Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ο πλανήτης παρακολουθεί με αγωνία τις εκλογές στις ΗΠΑ, με τους υποψηφίους να ξεχωρίζουν ουσιαστικά σε ζητήματα όπως η κλιματική κρίση και τα πυρηνικά όπλα. Η εξωτερική πολιτική της χώρας μόλις και αναφέρεται σε αυτές τις εκλογές, αλλά για τα υπόλοιπα μέρη του κόσμου, το αποτέλεσμα στις 3 Νοεμβρίου θα είναι αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό στην ιστορία.
Όλες οι εκλογές των ΗΠΑ έχουν παγκόσμιο αντίκτυπο, αλλά αυτή τη φορά υπάρχουν δύο ζητήματα υπαρξιακής σημασίας για τον πλανήτη -η κλιματική κρίση και ο πολλαπλασιασμός των πυρηνικών όπλων- για τα οποία οι δύο προεδρικοί υποψήφιοι δεν θα μπορούσαν να απέχουν περισσότερο στις απόψεις τους. Επίσης, διακυβεύεται η ιδέα της «Δύσης» ως ομάδας δημοκρατιών με κοινά ιδεώδη που πίστευαν ότι είχαν κερδίσει τον ψυχρό πόλεμο πριν από τρεις δεκαετίες.
«Η αναμέτρηση Biden – Trump τον Νοέμβριο είναι πιθανώς η πιο έκδηλη επιλογή μεταξύ δύο διαφορετικών οραμάτων εξωτερικής πολιτικής που έχουμε δει σε οποιεσδήποτε εκλογές στην πρόσφατη μνήμη», δήλωσε η Rebecca Lissner, συν-συγγραφέας του An Open World, ένα νέο βιβλίο για την παγκόσμια τάξη του 21ου αιώνα.
Στις εκλογές που θα καθορίσουν τόσα πολλά για το μέλλον της Αμερικής και του κόσμου, η εκστρατεία Trump, έχει αναφέρει πολύ λίγα για τις προθέσεις της, δημιουργώντας αυτό που ίσως να είναι το συντομότερο μανιφέστο στα χρονικά της πολιτικής των ΗΠΑ. Εμφανίστηκε πολύ αργά στην εκστρατεία και έχει 54 σημεία, εκ των οποίων πέντε αφορούν την εξωτερική πολιτική – 41 λέξεις χωρισμένες σε μια χούφτα συνθήματα όπως: «Σβήστε τους παγκόσμιους τρομοκράτες που απειλούν να βλάψουν τους Αμερικανούς».
Η λέξη «κλίμα» δεν εμφανίζεται, αλλά υπάρχουν δύο σημεία για τη συνεργασία με άλλες χώρες για «καθαρισμό» των ωκεανών, και μια υπόσχεση για «συνέχιση της ηγεσίας του κόσμου στην πρόσβαση στο καθαρότερο πόσιμο νερό και τον καθαρότερο αέρα». Η φράση αυτή αγνοεί μια σειρά σκανδάλων στις ΗΠΑ σχετικά με την κακή ποιότητα του νερού – και το γεγονός ότι εκατομμύρια Αμερικανοί δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά τους λογαριασμούς τους.
Οι ΗΠΑ παραμένουν η δεύτερη χώρα με τη μεγαλύτερη εκπομπή αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο και το μέσο αποτύπωμα άνθρακα του Αμερικανού είναι διπλάσιο από αυτό του Ευρωπαίου ή Κινέζου πολίτη. Ο Biden έχει δεσμευτεί ότι οι ΗΠΑ θα επανέλθουν στην κλιματική συμφωνία του Παρισιού την πρώτη ημέρα της προεδρίας του και θα δώσουν μια διπλωματική ώθηση για φιλόδοξους παγκόσμιους στόχους. Ορκίστηκε να καταστήσει την κλιματική κρίση προτεραιότητα εθνικής ασφάλειας και έχει σκιαγραφήσει ένα σχέδιο δαπάνης 2 δισεκατομμυρίων δολ. σε καθαρές ενεργειακές υποδομές και άλλες επενδύσεις για το κλίμα.
«Μέχρι το τέλος της κυβέρνησης Obama, η κλιματική αλλαγή είχε γίνει μια κεντρική προτεραιότητα εξωτερικής πολιτικής», δήλωσε ο Ben Rhodes, ο πλησιέστερος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Obama και πρόσθεσε: «Νομίζω ότι η διαδικασία εξέλιξης του Δημοκρατικού Κόμματος θα οδηγήσει στην ενίσχυση της ιεράρχησης της κλιματικής αλλαγής ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής».
Στον δεύτερο υπαρξιακό κίνδυνο, τον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών όπλων, το τοπίο έχει γίνει πιο σκοτεινό τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η επίδειξη ενός νέου μετακινούμενου διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου στην Pyongyang, το περασμένο Σαββατοκύριακο, παρείχε καταφανείς αποδείξεις ότι η Βόρεια Κορέα συνεχίζει να χτίζει το πυρηνικό της οπλοστάσιο παρά την – αποτυχημένη – προσωπική διπλωματία του Trump με τον Kim Jong-un.
Το Ιράν έχει αυξήσει το απόθεμά του σε χαμηλά εμπλουτισμένο ουράνιο από τότε που ο Trump απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015 – το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA) – και η Τεχεράνη έχει δηλώσει ότι θα συνεχίσει να παρακάμπτει τους περιορισμούς της JCPOA στις δραστηριότητές της, εφόσον οι ΗΠΑ επιμένουν σε κυρώσεις «μέγιστης πίεσης».
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ και η Ρωσία (που κατέχουν μαζί περισσότερο από το 90% των πυρηνικών κεφαλών του κόσμου) εκσυγχρονίζουν και επεκτείνουν τα οπλοστάσιά τους με νέα όπλα. Η συνθήκη ΗΠΑ – Ρωσίας για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς (INF) κατέρρευσε πέρυσι και ο τελευταίος περιορισμός που τους απομένει, η Συνθήκη Νέας Έναρξης (New Start Treaty), λήγει τον Φεβρουάριο, πιθανώς ανοίγοντας το δρόμο για μια νέα κούρσα εξοπλισμών .
Όσον αφορά τη Βόρεια Κορέα, ο Biden λέει ότι θα «ξεκινήσει» μια διεθνή εκστρατεία με την Κίνα και άλλους για να προσπαθήσουν να περιορίσουν την Pyongyang, αλλά τέτοιες εκστρατείες ποτέ δεν έχουν αποδειχθεί επιτυχημένες στο παρελθόν. Κανένας από τους δύο υποψηφίους δεν έχει πειστική στρατηγική για να κάνει τον Kim να προχωρήσει σε αφοπλισμό.
Στο Ιράν, ωστόσο, υπάρχει μια έντονη διαφορά. Ο Biden είπε ότι μία από τις πρώτες ενέργειες εξωτερικής πολιτικής του, θα είναι να επανενταχθεί στην JCPOA, εάν η Τεχεράνη συμφωνήσει να τηρήσει τους όρους της. Θα μπορούσε, ωστόσο, να αποδειχθεί δύσκολο να συγκεντρωθεί η διεθνής υποστήριξη και η ιρανική συγκατάθεση, μετά την εμπειρία της κυβέρνησης Trump.
«Θα πρέπει να απαντήσουμε σε ερωτήσεις των συμμάχων και των εταίρων μας, όπως: «Πώς ξέρουμε ότι θα είμαστε σε θέση να εμπιστευτούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόκειται να τηρήσουν τη συμφωνία, αυτήν τη φορά;», προειδοποίησε ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Bernie Sanders, Matt Buss. «Η πραγματική πρόκληση είναι η δημιουργία μιας νέας πολιτικής συναίνεσης που θα ξεπεράσει μια προεδρία».
Εάν εκλεγεί, ο Biden θα έχει μόλις λίγες μέρες πριν από τη λήξη της New Start Treaty, προκειμένου να διαπραγματευτεί παράταση κατά πέντε χρόνια, κάτι που η Ρωσία είπε ότι θα επιθυμούσε. Για σχεδόν τέσσερα χρόνια, ο Trump αρνήθηκε να δεσμευτεί για παράταση – επιμένοντας ότι η Κίνα θα πρέπει να συμπεριληφθεί σε οποιαδήποτε νέα συμφωνία στρατηγικών όπλων – κάτι που το Πεκίνο αρνείται σταθερά να κάνει, με το επιχείρημα ότι το οπλοστάσιό του είναι ένα κλάσμα του μεγέθους των δύο άλλων δυνάμεων.
Με λιγότερες από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές, ωστόσο, οι Αμερικανοί διαπραγματευτές πιέζονται να συνάψουν μια γρήγορη, προσωρινή συμφωνία με τη Μόσχα, που ενδεχομένως να περιλαμβάνει μια ετήσια παράταση της New Start. Η Μόσχα, πάντως, δεν βιάζεται να υπογράψει μια τέτοια συμφωνία, θεωρώντας τις ελπιδοφόρες ανακοινώσεις αξιωματούχων των ΗΠΑ, «παραίσθηση».
Το πολιτικό ζιγκ-ζαγκ αντικατοπτρίζει τις συγκρουόμενες παρορμήσεις του Trump. Έχει συχνά καυχηθεί για την ικανότητά του να επιτύχει μια μεγάλη πυρηνική συμφωνία με άλλες δυνάμεις, αλλά συγχρόνως απολαμβάνει να διαφημίζει το αμερικανικό πυρηνικό σπαθί, το οποίο έχει υποσχεθεί, επανειλημμένα, να γυαλίσει και να διευρύνει με τιμή 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις επόμενες τρεις δεκαετίες. Ο Biden έχει υποσχεθεί να μειώσει αυτόν τον προϋπολογισμό, καθώς και μερικά από τα νέα προγράμματα όπλων και να περιορίσει τη χρήση τους, μόνο σε αντίποινα, ενάντια σε μια πυρηνική επίθεση στις ΗΠΑ.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου είναι επίσης πιθανό να αποδειχθούν αποφασιστικές στον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο οι ΗΠΑ επιλέγουν τους συμμάχους και τους εταίρους τους τα επόμενα χρόνια. Ο Trump έχει «ρίξει στην πυρά» πολυμερείς συνθήκες και διεθνείς δεσμεύσεις, επιδιώκοντας την υπέροχη απομόνωση της America First. Έχει απειλήσει δικαστές και δικηγόρους στο διεθνές ποινικό δικαστήριο της Χάγης με κυρώσεις και έχει διακόψει τους δεσμούς των ΗΠΑ με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στο αποκορύφωμα μιας παγκόσμιας πανδημίας, αρνούμενος να παίξει οποιοδήποτε ρόλο σε μια παγκόσμια προσπάθεια που χρηματοδοτείται από τον ΟΗΕ για ανάπτυξη και διανομή εμβολίου κορωνοϊού.
Έχει δείξει μια σταθερή προτίμηση στις σχέσεις του με αυταρχικούς ηγέτες στο εξωτερικό, έναντι των παραδοσιακών δημοκρατικών εταίρων της Αμερικής. Αυτή η τάση είναι πιθανό να ενισχυθεί εάν κερδίσει μια δεύτερη θητεία, μια επιτυχία που θα θεωρούσε ως απόδειξη ότι δεν χρειάζεται να περιοριστεί από τις παραδόσεις και τους θεσμούς των ΗΠΑ. Ο πρώην σύμβουλός του για την εθνική ασφάλεια, John Bolton, έχει δηλώσει ότι μπορεί ακόμη και να βγάλει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, αναδιαμορφώνοντας τον κόσμο μέσα σε μια στιγμή.
«Νομίζω ότι η Δύση ως έννοια δεν θα έχει πλέον νόημα και αντ’ αυτού θα υπάρξει αναπροσαρμογή, σύμφωνα με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεργαζόταν όλο και περισσότερο με ηγέτες με αυταρχικές τάσεις καθώς και με λαϊκιστές και εθνικιστές», δήλωσε η R. Lissner, βοηθός καθηγητής στο US Naval War College. Ο Biden έχει δεσμευτεί να αντιστρέψει αυτήν την τάση και να δώσει νέα έμφαση στις εταιρικές σχέσεις με δημοκρατίες πέρα από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Δεσμεύτηκε ότι, στην πρώτη του θητεία θα φιλοξενήσει μια παγκόσμια «Σύνοδο Κορυφής για τη Δημοκρατία» ως τρόπο κινητοποίησης της παγκόσμιας κοινής γνώμης πίσω από τις ΗΠΑ, παρακάμπτοντας το χρόνιο αδιέξοδο στο συμβούλιο ασφαλείας των ΗΠΑ.
Στη Μέση Ανατολή, αυτό θα σήμαινε μια πολύ πιο κριτική προσέγγιση για τον Abdul Fatah al-Sisi στην Αίγυπτο και τον πρίγκιπα Mohammed Bin Salman στη Σαουδική Αραβία. Ο Biden δεσμεύτηκε να διακόψει κάθε υποστήριξη των ΗΠΑ στον πόλεμο υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, στην Υεμένη – που αντιπροσωπεύει μια σαφή νίκη για την προοδευτική πτέρυγα του Δημοκρατικού κόμματος. «Νομίζω ότι έχει ήδη υπάρξει σημαντική επιρροή», είπε ο Duss, βοηθός του Bernie Sanders. «Αν κοιτάξει κανείς τι λέει ο Biden ότι θα κάνει, προκειμένου να σταματήσει η υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας στον πόλεμο της Υεμένης, καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι κατανοεί πως οι σχέσεις με κατασταλτικά καθεστώτα πρέπει να αλλάξουν», συνέχισε.
Δεν είναι μόνο τα αυταρχικά καθεστώτα που κινδυνεύουν να χάσουν την επιρροή τους στην Ουάσιγκτον υπό μια κυβέρνηση Biden. Η ομάδα εξωτερικής πολιτικής του, βλέπει τις λαϊκιστικές και εθνικιστικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη να υπονομεύουν τη δυτική συνοχή.
«Ο Boris Johnson είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ηγέτες αυτής της κατηγορίας», δήλωσε ο Ben Rhodes. «Και έτσι νομίζω ότι το κέντρο βάρους των διατλαντικών σχέσεων είναι πιο πιθανό να είναι μεταξύ Παρισιού και του Βερολίνου παρά στο Λονδίνο».
Ένα άλλο σημάδι της επιρροής της προοδευτικής πτέρυγας του κόμματος, βρίσκεται στην υπόσχεση του Biden να τερματίσει τους «αιώνιους πολέμους» της Αμερικής στο Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή. «Αυτή ήταν μια προοδευτική προτεραιότητα. Τώρα είναι προτεραιότητα του Δημοκρατικού Κόμματος. Νομίζω ότι οι προοδευτικοί θα παρακολουθούν στενά τον Biden σχετικά με το ρυθμό των αποσύρσεων», δήλωσε ο Duss. «Ο Trump προχώρησε σε περιορισμένες κινήσεις, επειδή η πλειοψηφία των Αμερικανών δεν θέλουν να συνεχίσουν αυτούς τους πολέμους».
Ένας άλλος τομέας όπου θα μπορούσε να υπάρξει ουσιαστική συνέχεια μεταξύ μιας κυβέρνησης Biden και Trump είναι οι σχέσεις με την Κίνα, οι οποίες καθοδηγούνται, σε μεγάλο βαθμό, από την ολοένα και πιο αποφασιστική προσήλωση του Xi Jinping στον κινεζικό ρόλο στην Ασία και τον Ειρηνικό. Δεν είναι πλέον δυνατή η επιστροφή στην πιο φιλική πολιτική του Obama στο Πεκίνο, αλλά ο Biden είπε ότι βλέπει τη λύση του περιορισμού των Κινέζων, μέσω της επανεπένδυσης σε συμμαχίες του Ειρηνικού, την οποία ο Trump έχει υποβαθμίσει με την επιδίωξη διμερών εμπορικών συμφωνιών.
Η Lissner υποστηρίζει ότι η προσοχή του Biden – όχι μόνο στον ανταγωνισμό προς την Κίνα, αλλά και στις εξωτερικές σχέσεις γενικά – θα επικεντρωθεί στο να καταστήσει τις ΗΠΑ πιο ελκυστικούς εταίρους στην παγκόσμια σκηνή, μέσω της δημοκρατικής ανανέωσης στο εσωτερικό. Είπε: «Νομίζω ότι βλέπουμε με τον Biden μια πραγματική πεποίθηση ότι οι πηγές της αμερικανικής δύναμης βρίσκονται στο σπίτι τους, και ότι οι ΗΠΑ έχουν την ικανότητα να ξεπεράσουν την Κίνα μόνο αν μπορέσουμε να βάλουμε το σπίτι μας σε τάξη».
Πηγή: The Guardian
