Καλό πρωί! Είναι σύσκοτο. Τον Άγιο Βαλεντίνο
γιορτάζω κι ήρθα κόρη εδώ
στο παραθύρι σου να ιδώ
ταίρι με σε αν θα γίνω.
Σηκώθη ο νιος και ντύνεται κι ευτύς την πόρτα ανοίγει
και μπαίνει μέσα η κορασιά,
που κορασιά δε θά ‘ναι πλιά,
όταν απόκει φύγει.
Αγίου Βαλεντίνου σήμερα και οι ερωτευμένοι έχουν την τιμητική τους…
Η ταύτιση του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου με την Ημέρα των Ερωτευμένων ξεκίνησε από την Αγγλία του ύστερου Μεσαίωνα, έχοντας παγανιστικές και χριστιανικές αναφορές.
Στις αρχές του 17ου αιώνα η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου ως Γιορτή των Ερωτευμένων θα πρέπει να ήταν αρκετά γνωστή στην Αγγλία, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας τη σχετική αναφορά στον Άμλετ του Σέξπιρ.
Άγιος Βαλεντίνος προστάτης των ερωτευμένων
Εκτός από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε για τον Άγιο Βαλεντίνο, η ζωή του συνοδεύεται από διάφορους θρύλους, όπως αυτή που τον θέλει προστάτη των ερωτευμένων…
Ο Άγιος που είχε τη φήμη του ειρηνοποιού, κάποια μέρα ενώ καλλιεργούσε στον κήπο του τριαντάφυλλα, άκουσε ένα ζευγάρι να μαλώνει πολύ έντονα. Αυτό συγκλόνισε τον Άγιο, ο οποίος, αφού έκοψε ένα τριαντάφυλλο, βγήκε στον δρόμο πλησίασε το ζευγάρι και τους παρακάλεσε να τον ακούσουν. Αυτοί έστω και ανόρεκτα υπάκουσαν. Ο Άγιος, αφού τους προσέφερε το τριαντάφυλλο, τους ευλόγησε. Αμέσως η αγάπη επανήλθε ανάμεσά τους. Λίγο αργότερα αυτοί επέστρεψαν και ζήτησαν από τον Άγιο να ευλογήσει τον γάμο τους.
Άλλη παράδοση αναφέρει πως μια από τις κατηγορίες εναντίον του Αγίου ήταν πως είχε απειθαρχήσει στην εντολή του αυτοκράτορα να μη συνάπτουν γάμο άνδρες που δεν είχαν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, ενώ ο Άγιος είχε ευλογήσει τον γάμο νεαρών χριστιανών στρατιωτών με τις αγαπημένες τους.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τις 13 έως τις 15 Φεβρουαρίου, γιόρταζαν τα Λουπερκάλια προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων).
Οι Ρωμαίοι θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα. Μία ανάλογη γιορτή υπήρχε και στην Αρχαία Αθήνα τον μήνα Γαμηλιώνα (αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και το πρώτο του Φεβρουαρίου), τα Θεογάμια, προς τιμή του Δία και της Ήρας.
Η γιορτή καταργήθηκε από την Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ., ως ειδωλολατρική. Στη θέση της (14 Φεβρουαρίου) μπήκε ο εορτασμός της μνήμης του Αγίου Βαλεντίνου, μάρτυρα της χριστιανικής πίστης από τη Ρώμη, με απόφαση του Πάπα Γελάσιου.
Το μαρτύριο του Αγίου στη Ρώμη και ο θάνατός του την ημέρα των ερωτευμένων
Ο Άγιος Βαλεντίνος έζησε στη Ρώμη τον 3ο αιώνα και ήταν ιερέας ο οποίος βοηθούσε τους μάρτυρες κατά τη διάρκεια των διωγμών από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο Β’ τον Γότθο. Η μεγάλη αρετή και η κατηχητική δράση του Αγίου είχαν γίνει γνωστές, έτσι συνελήφθη και παρουσιάστηκε ενώπιον του αυτοκρατορικού δικαστηρίου…
«Γιατί, Βαλεντίνε, θέλεις να είσαι ο φίλος των εχθρών μας και απορρίπτεις τη φιλία μας;» ρώτησε ο αυτοκράτορας. Τότε ο Άγιος απάντησε: «Άρχοντα μου, αν ήξερες το δώρο του Θεού, θα ήσουν ευτυχής και μαζί σου η αυτοκρατορία σου, θα απορρίπτατε τη λατρεία των ειδώλων και θα λατρεύατε τον αληθινό Θεό και τον Υιό του Ιησού Χριστό». Ένας από τους παρόντες δικαστές διέκοψε τον Άγιο ρωτώντας τον τι πιστεύει για το Δία και τον Ερμή, τότε ο Άγιος Βαλεντίνος θαρραλέα απάντησε: «Είναι άθλιοι και πέρασαν τη ζωή τους μέσα στη διαφθορά και το έγκλημα!». Ο δικαστής, εξαγριωμένος, φώναξε: «Βλασφήμησε ενάντια στους Θεούς και ενάντια στην αυτοκρατορία!». Ο αυτοκράτορας εντούτοις συνέχισε τις ερωτήσεις του με περιέργεια, ικανοποιημένος μιας και βρήκε την ευκαιρία να μάθει ποια ήταν επιτέλους η πίστη των χριστιανών.
Ο Βαλεντίνος βρήκε, λοιπόν, το θάρρος να τον προτρέψει να μετανοήσει για το αίμα των χριστιανών που είχε χύσει. «Πίστεψε στον Ιησού Χριστό, βαφτίσου και θα σωθείς, και ήδη από αυτήν τη στιγμή θα διασφαλίσεις τη δόξα της αυτοκρατορίας σου και τον θρίαμβο των όπλων σου».
Ο Κλαύδιος άρχισε να πείθεται και να λέει σε εκείνους που ήταν παρόντες: «Ακούστε τι όμορφη διδασκαλία που μας κηρύττει αυτός ο άνθρωπος». Αλλά ο έπαρχος της Ρώμης, δυσαρεστημένος, άρχισε να φωνάζει: «Δείτε πώς αυτός ο χριστιανός παραπλανεί τον πρίγκιπά μας». Τότε ο Κλαύδιος παρέπεμψε τον Άγιο σε άλλο δικαστή. Αυτός ονομαζόταν Αστέριος και είχε ένα μικρό κορίτσι που ήταν τυφλό δύο χρόνια. Ακούγοντας για τον Ιησού Χριστό, πως είναι το Φως του κόσμου, ρώτησε τον Βαλεντίνο εάν θα μπορούσε να δώσει εκείνο το φως στο παιδί του. Ο Άγιος Βαλεντίνος, λοιπόν, έβαλε το χέρι του στα μάτια της και προσευχήθηκε: «Κύριε Ιησού Χριστέ, αληθινό Φως, φώτισε αυτό το τυφλό παιδί». Ω θαύμα μέγα! Το παιδί είδε! Έτσι ο δικαστής με όλη την οικογένειά του ομολόγησε Χριστό. Νήστεψαν για τρεις ημέρες, κατέστρεψαν τα είδωλα που είχαν στο σπίτι τους και τέλος έλαβαν το Άγιο βάπτισμα. Μόλις ο αυτοκράτορας έμαθε για όλα αυτά τα γεγονότα, σκέφτηκε αρχικά να μην τους τιμωρήσει, όμως η σκέψη πως στα μάτια των υπηκόων του θα φανεί αδύναμος τον ανάγκασε να προδώσει το αίσθημα δικαίου που είχε. Έτσι, λοιπόν, ο Άγιος Βαλεντίνος μαζί με άλλους χριστιανούς αφού πρώτα βασανίστηκαν, αποκεφαλίστηκαν στις 14 Φεβρουαρίου του έτους 268 (ή 269).
Τα λείψανα του Αγίου στην Αθήνα
Μετά το μαρτύριο κάποιοι χριστιανοί περιμάζεψαν το σώμα του Αγίου και λίγο από το αίμα του σε κάποιο φιαλίδιο. Το σώμα του Μάρτυρα μεταφέρθηκε και θάφτηκε στις Κατακόμβες της Αγίας Πρίσκιλλας, τόπο κατεξοχήν ενταφιασμού των μαρτύρων. Με την πάροδο του χρόνου, κατά κάποιο τρόπο «λησμονήθηκε» δεδομένου ότι σχεδόν καθημερινά ενταφιάζονταν σε αυτές τις κατακόμβες νέοι μάρτυρες για αρκετούς αιώνες. Η ανάμνηση όμως του μαρτυρίου του Αγίου Βαλεντίνου παρέμεινε ζωηρή, ιδιαίτερα στην τοπική Εκκλησία της Ρώμης. Επίσημα η μνήμη του Αγίου Βαλεντίνου θεσπίστηκε το 496 από τον Πάπα Άγιο Γελάσιο.
Έτσι περνούν 15 αιώνες και φθάνουμε στο 1815, οπότε η θεία βούληση έμελλε να «ταράξει» την αιώνια ανάπαυση του Αγίου. Τότε τα λείψανα δωρήθηκαν από τον Πάπα σε κάποιον ευγενή Ιταλό ιερέα (κατά τη συνήθεια της εποχής). Ύστερα τα λείψανα «χάνονται» πάλι μέχρι το 1907, οπότε τα ξαναβρίσκουμε στη Μυτιλήνη στον ρωμαιοκαθολικό ναό της Παναγίας. Φαίνεται πως μετά τον θάνατο του κληρικού αυτού κάποιος απόγονός του, ο οποίος είχε κληρονομήσει τα λείψανα, πρέπει να μετανάστευσε στη Μυτιλήνη, στην οποία τότε υπήρχε ακμάζουσα κοινότητα δυτικο-ευρωπαίων ρωμαιοκαθολικών χριστιανών. Εκεί λοιπόν παραμένουν μέχρι και το 1990, οπότε και μεταφέρονται στην Αθήνα στον ναό των Αγίων Φραγκίσκου και Κλάρας της ιταλικής παροικίας, όπου και βρίσκονται μέχρι σήμερα.
Άγιος Βαλεντίνος ο Έλληνας
Αρχικά θα πρέπει να πούμε πως επαρκή στοιχεία για την εθνική καταγωγή του Αγίου δεν υπάρχουν εκτός κάποιες (αποχρώσες) ενδείξεις πως ήταν ελληνικής καταγωγής. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε πως η αρχαιότερη απεικόνιση του Αγίου που φέρει την επιγραφή «O ΑΓΙΟC BAΛΕΝΤΙΝΟC» στα ελληνικά βρίσκεται στην εκκλησία της Παναγίας της Αρχαίας (Santa Maria Antiqua) του 6ου αιώνα, η οποία ήταν η ενορία των Ελλήνων της Ρώμης. Στον ναό αυτόν τιμούσαν ιδιαίτερα τους Έλληνες αγίους και γενικά τους εξ Ανατολής. Την αγιογράφηση και την ανακαίνιση του ναού είχε παραγγείλει ο Έλληνας Πάπας Ιωάννης ο Ζ’ (705-707) και την τελείωσαν οι διάδοχοί του, μεταξύ των οποίων ο τελευταίος Έλληνας Πάπας Ρώμης Ζαχαρίας (741-752).
Ο Βαλεντίνος ήταν πρώην επίσκοπος του Τerni
Ένας άλλος θρύλος, ωστόσο, λέει ότι ο Βαλεντίνος ήταν πρώην επίσκοπος του Terni, μιας πόλης στην νότια Umbria (έτσι λεγόταν τότε η κεντρική Ιταλία) και βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όταν ο δικαστής Αστέριος, αμφισβητώντας την εγκυρότητα της χριστιανικής θρησκείας, τον έβαλε σε μία δοκιμασία. Του παρουσίασε την τυφλή θετή του κόρη και του είπε ότι, αν την κάνει να βρει το φως της, θα έχει ό,τι ζητήσει. Πράγματι εκείνος αποκατέστησε την όραση της κόρης και ο δικαστής ταπεινωμένος τον ρώτησε τι θέλει να κάνει. Ο Άγιος Βαλεντίνος τού είπε να σπάσει μέσα σε τρεις μέρες όλα τα ειδωλολατρικά αγάλματα που έχει και στη συνέχεια να βαπτιστεί. Ο δικαστής το έκανε και στη συνέχεια βάπτισε και όλη του την οικογένεια, ωστόσο αυτή η μεταστροφή του μεγάλου δικαστή δεν άρεσε στον αυτοκράτορα Κλαύδιο, ο οποίος συνέλαβε τον Άγιο Βαλεντίνο και η κατάληξη και αυτού του θρύλου είναι ακριβώς η ίδια με του προηγούμενου.
Άλλη παράδοση αναφέρει ότι όσο καιρό ο Βαλεντίνος ήταν μέσα στη φυλακή, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του, ερωτεύτηκε την τυφλή κόρη του δεσμοφύλακά του, στην οποία μάλιστα έστειλε κι ένα γράμμα με την υπογραφή: Με αγάπη από τον Βαλεντίνο σου.
1382: Η πρώτη γραπτή αναφορά στον Άγιο Βαλεντίνο
Τη νοηματοδότηση που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε στα χρόνια του ύστερου Μεσαίωνα, γύρω στον 14ο αιώνα. Την πρώτη γραπτή αναφορά την έχουμε το 1382 στο ποίημα «Το Κοινοβούλιο των Πτηνών» (Parlement of Foules) του πατέρα της αγγλικής λογοτεχνίας Τζέφρι Τσόσερ. Το ποίημα των 699 στίχων είναι ένα ενύπνιο εμπνευσμένο από την παράδοση, κατά την οποία κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου τα πουλιά συγκεντρώνονται μπροστά στη θεά της φύσης για να διαλέξουν ερωτικούς συντρόφους («…for this was Saint Valentine’s Day, when every bird cometh there to choose his mate…»).
Άγιος Βαλεντίνος και Ορθοδοξία
Πολλοί είναι όμως αυτοί που προβάλλουν την ένσταση πως ο Άγιος Βαλεντίνος δεν αναφέρεται πουθενά στο εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στις 14 Φεβρουαρίου στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας αναφέρονται οι όσιοι Αυξέντιος, Μάρωνας και οι νεομάρτυρες Νικόλαος και Δαμιανός.
«Ο Άγιος αυτός είναι για μας ανύπαρκτος. Είναι μια μυθοπλασία δυτικής προέλευσης» δηλώνουν άνθρωποι της Εκκλησίας. Με τη σειρά της και η Καθολική Εκκλησία στην αναθεώρηση του γενικού εορτολογίου της το 1969 υποβίβασε την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου σε τοπική εορτή, επειδή δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για τον βίο του, παρά μόνο ότι ετάφη στη Βία Φλαμίνια της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου.
Όταν, όμως, ο ξενόφερτος Άγιος άρχισε να μπαίνει για τα καλά και στη ζωή των Ελλήνων και η ημέρα αυτή να καθιερώνεται και στη χώρα μας ως η ημέρα των ερωτευμένων στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 με πρωτοβουλία των ανθοπωλών, εκπρόσωποι της Εκκλησίας πρότειναν οι Έλληνες ερωτευμένοι να τιμούν και να γιορτάζουν αγίους που υπάρχουν στο ορθόδοξο εορτολόγιο.
Το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου. Ο Υάκινθος καταγόταν από την Καισάρεια της Καππαδοκίας και υπηρετούσε ως κουβικουλάριος (θαλαμηπόλος) του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού. Άνθρωπος εμπιστοσύνης του αυτοκράτορα, ο Υάκινθος προσηλυτίσθηκε στον Χριστιανισμό, προκαλώντας την οργή του Τραϊανού, που, όταν το έμαθε, διέταξε να τον φυλακίσουν χωρίς να του δίνουν καθόλου φαγητό, εκτός κι αν ήθελε να φάει ειδωλόθυτα. Σαράντα μέρες πέρασε έτσι ο Υάκινθος, χωρίς να αγγίξει τα ειδωλόθυτα. Την 41η, όμως, παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, σε ηλικία 20 ετών.
Στην καθιέρωση της 3ης Ιουλίου ως ημέρα του έρωτα και της ποίησης πρωτοστάτησε ο γνωστός τραγουδοποιός από τα Ανώγεια της Κρήτης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, που μαζί με ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων προχώρησαν στην ανέγερση ενός ναού σε μια πανέμορφη τοποθεσία, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στον Ψηλορείτη. Μπροστά από το εκκλησάκι αυτό, που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα αφιερωμένο στον Άγιο, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με την επωνυμία Υακίνθεια.
Το 2000 ο μακαριστός Aρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, στην προσπάθειά του να φέρει πιο κοντά τη νεολαία στην Εκκλησία, πρότεινε να εορτάζεται η γιορτή των ερωτευμένων στις 13 Φεβρουαρίου, ημέρα που η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Ακύλα και Πρίσκιλλας, ενός ενάρετου ζευγαριού Ιουδαίων σκηνοποιών που ζούσε στην Κόρινθο και ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.
Υπάρχει και μια τρίτη πρόταση, μάλλον από αρχαιόπληκτους, να εορτάζονται ως προστάτες των ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου ο πολυμήχανος Οδυσσέας και η πιστή του Πηνελόπη.
Δικαστήριο απαγόρευσε κάθε δημόσια εκδήλωση των ερωτευμένων σήμερα στο Ισλαμαμπάντ
Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου προκαλεί αντιδράσεις στον μη χριστιανικό κόσμο. Στην Ινδία οι φανατικοί ινδουιστές και μουσουλμάνοι αντιτίθεται στη γιορτή. Τη θεωρούν πολιτιστικό μίασμα και προϊόν της παγκοσμιοποίησης. Στο Πακιστάν, το τοπικό ισλαμικό κόμμα ζητεί την κατάργησή της, καθώς, όπως υποστηρίζει, αντιβαίνει στον ισλαμικό πολιτισμό. Την ίδια άποψη έχουν και οι συντηρητικοί κύκλοι του θεοκρατικού Ιράν.
Δικαστήριο απαγόρευσε τις δημόσιες εκδηλώσεις στην πρωτεύουσα Ισλαμαμπάντ για τον εορτασμό της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, μια γιορτή που πολλοί πολίτες της συντηρητικής μουσουλμανικής χώρας θεωρούν «χυδαία».
Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισλαμαμπάντ εξέδωσε αυτήν την απόφαση έπειτα από κατάθεση προσφυγής, η οποία υπογράμμιζε ότι «υπό το πρόσχημα του εορτασμού του έρωτα η γιορτή αυτή επί της ουσίας προάγει την ανηθικότητα, την προβολή γυμνού και τη βλασφημία, ενώ στρέφεται ενάντια στις πλούσιες παραδόσεις και αξίες μας».
Στην ετυμηγορία του, την οποία χαιρέτισαν τα ισλαμιστικά κόμματα, το δικαστήριο διέταξε τον Τύπο, τους τηλεοπτικούς σταθμούς και όλα τα μέσα ενημέρωσης να σταματήσουν να προωθούν την ημέρα των ερωτευμένων σε μια χώρα όπου η πλειονότητα των γάμων είναι αποτέλεσμα συνοικεσίων.
Οι εορταστικές εκδηλώσεις ήταν πιο διακριτικές στις περισσότερες πόλεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όπου στην πλειονότητά τους οι κάτοικοι είναι συντηρητικοί, όπως στην Πεσαβάρ, την πρωτεύουσα της επαρχίας Κιμπέρ-Παχτούνχβα.
Η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, μια γιορτή ιδιαιτέρα δημοφιλής ανάμεσα στους νέους, θεωρείται από πολλούς Πακιστανούς μια κακόγουστη γιορτή. Τον περασμένο χρόνο, ο Πακιστανός πρόεδρος Μαμνούν Χουσαΐν κάλεσε τη νεολαία της χώρας να μη συμμετάσχει στις εορταστικές εκδηλώσεις της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, τονίζοντας ότι επ’ ουδενί αυτή δεν συνδέεται με τον πολιτισμό της χώρας.
Η κυβέρνηση της Κιμπέρ-Πανχτούνχβα ενέκρινε ένα ψήφισμα για την απαγόρευση της γιορτής των ερωτευμένων, χαρακτηρίζοντας την «άχρηστη και αισχρή».
