Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Oι πρόσφατες εμπειρίες της χώρας θα πρέπει να προβληματίσουν τους ηγέτες της για τις πιθανές παγίδες της πολιτικής του «Zero Covid».
Η Αμερική θεωρεί – εδώ και καιρό – τον εαυτό της ως εξαίρεση, ένα ευλογημένο μέρος που προορίζεται να φέρει την ελευθερία στον κόσμο. Η Κίνα έχει ακόμη μεγαλύτερη ιστορία αυτοαποκαλούμενου εξαιρετισμού και, υποκινούμενη από τα πολλά σύγχρονα επιτεύγματά της, προωθεί με μεγαλύτερη βεβαιότητα την μορφή της διακυβέρνησή της, ως πρότυπο για τον κόσμο. Η διευρυνόμενη αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας γίνεται έτσι μια «σύγκρουση εξαιρετισμών».
Από την άποψη της Κίνας, η επιτυχής συγκράτηση του κορονοϊού από τη χώρα, τα τελευταία δύο χρόνια είναι αδιαμφισβήτητη απόδειξη της ανωτερότητας του συστήματός της, ειδικά σε σύγκριση με τις επιδόσεις του δημοκρατικού αντιπάλου της. Ενώ ένα κύμα του ιού μετά το άλλο έχει χτυπήσει τις ΗΠΑ και τις άλλες ανοιχτές κοινωνίες – στοιχίζοντας εκατομμύρια ζωές – το αυταρχικό κράτος της Κίνας έχει διατηρήσει τα κρούσματα στο μηδέν ή σχεδόν στο μηδέν, διασφαλίζοντας ότι τα 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι της είναι ασφαλείς και υγιείς. Αυτή η πολιτική του «Zero Covid» έχει γίνει σύνθημα για το αναδυόμενο μεγαλείο της Κίνας. Όσο υψηλότερος είναι ο αριθμός των νεκρών στις ΗΠΑ, τόσο πιο ικανό – ακόμη και φιλόστοργο – μπορεί να απεικονιστεί το καθεστώς της.
Είναι μια καλή ιστορία, που επαναλαμβάνεται διαρκώς από τους μηχανισμούς προπαγάνδας της Κίνας. Η πολιτική αυτή έχει αναμφίβολα σώσει αμέτρητες ζωές. Ωστόσο, με την Κίνα να βρίσκεται τώρα στο χειρότερο ξέσπασμα του ιού, αυτή η αφήγηση – και το πολιτικό και οικονομικό σύστημα της χώρας – δέχονται σοβαρή πίεση.
Η Σαγκάη, η οικονομική πρωτεύουσα της Κίνας, έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αποκλεισμένη για περισσότερες από δύο εβδομάδες και οι κάτοικοι δυσκολεύονται να προμηθευτούν τρόφιμα. Στο Guangzhou, ένα σημαντικό επιχειρηματικό κέντρο στο νότο της χώρας, τοπικοί αξιωματούχοι μετατρέπουν ένα συνεδριακό κέντρο που φιλοξενεί το περίφημο Canton Fair σε νοσοκομείο έκτακτης ανάγκης για τα κρούσματα. Σε όλη την υπόλοιπη χώρα, οι πόλεις επιβάλλουν περιορισμούς κατά της πανδημίας και τα νοικοκυριά συσσωρεύουν προμήθειες – φοβούμενα ότι θα τεθούν σε λουκέτο, στη συνέχεια. Στη Γουχάν, το αρχικό επίκεντρο της πανδημίας, οι κάτοικοι πρέπει να επιδείξουν αρνητικό τεστ για να κυκλοφορήσουν στο μετρό.
Η τελευταία κρίση κορονοϊού της Κίνας εξακολουθεί να καθιστά τη χώρα εξαιρέσιμη, αλλά με την έννοια του ουραγού. Ενώ μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου έχει πλέον μάθει να ζει με τον κορονοϊό – καλώς ή κακώς – οι Κινέζοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να επιβάλουν lockdown σε πόλεις, να υποβάλουν σε τεστ δεκάδες εκατομμύρια κατοίκους και να κυνηγούν τα κρούσματα, όπως πριν από δύο χρόνια. Κάπως έτσι η Κίνα θα πρέπει να βρει νέους τρόπους για να αντεπεξέλθει, όπως έκαναν όλοι οι άλλοι. Αντί για σημάδι αυταρχικής ανωτερότητας, η πολιτική του Πεκίνου για μηδενικό Covid, μετατρέπεται σε δοκιμασία της ικανότητας και της αυτοπεποίθησης του Κομμουνιστικού Κόμματος, μπροστά στη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα της πανδημίας.
Το «Zero Covid» μπορεί τελικά να χρησιμεύσει ως μάθημα για το Πεκίνο σχετικά με τους κινδύνους του εξαιρετισμού. Οι Αμερικανοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι η πίστη τους στην αποστολή του έθνους τους είχε μεγάλο κόστος σε ζωές, χρήματα και φήμη. Για πολλούς, οι αποτυχημένοι πόλεμοι και τα μεγάλα βάρη στο εξωτερικό υπερακοντίσαν τα οφέλη από την υποστήριξη των δημοκρατικών αξιών και των παγκόσμιων συμφερόντων της χώρας. Η πρόσφατη εμπειρία της Κίνας με τον ιό θα πρέπει να προβληματίσει τους ηγέτες της στις πιθανές παγίδες του εξαιρετισμού, επειδή η χώρα τους τώρα πληρώνει το τίμημα της αυτοπροβολής.
Οι Κινέζοι έχουν αυτοπροσδιοριστεί ως ξεχωριστοί άνθρωποι από τις πρώτες μέρες της καταγεγραμμένης ιστορίας τους. Ήδη, από αρχαιοτάτων χρόνων, οι Κινέζοι αντιλαμβάνονταν τον πολιτισμό τους ως ανώτερο από όλους τους άλλους. Εκείνοι που δεν κατάλαβαν αυτή την απλή αλήθεια ήταν «βάρβαροι». Αυτή η αυτοεπιβεβαίωση φιλτραρίστηκε και επικράτησε στις εξωτερικές υποθέσεις της Κίνας για 2.000 χρόνια. Οι αυτοκρατορικές δυναστείες έβλεπαν τον κόσμο ως μια ιεραρχία λαών και κρατών, με την Κίνα στην κορυφή της. Οι αυτοκράτορες δεν είχαν ίσους – όλοι οι άλλοι ηγεμόνες ήταν «υποτελείς» και αναμενόταν να αναγνωρίσουν την ανωτερότητα της Κίνας και του πολιτισμού της (τουλάχιστον τελετουργικά) μέσω «αποστολών φόρου τιμής».
Αυτή η κινεζική κοσμοθεωρία κλονίσθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε μια καταστροφική αντιπαράθεση με τις δυτικές δυνάμεις, οι Κινέζοι ηγέτες αμφισβήτησαν όχι μόνο την ανωτερότητα του πολιτισμού τους αλλά και την ίδια την αξία τους στον σύγχρονο κόσμο. Για έναν αιώνα, δανείστηκαν ιδέες από το εξωτερικό – κομμουνισμό, καπιταλισμό, συντάγματα – σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν τη χαμένη τους εξουσία.
Τώρα, με τους Κινέζους να ξαναχτίζουν τον πλούτο και την επιρροή τους, αυτή η παλαιά αυτοαντίληψη της εξαιρετικότητας επανέρχεται στην επιφάνεια. Το καθεστώς του Xi Jinping προωθεί ενεργά το αυταρχικό πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό του σύστημα ως την καλύτερη μορφή διακυβέρνησης για άλλες χώρες. Το Πεκίνο μπορεί να στηρίξει αυτήν την πεποίθηση στο έξοχο ιστορικό της οικονομικής της ανάπτυξης, καθώς οι δημοκρατίες στη Δύση έχουν παραλύσει από την πόλωση. Το σύστημα της Κίνας φαίνεται συχνά πιο ικανό, αποτελεσματικό και στρατηγικό. Ενώ ο προεδρος Joe Biden μετά βίας μπορεί να προωθήσει τη νομοθεσία μέσω του Κογκρέσου και της Γερουσίας, ο Xi σχεδιάζει ήδη τις επόμενες δεκαετίες.
Η επιτυχία του μηδενικού Covid ταιριάζει απόλυτα σε αυτήν την αφήγηση. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Σχεδόν 1 εκατομμύριο Αμερικανοί έχουν πεθάνει από τον ιό σε σύγκριση με τους (μόνο) 4.641 Κινέζους, σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση του Πεκίνου, αν και αυτός ο αριθμός έχει αμφισβητηθεί. Οι αξιωματούχοι, μόλις πρόσφατα ανέφεραν τους πρώτους θανάτους στη Σαγκάη, από την έναρξη της πανδημίας. Η συνταγή του Πεκίνου για γρήγορες καραντίνες, μαζικά τεστ και παρακολούθηση μέσω υψηλής τεχνολογίας έχει να επιδείξει ικανότητες που άλλες κυβερνήσεις δεν μπορούν να ελπίζουν να πετύχουν.
Αυτό ήταν ένα τακτικό χαρακτηριστικό των μηνυμάτων του Πεκίνου προς τον κόσμο, καθώς οι αξιωματούχοι, τα μέσα ενημέρωσης και οι υποστηρικτές της Κίνας ξεκίνησαν μια εκστρατεία για να αξιοποιήσουν την επιτυχία του μηδενικού Covid και να χαρακτηρίσουν την κομμουνιστική κυβέρνηση ως μια υπεύθυνη, μεγάλη δύναμη που νοιάζεται για τον λαό της και την παγκόσμια κοινότητα, πολύ περισσότερο από εκείνες τις αυτάρεσκες δημοκρατίες. Ο Hu Xijin, τότε συντάκτης των Global Times της Κίνας, διακήρυξε στα μέσα του 2021 ότι η κανονικότητα της ζωής στην Κίνα εν μέσω της πανδημίας ήταν «μια επίδειξη της ανταγωνιστικότητας της κινεζικής προσέγγισης διακυβέρνησης». Ο χρηματιστής Eric Li, σε ένα δοκίμιο του Δεκεμβρίου, συνέκρινε τα σύνολα θανάτων από τον ιό μεταξύ της Κίνας και των μεγάλων δημοκρατιών, για να υποστηρίξει ότι το κινεζικό σύστημα διακυβέρνησης – το οποίο χαρακτήρισε ως «σοσιαλιστική δημοκρατία» – είναι μια καλύτερη μορφή δημοκρατίας από αυτό που προσφέρει η φιλελεύθερη Δύση. «Τι είδους δημοκρατία θα θυσίαζε εκατομμύρια ζωές για την ελευθερία ορισμένων ατόμων να μην φορούν μάσκες;», έγραψε. «Ακριβώς με αυτόν τον τρόπο η φιλελεύθερη δημοκρατία απογοητεύει τους πολίτες της», πρόσθεσε.
Ωστόσο, τα πρόσφατα κρούσματα και τα παραπατήματα της κυβέρνησης στον χειρισμό τους, δίνουν μια διαφορετική εικόνα του καθεστώτος. Τα κρούσματα του κορονοϊού έχουν αυξηθεί σε ολόκληρη τη χώρα, από τον τεχνολογικό κόμβο του Shenzhen στο νότο μέχρι την επαρχία Jilin στα βορειοανατολικά σύνορα με τη Βόρεια Κορέα. Το πιο σκληρό χτύπημα ήταν στη Σαγκάη, όπου ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων έχει ξεπεράσει αυτόν της αρχικής επιδημίας στη Γουχάν. Η κυβέρνηση έχει βγάλει τη συνήθη φόρμουλα καταπολέμησης του κορονοϊού – lockdown, επαναλαμβανόμενα τεστ και απομόνωση κάθε θετικού κρούσματος. Μέχρι στιγμής αυτές οι τακτικές δεν έχουν ανακόψει το κύμα, αλλά έχουν προκαλέσει δυσχέρειες στην εξασφάλιση τροφίμων σε αρκετούς από τους 25 εκατομμύρια κατοίκους της πόλης. Επειδή οι άνθρωποι δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τα διαμερίσματά τους ή να λάβουν τακτικές παραδόσεις, όσο περισσότερο παρατείνεται το lockdown, τόσο χειροτερεύει η κατάσταση τους.
Οι περήφανοι άνθρωποι της Σαγκάης αντέδρασαν. Εκδήλωσαν ένα ασυνήθιστο επίπεδο οργής προς την κυβέρνηση, και ιδιαίτερα προς τις σκληρές πτυχές της προσέγγισης μηδενικού Covid. Διαδηλωτές ζήτησαν περισσότερο φαγητό και ελευθερία, δημοσιεύοντας προκλητικά τις αντιπαραθέσεις τους με τις αρχές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάποιοι έχουν καταφύγει στο να φωνάζουν από τα παράθυρά τους. Ειδικός στόχος είναι η πρακτική της κυβέρνησης να διαχωρίζει παιδιά – θετικά στον ιό – από τους γονείς τους. Οι ιστορίες ηλικιωμένων και ασθενών που πέθαναν στα διαμερίσματά τους επειδή δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν ασθενοφόρο ή ιατρική περίθαλψη προκάλεσαν συμπάθεια και θυμό.
Οι αρχές της Σαγκάης, που δεν είναι εντελώς απρόσβλητες από τη δημόσια κριτική, έχουν προσπαθήσει να κατευνάσουν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια, οργανώνοντας περισσότερες παραδόσεις τροφίμων και ανακοινώνοντας εξαιρέσεις στους χωρισμούς των οικογενειών. Αλλά, ως επί το πλείστον, η κυβέρνηση έχει γίνει πιο δρακόντεια στην επιβολή των αυστηρών μέτρων. Ακόμη και όταν οι συνθήκες στη Σαγκάη επιδεινώθηκαν, ο Xi είπε στα μέσα Απριλίου ότι η Κίνα πρέπει να τηρήσει την πολιτική μηδενικού Covid και ότι οι προσπάθειες για τον έλεγχο της πανδημίας δεν θα χαλαρώσουν.
Το ότι η Κυβέρνηση είναι πρόθυμη να ρισκάρει μια ανθρωπιστική κρίση, στο όνομα της αποτροπής μιας (άλλης) ανθρωπιστικής κρίσης λέει πολλά για τα κίνητρα πίσω από την πολιτική της για μηδενικό Covid. Το γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση έχει πραγματικές και εύλογες ανησυχίες για το τι θα μπορούσε να συμβεί χωρίς την πολιτική αυτή. Η Κίνα εξακολουθεί να έχει περισσότερους από 50 εκατομμύρια κατοίκους άνω των 60 ετών που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένοι και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε μια ανεξέλεγκτη επιδημία. Η χαλάρωση θα κινδύνευε να απειλήσει με κατάρρευση το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, το οποίο δεν είναι προετοιμασμένο για μια θυελλώδη πανδημία: η Κίνα έχει μόνο το ένα έκτο της χωρητικότητας μονάδων εντατικής θεραπείας των ΗΠΑ και λιγότερο από το ένα πέμπτο του αριθμού των νοσηλευτών κατά κεφαλήν, σύμφωνα με έκθεση του Ιανουαρίου της Morgan Stanley. Σημάδια καταπόνησης είναι εμφανή στη Σαγκάη. Υπό αυτές τις συνθήκες, η πιθανότητα να σκοτώσει ο ιός – εάν δεν ελεγχθεί – εκατομμύρια ανθρώπων στην Κίνα είναι πολύ πραγματική.
Η Κίνα περιέπλεξε αυτήν την ήδη δύσκολη κατάσταση με την επιμονή της για την κινεζική εξαιρεσιμότητα. Για να προωθήσει το πρεστίζ της τεχνολογίας της και μαζί με αυτήν την παγκόσμια επιρροή, το Πεκίνο επέλεξε να εμβολιάσει τον πληθυσμό του μόνο με κινεζικά εμβόλια. Αυτά βασίζονται σε διαφορετική τεχνολογία από ότι των δυτικών ανταγωνιστών και είναι γνωστό ότι είναι λιγότερο αποτελεσματικά, ειδικά έναντι των πιο πρόσφατων παραλλαγών του κορονοϊού.
Μια μελέτη από δύο πανεπιστήμια του Χονγκ Κονγκ που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο έδειξε ότι ακόμη και τρεις δόσεις του δημοφιλούς κινεζικού εμβολίου Sinovac, ήταν ανεπαρκείς για την προστασία από την παραλλαγή Omicron. Ο πληθυσμός έμεινε έτσι υποεμβολιασμένος και ευάλωτος. Η Fosun Pharma, μια μεγάλη κινεζική φαρμακοβιομηχανία, θα μπορούσε να είχε κατασκευάσει το πιο αποτελεσματικό εμβόλιο BioNTech για την Κίνα ως μέρος μιας συνεργασίας με τη γερμανική εταιρεία και σχεδίαζε να χτίσει ένα εργοστάσιο αρκετά μεγάλο για να παράγει 1 δισεκατομμύριο δόσεις ετησίως. Η Fosun διένειμε το εμβόλιο BioNTech στο Χονγκ Κονγκ, αλλά οι ρυθμιστικές αρχές του Πεκίνου δεν το ενέκριναν ποτέ για χρήση στην ηπειρωτική χώρα.
Τα εμβόλια δεν είναι η θεραπεία όλων, όπως έχουμε δει σε όλο τον κόσμο. Αλλά, ένας καλύτερα εμβολιασμένος πληθυσμός μπορεί να επέτρεπε στην Κίνα περισσότερη ευελιξία στη διαχείριση της πολιτικής της. Αντίθετα, βρίσκεται στη θέση να χρειάζεται να κλείνει μεγάλα επιχειρηματικά και βιομηχανικά κέντρα σε μια ήδη επιβραδυνόμενη οικονομία. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Li Keqiang, έχει εκδώσει επανειλημμένες προειδοποιήσεις σχετικά με τους κινδύνους για την οικονομική ανάπτυξη τις τελευταίες ημέρες. Οι πολιτικές απειλές ελλοχεύουν και εδώ. Οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης είναι ένα στατιστικό στοιχείο που συχνά διαφημίζεται από το Πεκίνο ως απόδειξη της ικανότητας του κόμματος. Το κόμμα παραδοσιακά ανησυχούσε ότι οι πτώσεις στην οικονομία θα μπορούσαν να είναι επικίνδυνες πολιτικά.
Κατά μία έννοια, ο πρόεδρος Xi έχει εγκλωβιστεί από τον τρόπο με τον οποίο το κόμμα δικαιολογεί την κυριαρχία του: Εκπλήρωση αριθμητικών στόχων για τους οποίους μπορεί να καυχιέται. Έχοντας υπερηφανευτεί για το μηδενικό Covid ως ένδειξη κινεζικής ανωτερότητας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ο Xi μπορεί να δει την την άμβλυνση της πολιτικής αυτής ως πολιτική και διπλωματική αμηχανία. Ο ίδιος, ως η κυρίαρχη πολιτική φιγούρα της χώρας, έχει επίσης στενά συνδεδεμένο το όνομα του με το μηδενικό Covid, επομένως μια ανεξέλεγκτη εστία θα μπορούσε να τον αμαυρώσει πολιτικά και προσωπικά. Η τρέχουσα αναταραχή έρχεται σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη πολιτική στιγμή. Αυτό το φθινόπωρο, σε ένα μεγάλο συνέδριο του Κόμματος, θα επιχειρήσει να σπάσει το σύγχρονο προηγούμενο και να διεκδικήσει μια τρίτη θητεία στην εξουσία. Τα αυξανόμενα κρούσματα, η επιβραδυνομενη οικονομική ανάπτυξη και η αναταραχή σε πόλεις είναι άσχημα νέα για κάθε πολιτικό.
Η ηγεσία συνειδητοποιεί ότι πρέπει να χαράξει μια διέξοδο, αλλά δεν την έχει βρει ακόμη. Η κυβέρνηση προσπάθησε να περιορίσει τον αντίκτυπο της εντολής της για μηδενικό Covid με την ελπίδα να επιτύχει τους υψηλούς στόχους οικονομικής ανάπτυξης, ωστόσο δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι το μηδενικό Covid παραμένει η προτεραιότητα της.
Δεν είναι σαφές αυτή τη στιγμή εάν η κυβέρνηση της Κίνας θα είναι σε θέση να διαχειριστεί τα τελευταία κρούσματα. Τα μέτρα της είναι τόσο αυστηρά που, εάν δοθεί περισσότερος χρόνος, μπορεί και να είναι επιτυχημένα. Υπάρχει επίσης μια πιθανότητα η πολιτική μηδενικού Covid να παραμείνει σε ισχύ επίσημα, ενώ επί τόπου, η κυβέρνηση θα δίνει μια χαμένη μάχη με τη Μητέρα Φύση. Έτσι, η Κίνα θα βρεθεί να έχει κολλήσει στο παρελθόν της πανδημίας, καθώς οι άνθρωποι της θα εξακολουθούν να είναι κλειδωμένοι τόσο στα σπίτια τους όσο και στα σύνορά τους.
Οι Κινέζοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ δυσκόλεψαν την απάντησή τους στην πανδημία τοποθετώντας την πολιτική και την ιδεολογία πάνω από τη διάσωση ζωών. Όμως, ο Xi Jinping εμφανίζεται ένοχος σχεδόν για το ίδιο, επιλέγοντας τις πολιτικές του φιλοδοξίες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό από τη δημόσια ευημερία. Σε αυτό, η Κίνα σίγουρα δεν αποτελεί εξαίρεση.
Πηγη: The Atlantic
