Η εταιρεία συγκροτήθηκε από καμιά 30αρια βετεράνους, στην πλειοψηφία τους αγγλοσάξονες. Πρόκειται για μια εταιρεία που αναλαμβάνει στρατιωτικές επιχειρήσεις και κατά τα λεγόμενα των ιδρυτικών μελών της, βασική δραστηριότητα της ομάδας αυτής είναι επιχειρήσεις ανθρωπιστικού περιεχομένου και παροχής στρατιωτικής εκπαίδευσης.
Σε αντιδιαστολή με τη γνωστή μισθοφορική – παραστρατιωτική οργάνωση που εδρεύει στη Ρωσία, τη Βάγκνερ, η αμερικανική αυτή εκδοχή, ιδιωτικής στρατιωτικής μονάδας ονομάστηκε Μότσαρτ. Σύμφωνα με πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της Le Monde, η παραστρατιωτική – μισθοφορική Μότσαρτ βρίσκεται ήδη στην Ουκρανία και μάλιστα στην περιοχή του Ντόνμπας για «καθαρά εκπαιδευτικούς λόγους», δηλαδή της παροχής στρατιωτικού know-how στις ουκρανικές μονάδες που μάχονται εκεί.
Βρισκόμαστε στη περιοχή του Ντονέτσκ, σε περιοχές του Ντονμπάς, που ελέγχονται ακόμα από ουκρανούς. Η γραμμή του μετώπου απέχει ελάχιστα. Μπροστά μας ένα κτήριο στο οποίο στεγάζεται μια ξενοδοχειακή μονάδα, μια οικογενειακή επιχείρηση. Η πόρτα είναι ανοιχτή και υπάρχει μόνο μια κουρτίνα, η οποία προσδίδει έναν απροσδόκητο οικείο χαρακτήρα σε αυτή τη γωνιά του κόσμου όπου μαίνεται ο πόλεμος. Ο ήχος μιας οβίδας που εκρήγνυται σε κοντινή απόσταση αναγκάζει τους πελάτες του ξενοδοχείου να βγουν έξω. Είναι περίπου μεσάνυχτα. Οι «πελάτες» είναι εθελοντές ανθρωπιστικών οργανώσεων, ειδικοί απεσταλμένοι -με ό,τι αυτό σημαίνει και κάποιοι φαντάροι σε άδεια. Μεταξύ τους μια μικρή ομάδα, η οποία
σπεύδει να προσφέρει βοήθεια όπου είναι αναγκαία μετά τον βομβαρδισμό. Πρόκειται για την ομάδα Μότσαρτ, μια στρατιωτική εταιρεία ιδιωτικού χαρακτήρα, αμερικανικής προέλευσης ως φαίνεται. Μιλάμε για καμιά 30αρια εθελοντές όλους και όλους. Και οι 30 είναι βετεράνοι που έχουν υπηρετήσει σε μονάδες ειδικών δυνάμεων στις χώρες τους.
«Εδώ κάνουμε τη βρώμικη δουλειά που η Ουάσινγκτον δεν μπορεί να κάνει. Το Πεντάγωνο ξεκαθαρίζει πως δεν έχει τίποτα να κάνει μαζί μας και παίρνει τις αποστάσεις του. Άλλωστε το αμερικανικό Πεντάγωνο λέει την αλήθεια». Τις παραπάνω εξηγήσεις τις δίνει ο Andrew Milburn, συνταγματάρχης του αμερικανικού στρατού (παρά τη γνήσια εγγλέζικη προφορά του), ο οποίος είναι πλέον συνταξιούχος μετά από 30 χρόνια υπηρεσίας στο αμερικανικό σώμα των πεζοναυτών. Είναι ο ιδρυτής της ομάδας Μότσαρτ.
Από το 2001, οι ιδιωτικές εταιρείες στρατιωτικών δραστηριοτήτων πολλαπλασιάστηκαν. Στο Ιράκ, στο Μάλι και τώρα στην Ουκρανία, το πολεμικό παιχνίδι στο οποίο εμπλέκεται μια εταιρεία ιδιωτικού χαρακτήρα, όπως η Μότσαρτ, μπορεί τελικά να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνο.
Την επόμενη μέρα, ο Andrew Milburn και η ομάδα του φεύγουν για μια αποστολή στο Ζαΐτσεβ, ένα χωριό στη μέση του μετώπου, όπου ακόμη έχουν παραμείνει κάποιοι κάτοικοι. Σε κάθε checkpoint οι άνδρες της Μότσαρτ προσφέρουν δύο κουτάκια σόδα. Είναι το στιλ τους. Την εμπροσθοφυλακή έχουν αναλάβει έξι άνδρες, που μοιράζονται δυο 4×4. «Είναι απλό», εξηγεί ο αρχηγός, «χωριζόμαστε στα δύο, ώστε να μην πληγεί όλη η ομάδα σε περίπτωση επίθεσης από τους Ρώσους».
Οι άνδρες της Μότσαρτ είναι όλοι τους μεταξύ 30 και 45 ετών, στην πλειοψηφία τους αγγλοσάξονες. Υπάρχει και ένας Γάλλος από τη Βρετάνη, ο Desbz, ο οποίος έχει υπηρετήσει τρία χρόνια στις γαλλικές δυνάμεις. Στην αρχή ήθελε να πάει να πολεμήσει συμμετέχοντας στο διεθνές τάγμα εθελοντών που είχε συγκροτήσει ο πρόεδρος της Ουκρανίας. Όταν έφτασε στην Ουκρανία, άρχισε να κάνει κάποιες δεύτερες σκέψεις. Υπήρχαν πάρα πολλοί νεαροί σε αυτό το τάγμα, ενώ υπήρχε και μια αυστηρή ρήτρα που ανάγκαζε τον κάθε εθελοντή να παραμείνει στη μονάδα για τουλάχιστον έξι μήνες. Τελικά, ο Desbz αποφάσισε να καταταχθεί στη Μότσαρτ, η οποία πρόσφερε πιο ελαστικά συμβόλαια, ενώ στο σύνολό τους οι συνάδελφοι είχαν το ίδιο προφίλ με αυτόν.
Σύμφωνα με μια έρευνα της γαλλικής εθνοσυνέλευσης, που συντάχθηκε το 2012, εταιρείες σαν αυτή της Μότσαρτ εντάσσονται σε ένα γενικότερο πλαίσιο 1.500 εταιρειών σεκιούριτι που δραστηριοποιούνται στον πλανήτη και οι οποίες έχουν σχεδόν το ίδιο αντικείμενο.
Είναι η επιλογή της ονομασίας, Μότσαρτ, η οποία ξενίζει και παραπέμπει έστω και ακούσια σε αυτήν την αμφίσημη επικινδυνότητα της κατάστασης στην Ουκρανία. Γιατί απλά η Μότσαρτ είναι μια απάντηση σε ύφος σαρκαστικό και ειρωνικό στην αντίστοιχη στρατιωτική ομάδα του αντίπαλου, την ομάδα Βάγκνερ, της οποίας τις δραστηριότητες παρακολουθούμε εδώ και πολλά χρόνια στη Συρία, στην Κεντρική Αφρική, στη Λιβύη, στο πολύπαθο Σουδάν, ακόμη και στη Λατινική Αμερική (βλέπε Βενεζουέλα) και τώρα τελευταία στο Μάλι της Αφρικής.
Μόλις πριν από 24 ώρες, τα διεθνή ΜΜΕ πληροφόρησαν την παγκόσμια κοινή γνώμη πως μετά από μια γιγαντιαία γκάφα των ρωσικών υπηρεσιών οι ουκρανοί κατάφεραν ένα καίριο πλήγμα κατά του αρχηγείου της Βάγκνερ, στο Ντονμπάς. Λίγες ώρες αργότερα μαθαίναμε για τη δραστηριότητα της στρατιωτικής ομάδας μισθοφόρων – εθελοντών, Μότσαρτ, στην ίδια περιοχή.
Παρακολουθώντας τις εξηγήσεις που δίνει ο ιδρυτής της Μότσαρτ, σε ένα βίντεο που έχει αναρτηθεί στο YouTube, αντιλαμβάνεται και ο πλέον αφελής πως πρόκειται για μια στρατιωτική δομή, ιδιωτικού βέβαια χαρακτήρα, αλλά αποτελείται από εξαιρετικά έμπειρους, ετοιμοπόλεμους και μπαρουτοκαπνισμένους άνδρες των μονάδων ελίτ των ενόπλων δυνάμεων της Δύσης.
Σε αντίθεση με τη γνωστή στρατιωτική εταιρεία, αμερικανικής επίσης προέλευσης, Black water στο Ιράκ, η Μότσαρτ, τουλάχιστον επίσημα, επιμένει ότι δραστηριοποιείται μόνο σε αποστολές ανθρωπιστικού περιεχομένου και παροχής στρατιωτικής εκπαίδευσης. «Εάν κάποιος από τους άνδρες μας εμπλακεί προσωπικά σε πολεμικό επεισόδιο πρέπει αμέσως να εγκαταλείψει τη Μότσαρτ», εξηγεί ο Andrew Milburn και προσθέτει πως κανένα από τα μέλη της ομάδας δεν οπλοφορεί.
Συνοδεύουμε το γκρουπ της Μότσαρτ, το οποίο προωθείται προς το Μπάκμουτ, ένα κεφαλοχώρι το οποίο βομβαρδίζεται συνεχώς από τους Ρώσους, που μέρα με τη μέρα κερδίζουν κάποια μέτρα, αναγκάζοντας τους ουκρανούς να υποχωρήσουν. Στον δρόμο μια γυναίκα σέρνει μια νταμιτζάνα με νερό που είναι τοποθετημένη σε ένα καροτσάκι μωρού. Ένας νέος άνδρας ζητάει επίμονα κάτι να φάει. Κοντά στην περιοχή της αγοράς, η οποία έχει βομβαρδιστεί βεβαίως, καμιά δεκαριά στρατιώτες του 72ου τάγματος του ουκρανικού στρατού φρουρούν την περιοχή. Είναι δεν είναι 20 ετών κατά μέσο όρο. Ένα μέλος της ομάδας Μότσαρτ προχωρεί και απευθύνεται σε αυτή την ομάδα φαντάρων. «Σας ενδιαφέρει μια ταχύρρυθμη στρατιωτική εκπαίδευση;», ρωτάει.
Είναι περίεργο το συναίσθημα που δημιουργεί γιατί αυτή η παρέμβαση δίνει την εντύπωση πως η ομάδα Μότσαρτ κινείται μεταξύ μας περίεργης συναδελφικής οικειότητας, η οποία όμως προσλαμβάνει και έναν χαρακτήρα εμπορικού πλασιέ. Οι άνδρες της Μότσαρτ το ξεκαθαρίζουν αμέσως πως το ταχύρρυθμο σεμινάριο στρατιωτικής εκπαίδευσης είναι τσάμπα, διαρκεί 10 μέρες και αφορά εντατικά μαθήματα στη χρήση διαφόρων όπλων, αλλά και στην εμπέδωση τακτικών πολέμου. Οι άνδρες της Μότσαρτ υπόσχονται θεαματικά αποτελέσματα.
Το αστείο είναι ότι όλη αυτή η συναλλαγή -σε τοπικό επίπεδο-, η οποία γίνεται με άμεσο τρόπο, δεν περνάει καθόλου μέσα από τη γραφειοκρατία και τον έλεγχο του υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας. Σε γενικές γραμμές κάθε σεμινάριο στρατιωτικής εκπαίδευσης των 10 ημερών συγκεντρώνει περίπου 40 ουκρανούς φαντάρους, ενώ θα έπρεπε να ήταν οι διπλάσιοι. Στην κατάσταση όμως που βρίσκεται το μέτωπο κανείς υπεύθυνος ουκρανός διοικητής μεγάλης μονάδας δεν θα επέτρεπε να εγκαταλείψουν τις θέσεις άμυνας στη γραμμή του μετώπου τόσοι πολλοί άνδρες ταυτόχρονα. «Εδώ τα πράγματα γίνονται ανάποδα. Εκπαιδεύουμε συχνά τους άνδρες αφού πρώτα έχουν πολεμήσει και όχι από πριν, όπως είναι το φυσιολογικό», εξηγεί ένας βετεράνος της Μότσαρτ. Κατά τον ιδρυτή της στρατιωτικής εταιρείας, Andrew Milburn, ήδη έχουν εκπαιδευτεί 2.500 ουκρανοί φαντάροι.
Στην αρχή του πολέμου ο Andrew Milburn έφτασε στην Ουκρανία υποδυόμενος έναν «ανεξάρτητο δημοσιογράφο». Μπορεί και να το έκανε, αλλά μετά από κάποιες γραμμές που έγραψε με το στυλό ή στο λάπτοπ, ο βετεράνος στρατιωτικός αποφάσισε να ιδρύσει τη μονάδα του με τη βοήθεια ιδιωτικών χρηματικών επιχορηγήσεων μέσω του ίντερνετ, όπως υποστηρίζει ο Αμερικανός στρατιωτικός, προσθέτοντας βεβαίως πως όλες αυτές οι «ιδιωτικές χορηγίες» προέρχονται από άτομα που θέλουν να μείνουν ανώνυμα. Ποιος άραγε πείθεται από τέτοιες δηλώσεις, οι οποίες μάλιστα λέγονται με τόσο μεγάλη δόση ακούσιας αφέλειας; Ας μην ξεχνάμε, όπως επισημαίνει η Le Monde, πως τον περασμένο Φεβρουάριο, μετά τις πρώτες ώρες της ρωσικής επίθεσης η Ουάσινγκτον έκανε τα πάντα ώστε να απομακρύνει από την Ουκρανία τους δεκάδες στρατιωτικούς συμβούλους και εκπαιδευτές που είχε εγκαταστήσει στη χώρα.
Παρά το γεγονός ότι οι Αμερικανοί στέλνουν όπλα στους ουκρανούς, η αμερικανική διοίκηση αποφεύγει με κάθε τρόπο να στείλει στην Ουκρανία Αμερικανούς συμβούλους και στρατιωτικούς εκπαιδευτές. Με λίγα λόγια αυτό το κενό καλείται να καλύψει η ιδιωτική εταιρεία μισθοφόρων – εθελοντών, η περίφημη Μότσαρτ, του Andrew Milburn. Άλλωστε όπως ειπώθηκε και στην αρχή το αμερικανικό Πεντάγωνο δεν θέλει να ξέρει τίποτα για αυτή την εταιρεία των βετεράνων.
Είχε αναφερθεί στην αρχή του άρθρου πως μια ομάδα με δύο 4×4 της Μότσαρτ, με έξι βετεράνους, κατευθυνόταν πως το χωριό Ζαΐτσεβ. Ακούγοντας τους κινητήρες των αυτοκινήτων, μια χούφτα κατοίκων που εξακολουθούσαν να μένουν στο χωριό, βγήκε από τα καταφύγια και τις κάβες για να συγκεντρωθούν γύρω από τα δυο στρατιωτικά οχήματα, γεμάτα με σακιά με προμήθειες. Στο χωριό δεν υπάρχει νερό, ούτε ηλεκτρικό, ούτε βεβαίως δυνατότητα μεταφοράς προμηθειών.
«Μα γιατί δεν φεύγετε;», ρωτάει ο μεταφραστής της Μότσαρτ. Μια γυναίκα με ένα μακό που παραπέμπει στο Star Wars απαντά: «έχω ακόμη κάποιο χρέος προς τα πεθερικά μου». Η γυναίκα δεν δίνει άλλες εξηγήσεις.
