείας, δεν έχουν πρόσβαση σε αίθουσα σύνταξης ή τώρα δεν έχουν πρόσβαση στον έξω κόσμο λόγω έλλειψης Διαδικτύου και ηλεκτρισμού», λέει ο Sherif Mansour, συντονιστής προγράμματος Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής για της Επιτροπής Προστασίας των Δημοσιογράφων.
Μεταξύ της αναφοράς και της παραμονής στη ζωή, οι δημοσιογράφοι στη Γάζα πρέπει επίσης να διατηρήσουν όσα είχαν πριν από τον πόλεμο. Για την Amal Helles, μια δημοσιογράφο που εργάζεται στη νότια Γάζα, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να εξισορροπήσει τη δουλειά της με τον ρόλο της ως μητέρας. «Όποτε αφήνω τα παιδιά μου», λέει, «χρειάζονται την αγκαλιά μου και το άγγιγμα του χεριού μου για να απαλύνουν τον φόβο τους για εκρήξεις». Μερικές φορές, μένει το βράδυ μακριά από το σπίτι για να συνεχίσει το ρεπορτάζ της.
Το έργο της διατήρησης επαφής τόσο με την οικογένεια όσο και με τους συναδέλφους γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Οι διακοπές στο Διαδίκτυο είναι τόσο διαδεδομένες που οι δημοσιογράφοι συχνά τρέχουν σε χώρο νοσοκομείων, τα περισσότερα από τα οποία διαθέτουν Wi-Fi, προκειμένου να διατηρούν τις επικοινωνίες με τους συναδέλφους τους. Ακόμη και τότε, τα βίντεο και οι φωτογραφίες μπορεί να χρειαστούν ώρες για να ανέβουν. Οι εν κινήσει επικοινωνίες πραγματοποιούνται συνήθως μέσω σήματος κινητού τηλεφώνου, αλλά συχνά ούτε αυτό λειτουργεί. Για να συνεχίζουν τα νέα, πολλοί έχουν αρχίσει να μεταφέρουν μικρά ραδιόφωνα με μπαταρία.
«Πολλές φορές, χάνουμε την ιστορία λόγω του Διαδικτύου. Έχουμε το υλικό, αλλά δεν μπορούμε να το ανεβάσουμε», λέει ο Zarifeh.
Παρά αυτές τις προκλήσεις, πολλοί δημοσιογράφοι πιστεύουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συνεχίσουν να καταγράφουν τον πόλεμο. «Αν σταματήσω να εργάζομαι και άλλοι σταματήσουν να εργάζονται, ποιος θα μεταφέρει το μήνυμά μας στον κόσμο για το τι συμβαίνει στη Λωρίδα της Γάζας;» λέει η Helles. «Ποιος θα καλύψει αυτά τα καταστροφικά γεγονότα; Ποιος θα καλύψει τις σφαγές; Αυτή είναι η δουλειά μας και το καθήκον μας ως δημοσιογράφοι της Γάζας. Η πληγωμένη Γάζα είναι στις καρδιές μας και αυτό είναι το μεγαλύτερο κίνητρο για να συνεχίσουμε».
«Αν αυτές οι κάμερες σταματήσουν να κινούνται, ο κόσμος δεν θα ξέρει τι συμβαίνει εδώ», λέει ο Zarifeh. «Αν χάσουμε το ρεύμα, αν χάσουμε το διαδίκτυο, θα σταματήσουμε. Αυτό θέλει το Ισραήλ, να κάνει τα πάντα στο σκοτάδι».
Με πληροφορίες από WIRED
