Συνέντευξη στον Χρήστο Μαζάνη
Υπήρξε σύμφωνα με τις ιταλικές Αρχές ο αρχηγός της Σικελικής Μαφίας από το 1974 έως και τη σύλληψή του το 1993. Οι ΗΠΑ μάλιστα για ένα διάστημα τον θεωρούσαν τον «πιο ισχυρό και επικίνδυνο εγκληματία στον κόσμο». Για κάποιους άλλους, μέχρι τον θάνατό του, τον Νοέμβριο του 2017, παρέμενε από σεβασμό ο κάπο της Κόζα Νόστρα.
Ο λόγος για τον περιβόητο Σαλβατόρε Τοτό Ριίνα, ο οποίος έγινε γνωστός παγκοσμίως για την ανελέητη εκστρατεία δολοφονιών που κορυφώθηκε στη γειτονική χώρα στις αρχές του 1990 με τις δολοφονίες των εισαγγελέων της Επιτροπής κατά της Μαφίας, Τζοβάνι Φαλκόνε και Πάολο Μπορσελίνο. Γεννημένος στο Κορλεόνε της Σικελίας, ο Ριίνα θεωρούνταν ένας απ’ τους πιο διαβόητους «νονούς» στην ιστορία της μαφίας της Σικελίας ο οποίος κυβερνούσε ένα «βασίλειο τρόμου» επί δεκαετίες.
Συνολικά κατηγορήθηκε για πάνω από 150 δολοφονίες, πολλές απ’ τις όποιες, σύμφωνα με τις Αρχές, διέταξε κι αρκετές διέπραξε ο ίδιος.
Λέγεται μάλιστα πως μεταξύ του 1981 και του 1983 κατάφερε να αφανίσει τους αντιπάλους του στο Παλέρμο, ενώ την ίδια τύχη επιφύλαξε και σε πολλούς άλλοτε συμμάχους του, αφού τους έβαλε να τσακωθούν μεταξύ τους, και κάπως έτσι πήρε τον απόλυτο έλεγχο.
Αυτός ήταν για κάποιους ο Σαλβατόρε Τοτό Ριίνα, γνωστός ως «το αφεντικό των αφεντικών» στη σιτσιλιάνικη μαφία αλλά και ως «το κτήνος» λόγω της σκληρότητας που τον χαρακτήριζε.
Ο Ριίνα πέθανε σε νοσοκομείο της Πάρμα σε ηλικία 87 ετών στις 17 Νοεμβρίου του 2017 παίρνοντας τα μυστικά μαζί του ενώ η κηδεία του πραγματοποιήθηκε σε στενό οικογενειακό κύκλο, όπως ακριβώς διέταξαν οι ιταλικές αρχές. Μάλιστα ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο του Κορλεόνε, δίπλα στα μνήματα άλλων μεγαλονονών της σικελικής μαφίας, όπως του Λουτσιάνο Λίτζιο, του Μικέλε Ναβάρα και του Μπερνάρντο Προβεντσάνο.
Έπειτα από σχεδόν έναν χρόνο μετά τον θάνατο του αρχινονού, ο δικηγόρος της εμπιστοσύνης του σε πολλά νομικά θέματα, Λούκα Τσιανφερόνι, παραχωρεί για πρώτη φορά συνέντευξη σε ελληνικό μέσο ενημέρωσης. Ο Ιταλός νομικός μίλησε στο zougla.gr μεταξύ άλλων για τις συζητήσεις του με τον Ριίνα, όσο αυτός βρισκόταν στη φυλακή, για τις συνθήκες κράτησής του, αλλά και για την προσωπικότητα του αμφιλεγόμενου κάπο.
Ο Λούκα Τσιανφερόνι υπερασπίζεται νομικά σήμερα και άλλα πρόσωπα τα οποία κατηγορούνται για συμμετοχή τους στην ιταλική μαφία, όπως τον γαμπρό του Ριίνα, Λεολούκα Μπαγκαρέλα.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Υπερασπιστήκατε νομικά την οικογένεια Ριίνα και φυσικά υπήρξατε δικηγόρος του Τοτό Ριίνα, ενός αρχηγού της Κόζα Νόστρα. Καταρχάς θα ήθελα να σας ρωτήσω πως σας επέλεξε ο Ριίνα να τον εκπροσωπήσετε εσείς στις υποθέσεις του με τη Δικαιοσύνη ;
Υπερασπίστηκα τα παιδιά του πολλές φορές, αλλά και τον αδελφό του κ. Ριίνα, σε ατομικές διαδικασίες, παραμένοντας όμως παράλληλα ο νομικός της εμπιστοσύνης του συνεχώς από το 1996 έως την ημερομηνία του θανάτου του στις 17 Nοεμβρίου του 2017, μαζί με άλλους συναδέλφους επίσης, για παράδειγμα, στο θέμα της υγείας που αντιμετώπιζε. Άρχισα να τον υπερασπίζομαι επειδή έκανα καλή δουλειά σε μια δίκη όπου υπερασπιζόμουν τον γαμπρό του, Λεολούκα Μπαγκαρέλα τον οποίο εξακολουθώ να υπερασπίζομαι νομικά και σήμερα.
Για τον πελάτη σας είχαν ακουστεί πολλά, δηλαδή ότι ήταν πολύ σκληρός, ειδικά σε περιπτώσεις που είχαν να κάνουν με υποθέσεις της Κόζα Νόστρα. Κατηγορήθηκε ότι διέταξε δολοφονίες και έκανε κακό σε αρκετό κόσμο. Όμως πραγματικά εσείς τον ζήσατε από κοντά πολλά χρόνια. Υπήρξατε άνθρωπος της εμπιστοσύνης του. Τι άνθρωπος λοιπόν ήταν ο Ρίινα όπως εσείς τον ζήσατε ;
Όσον αφορά στην εγκληματική συμπεριφορά που αποδίδεται στον κ. Ριίνα, λόγω της επαγγελματικής δεοντολογίας δεν μπορώ να πάρω καμία θέση. Με ρωτάς “τι είδους άτομο ήταν η Ριίνα” και μπορώ να πω ότι ήταν πολύ σωστό και ευγενικό άτομο, είχαμε μια εξαιρετική σχέση και επομένως η ιστορία της υπεράσπισης παραμένει και θα παραμείνει πάντα μαζί μου. Επίσης με ρωτάς πως τον έζησα… Νομίζω ότι σου έχω ήδη απαντήσει, απλά θέλω να προσθέσω ότι πάντα συμπεριφέρθηκε άψογα.
Πόσο εύκολο είναι τελικά στην Ιταλία ένας αρχηγός να εμπιστεύεται έναν δικηγόρο για υποθέσεις του με τη Δικαιοσύνη ;
Πρόκειται για ένα ζήτημα λίγο «ειδικό», διότι ένας «αρχηγός» μπορεί να εμπιστευθεί κάποιον μόνο όταν εκείνος τον συμμερίζεται απόλυτα και αντίστροφα.Δεν υπάρχει κανένας κανόνας και πολλά εξαρτώνται από τον επαγγελματισμό του δικηγόρου και τη νοημοσύνη και το χάρισμα του πελάτη.
Υπήρξε κάποια στιγμή που συνάδελφοί σας δικηγόροι σας κατηγόρησαν επειδή αναλάβατε να είστε ο δικηγόρος της οικογένειας ;
Σε αυτή την ερώτηση απαντώ ότι οι συνάδελφοι δικηγόροι σχετικά με την υπόθεση Ριίνα έχουν δείξει σεβασμό. Στην Ιταλία υπάρχουν πραγματικά πάρα πολλοί δικηγόροι και επομένως κάποιοι από αυτούς είναι χαμηλού επιπέδου ενώ κάποιοι υψηλού επιπέδου.
Η υγεία του πελάτη σας είχε επιδεινωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια στη φυλακή. Σε τι κατάσταση ήταν στις τελευταίες συναντήσεις σας ;
Ίσως να μην γνωρίζουν όλοι ότι ο κ. Ριίνα πέρασε τα τελευταία δύο χρόνια στο νοσοκομείο, με καλή ιατρική παρακολούθηση. Η υγεία του βέβαια χειροτέρεψε σαφώς και σε σχέση με την ηλικία του. Είναι γεγονός ότι ο Ριίνα έκανε συναντήσεις με τους οικείους του στη φυλακή, χωρίς το διαχωριστικό τζάμι. Βέβαια πάντα υπό το καθεστώς του άρθρου 41(ειδικές συνθήκες κράτησης), όμως εμφανώς πιο ελαφρύ. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρξε και απέναντι στον Ριίνα μια είδους μανία. Χάρη στις θεραπευτικές ικανότητες των γιατρών του νοσοκομείου της Πάρμα εκείνος μπόρεσε να αντέξει την φυσική του παρακμή. Αυτό συνέβη τους τελευταίους μήνες κατά τους οποίους ζούσε σε αυτή την κατάσταση. Πιο πριν μπορούσε και έπρεπε να είναι σε κατ οίκον κράτηση και ίσως έτσι να είχε ζήσει περισσότερο και καλύτερα.
Ο διακεκριμένος νομικός, αναφέρεται παράλληλα και στην πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, όπου καταδίκασε την Ιταλική Δικαιοσύνη επειδή παραβιάστηκαν στη φυλακή τα ανθρώπινα δικαιώματα του πρώην αρχινονού της Κόζα Νόστρα Μπερνάρντο Προβεντσάνο. Την είδηση αυτή δημοσίευσε πρόσφατα το zougla.gr. Μάλιστα για το γεγονός αυτό είχε μιλήσει στην ηλεκτρονική μας εφημερίδα και η δικηγόρος του Προβεντσάνο, Ροζάλμπα Ντι Γκρεγκόριο.
Πως σχολιάζετε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, όπου πρόσφατα καταδίκασε την Ιταλία επειδή παραβιάστηκαν τα δικαιώματα του πρώην αρχηγού της Κόζα Νόστρα, Μπερνάρντο Προβεντσάνο ;
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκανε πολύ καλά που καταδίκασε την Ιταλία για την υπόθεση «Προβεντσάνο». Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις δικαστικών αδικιών που δεν έχουν γίνει γνωστές και πρέπει να μαθευτούν.
Τα τελευταία χρόνια στην Ιταλία υπήρξαν τεράστιες αντιπαραθέσεις σχετικά με το ενδεχόμενο της αποφυλάκισής του. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Ιούλιο του 2017, κι ενώ ο αρχινονός βρισκόταν υπό ιατρική παρακολούθηση στο νοσοκομείο των φυλακών, μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ιταλίας ήρθε να ταράξει τα νερά.Ο Άρειος Πάγος είχε ταχθεί υπέρ της δυνατότητας αναστολής, για λόγους υγείας, της ποινής στην οποία έχει καταδικασθεί ο Τοτό Ριίνα. Παράλληλα, οι ανώτατοι δικαστές έκαναν αναφορά και στη δυνατότητα μετατροπής της ποινής σε κατ΄οίκον κράτηση. Οι ανώτατοι δικαστές ζητούσαν από το αρμόδιο δικαστήριο της Μπολόνια να εκτιμήσει με προσοχή την όλη υπόθεση, αφήνοντας ανοιχτό ένα «παράθυρο», για τυχόν απελευθέρωση του αρχινονού,κάτι όμως που τελικά δεν έγινε.
Σύμφωνα με ανώτατους αξιωματικούς, ο Ριίνα παρέμενε αρχηγός της Σικελικής Μαφίας ακόμα και μέσα από τη φυλακή. «Είναι ικανός να δίνει εντολές με τα μάτια, ακόμα και στα γεράματά του», υποστήριζαν κάποιοι. «Αν ο Ρίινα βγει από τη φυλακή, τότε οι Κορλεονέζι θα οργανωθούν πάλι και θα γίνουν πιο ισχυροί».
Την ίδια ώρα, ο δικηγόρος του, Λούκα Τσιανφερόνι, υποστήριζε πως ο Ρίινα αντιμετώπιζε πολύ σοβαρά προβλήματα υγείας, μια βαριάς μορφής καρδιακή πάθηση και επιθετικό όγκο στα νεφρά, τα οποία ήταν ασυμβίβαστα με την παραμονή του μέσα σε σωφρονιστικά ιδρύματα.
Η μεταχείρισή του Ριίνα στις φυλακές, παρόλο που ήταν σε περιορισμό, ήταν προβληματική ; Σας παραπονέθηκε ποτέ ότι παραβιάστηκαν τα δικαιώματά του; Είχατε σκεφτεί να προσφύγετε κι εσείς στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια ;
Οι χρόνοι όσον αφορά μια προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως κάποιος μπορεί να καταλάβει και από την υπόθεση «Προβεντσάνο» είναι πολύ αργοί. Αντιμετώπισα το θέμα σε συνεργασία με τον καθηγητή Γκαλίτο, ειδικό σε θέματα προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Από την τελευταία απόφαση Cass.I 22.03.2017 η όποια κατατέθηκε στις 05.06.2017 και η οποία επρόκειτο να ακυρώσει την απόφαση του δικαστηρίου της Μπολόνια δεν υπήρχε τεχνικά ο χρόνος να ξαναφέρουμε την υπόθεση στο Στρασβούργο, επειδή με αυτή την ιστορική απόφαση συνέχιζε να εξετάζεται η υπόθεση στην Ιταλία. Και όπως είναι γνωστό ,στο Στρασβούργο μπορεί κάποιος να κάνει προσφυγή μόνο εάν και εφόσον όλες οι εσωτερικές οδοί έχουν πια εξαντληθεί. Προσωπικά έχω καταθέσει εκθέσεις και στο γραφείο υγιεινής εκ των πρότερων πετυχαίνοντας έτσι κάτι ακόμα για χάρη του πελάτη μου. Το θέμα της υγείας μέσα στη φυλακή απαιτεί εμβάθυνση εκ μέρους και όλων των χειρίστων των φυλάκων γιατί κατ έμενα υπάρχει σιωπή σχετικά με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες βρίσκονται οι κρατούμενοι στην Ιταλία.
Να σας γυρίσω τώρα μερικά χρόνια πίσω. Ένα μεγάλο ερώτημα στο οποίο δεν έχει μπορέσει ακόμη να δοθεί απάντηση είναι το εάν υπήρξε όντως, κατά τη δεκαετία του 1990, διαπραγμάτευση του οργανωμένου εγκλήματος με το ιταλικό κράτος και ποιον ακριβώς ρόλο διαδραμάτισε σε αυτήν την υπόθεση ο Τοτό Ριίνα. Μια διαπραγμάτευση με στόχο, ουσιαστικά, τη μείωση των ποινών για κάποιους «επιφανείς μαφιόζους» με αντάλλαγμα τον τερματισμό των βομβιστικών επιθέσεων που η Κόζα Νόστρα είχε οργανώσει σε ιταλικές πόλεις όπως το Μιλάνο, η Φλωρεντία και η Ρώμη. Τι απαντάτε εσείς ;
Αποκλείω με σαφή τρόπο ότι ο πελάτης μου στο παρελθόν μπορεί να έχει ασχοληθεί με θέματα του κράτους. Δεν προσθέτω τίποτα άλλο, επειδή δεν είναι πλέον νομικό ζήτημα, αλλά πολιτικό, και είμαι δικηγόρος, όχι πολιτικός.
Λένε πως οι Αρχές ζήτησαν από τον Ριίνα να συνεργαστεί μαζί τους προκειμένου να τους αποκαλύψει πράγματα για την Κόζα Νόστρα και να έχει μια ευνοϊκή μεταχείριση. Εκείνος όμως μέχρι τον θάνατο δεν συνεργάστηκε ποτέ. Γιατί κατά την άποψή σας ; Σας είχε αναφέρει κάτι ;
Διαψεύδω κατηγορηματικά αυτές τις φημολογίες. Με έμενα ο Ριίνα είχε να κάνει μόνο με θέματα αποκλειστικά και αμιγώς διαδικαστικά και ήταν ευχαρίστηση μου να τον εκπροσωπώ και να τον υπερασπίζομαι. Αν σήμερα ξαναερχόταν στο φως η υπόθεση και οι κατηγορίες για τις οποίες καταδικάστηκε ο Ριίνα ,σήμερα θα αθωωνόταν διότι θυμάμαι πως οι καταδίκες του ήταν όλες για ηθική αυτουργία ,δεν υπήρξε ποτέ μια κατηγορία απτή απέναντι του. Εδώ θέλω να προσθέσω πως με τον Ριίνα μιλούσαμε εκτός των άλλων για ποδόσφαιρο για ποδηλασία και για γεωργία και καλλιέργειες όντας εγώ εγγονός ενός αγρότη και παθιασμένος με την αγροτική καλλιέργεια και την γη την οποία και εκείνος είχε καλλιεργήσει.
Ο Τοτό Ριίνα συνελήφθη το 1993 και θεωρείται ο εντολοδότης, μεταξύ άλλων, των δολοφονιών των εισαγγελέων Τζοβάνι Φαλκόνε και Πάολο Μπορσελίνο, καθώς και των εννέα ανδρών της σωματοφυλακής τους. Πρόκειται για τους εισαγγελείς που μάχονταν με τεράστια δύναμη και θάρρος το μαφιόζικο παρακράτος σε νότια Ιταλία και Σικελία. Παρόλα αυτά, ο πελάτης σας δεν παραδέχθηκε ποτέ πως είχε σχέση με αυτές τις δολοφονίες. Πως λοιπόν οι Αρχές τον κατηγόρησαν ;
Αυτή είναι μια ερώτηση που δεν αρκεί ούτε ένα βιβλίο για να απαντηθεί αλλά σας λέω ότι θα είναι η ιστορία που καθορίσει εάν οι ενέργειες – διαδικασίες του Φαλκόνε και του Μπορσελίνο έχουν διεξαχθεί σωστά και έχουν φτάσει σε ένα δίκαιο αποτέλεσμα.
Στις τελευταίες συναντήσεις σας, σας είχε εκφράσει κάποιο παράπονο ή κάποια επιθυμία;
Για να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, αναφέρομαι σε ό, τι έχει απαντηθεί μέχρι τώρα.Η σχέση μεταξύ δικηγόρου και πελάτη είναι εμπιστευτική και μυστική.
Επειδή είστε δικηγόρος και άλλων ατόμων τα οποία κατηγορούνται πως έχουν εμπλοκή με την μαφία θα ήθελα να σας ρωτήσω εάν πιστεύετε πως Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με το πέρασμα των χρόνων η ιταλική μαφία μετατράπηκε σε νοοτροπία;
Αυτή η ερώτηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Μπορώ να σας πω ότι τον περασμένο αιώνα ένας Ιταλός συνθέτης, ο Francesco De Gregori, έγραψε ότι «η νομιμοποίηση της μαφίας θα είναι ο κανόνας του 2000». Τώρα τι συμβαίνει στην Ιταλία: υπάρχουν πολλοί φυλακισμένοι που περιορίζονται λόγω του σκληρού νόμου 41α κατηγορούμενοι για εγκλήματα προφανώς σοβαρά, αλλά φαίνονται γελοία σε σύγκριση με την κακή διακυβέρνηση και τη διαφθορά που υπάρχει στην Ιταλία. Δεν προσθέτω τίποτα άλλο επειδή ως Ιταλός λατρεύω τη χώρα μου.
