Σε τροχιά εξομάλυνσης βρίσκονται έπειτα από ένταση σχεδόν μισού αιώνα οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας. Ύστερα από συνολικά τρεις κύκλους διαπραγματεύσεων μεταξύ εκπροσώπων των δύο πλευρών, το ενδιαφέρον εστιάζεται στην πρώτη ανεπίσημη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου Μπάρακ Ομπάμα και του Κουβανού ομολόγου του Ραούλ Κάστρο. Το πρώτο τετ α τετ έγινε στη Ν. Αφρική το 2013, στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα, με τους δύο άνδρες να ανταλλάσσουν τότε θερμή χειραψία.
Το τετ α τετ Ομπάμα-Κάστρο έχει ήδη χαρακτηριστεί από τον αμερικανικό Τύπο ως μία «ιστορική στιγμή». Σημειώνεται ότι τη Μεγάλη Πέμπτη προηγήθηκε συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των δύο κρατών. Οι επιτελείς του Λευκού Οίκου επιμένουν ότι δεν υπάρχει προγραμματισμένη «κατ’ ιδίαν μεταξύ τους συνάντηση», ωστόσο δίνεται «η ευκαιρία να τα πουν από κοντά στο περιθώριο των εργασιών της Συνόδου».
Το νέο κεφάλαιο στην ιστορία των αμερικανο-κουβανικών σχέσεων άνοιξε ουσιαστικά στις 17 Δεκεμβρίου 2014, με τις εξαγγελίες των δύο ηγετών ότι θα επιδιώξουν την αποκλιμάκωση και τη βελτίωση του δυσμενούς κλίματος που είχε διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα σε Αβάνα και Ουάσινγκτον.
Η στροφή 180ο στην υφιστάμενη πολιτική αντιπαλότητας γνωστοποιήθηκε μέσω τηλεοπτικών διαγγελμάτων και ενώ ήδη η Κούβα είχε προβεί τα τελευταία τρία χρόνια σε σειρά μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό της (real estate, ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην επιχειρηματικότητα). Ο Μπαράκ Ομπάμα είχε αναφέρει τότε ότι «ξεκινούν διαπραγματεύσεις με τη Δημοκρατία της Κούβας για το άνοιγμα αμερικανικής πρεσβείας στην Αβάνα και την περαιτέρω “χαλάρωση” των οικονομικών κυρώσεων» κατά του νησιού της Καραϊβικής, με αντάλλαγμα «τη βελτίωση των επιδόσεων της κυβέρνησης στον τομέα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων». Μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ διέθεταν στην Αβάνα μόνο γραφείο διασύνδεσης.
Ήδη έχει πραγματοποιηθεί ανταλλαγή πολιτικών κρατουμένων, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται προσπάθειες για άρση των περιορισμών στις μετακινήσεις εξόριστων Κουβανών και Αμερικανών πολιτών στην Κούβα, καθώς και στη μεταφορά τραπεζικών εμβασμάτων από και προς το νησί της Καραϊβικής. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δεσμευτεί, επίσης, ότι θα ζητήσει από το Κογκρέσο την άρση του εμπάργκο που έχει επιβληθεί εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια στην Κούβα.
Διεθνείς αναλυτές, πάντως, επισημαίνουν ότι το σχέδιο αποκατάστασης προσκρούει στις έντονες αντιδράσεις των Ρεπουμπλικάνων και της εξόριστης κουβανικής κοινότητας στη Φλόριντα, η οποία επιθυμεί διακαώς μια Κούβα μακριά από τη σφαίρα επιρροής της οικογένειας Κάστρο.
Η «συνύπαρξη» Αμερικής και Κούβας
Η συμφωνία της 17ης Δεκεμβρίου αποτελεί μια ιστορικής σημασίας εξέλιξη, καθώς οι δύο χώρες έχουν διακόψει διπλωματικές επαφές από το 1961.
Το πρώτο τετ α τετ Μπαράκ Ομπάμα και Ραούλ Κάστρο είχε γίνει το 2013 στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα στη Ν. ΑφρικήΗ τελευταία συνάντηση Κορυφής ανάμεσα στα δύο κράτη ήταν εκείνη του Ντουάιτ Αϊζχενχάουερ με τον δικτάτορα Φουλγκένσιο Μπατίστα το 1958, κατά σύμπτωση πάλι στον Παναμά. Στη συνέχεια, ο Φιντέλ Κάστρο και ο Μπιλ Κλίντον συναντήθηκαν στα Ηνωμένα Εθνη το 2000, αλλά μόλις και μετά βίας έδωσαν τα χέρια.
Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Ραούλ Κάστρο αντάλλαξαν -θερμότερη αυτήν τη φορά- χειραψία στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα το 2013, ενώ είχαν μια σύντομη τηλεφωνική επικοινωνία τον περασμένο Δεκέμβριο, μετά την κοινή ανακοίνωση για την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων.
Κέρι – Ροντρίγκες σε ρόλο προδρόμου
Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι συνάντησε τον Kουβανό ομόλογό του Μπρούνο Ροντρίγκες, στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής της Αμερικής.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφία από τη χειραψία των δύο ανδρών πριν από τη συνάντηση, την πρώτη μεταξύ αξιωματούχων των ΗΠΑ και της Κούβας σε τόσο υψηλό επίπεδο από το 1958.
Πρόταση να βγει η Κούβα από τα αμερικανικά… κατάστιχα
Ως άλλο ένα βήμα εξομάλυνσης των σχέσεων ΗΠΑ-Κούβας θεωρείται η πρόταση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να αφαιρεθεί η Κούβα από την αμερικανική λίστα χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία.
«Πρόκειται για σημαντικό βήμα» δήλωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας Μπεν Κάρντιν.
Σύμφωνα με το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC, εάν ο Μπαράκ Ομπάμα αποδεχθεί την εισήγηση αυτή, τότε τον λόγο θα έχει το Κογκρέσο για να αποφασίσει υπέρ ή κατά σε χρονικό διάστημα 45 ημερών.
Σε περίπτωση που η εισήγηση εγκριθεί, τότε θα ανοίξει ο δρόμος για την επαναλειτουργία των πρεσβειών των δύο χωρών σε Ουάσινγκτον και Αβάνα, και την άρση των οικονομικών περιορισμών που έχουν επιβληθεί στο νησί της Καραϊβικής.
Η «μαμά» Σοβιετική Ένωση και οι… μεταρρυθμίσεις στο real estate
Η Κούβα δίνει εδώ και δεκαετίες τη δική της μάχη προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά, ειδικά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, όταν και έχασε τον βασικό οικονομικό «αιμοδότη» της. Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί το γεγονός πως για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο «φθηνό» πετρέλαιο που προμηθεύεται από τη «σύμμαχο» Βενεζουέλα.
Η απόσυρση του Φιντέλ από την πολιτική σκηνή το 2006 και η ανάληψη της προεδρίας από τον Ραούλ σηματοδότησε την αρχή σειράς μεταρρυθμίσεων στην οικονομική ζωή της χώραςΗ απόσυρση του Φιντέλ Κάστρο από την πολιτική σκηνή το 2006 και η ανάληψη της προεδρίας από τον αδελφό του, Ραούλ, άνοιξε τον δρόμο για την προώθηση σειράς μεταρρυθμίσεων, οι οποίες εφαρμόζονται σταδιακά την τελευταία πενταετία στο νησί της Καραϊβικής. Ο ιδιωτικός παράγοντας ενισχύθηκε, ενώ προωθήθηκαν μέτρα για την προάσπιση των ατομικών ελευθεριών. Αρκετοί επαγγελματίες στον χώρο του λιανικού εμπορίου μπορούν πλέον να έχουν το δικό τους ιδιόκτητο κατάστημα και να λειτουργούν βάσει ορισμένων κανόνων του ελεύθερου εμπορίου (π.χ. να ορίζουν οι ίδιοι τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών τους). Ανάλογα μέτρα προωθήθηκαν και στους τομείς της β’ κατοικίας και του αυτοκινήτου.
Πριν από τις εξαγγελίες Ομπάμα – Κάστρο τον Δεκέμβριο του 2014, η Αβάνα διατηρούσε για δεκαετίες εχθρική στάση απέναντι στην Ουάσινγκτον, ενώ το αμερικανικό εμπάργκο εισαγωγών – εξαγωγών συνεχίζει να πλήττει την οικονομία της. Ωστόσο, τα τελευταία 10 χρόνια έχει παρατηρηθεί «χαλάρωση» σε μια σειρά οικονομικών θεμάτων, όπως το τελικό ύψος των τραπεζικών εμβασμάτων από και προς την Κούβα, ενώ υπήρξε και ενίσχυση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης του νησιού με τις αμερικανικές ακτές.
Η αθανασία του χρόνου δίνει χώρο στο… νέο αίμα της πολιτικής
Μετά την επανεκλογή του στην προεδρία (Φεβρουάριος 2013), ο Ραούλ Κάστρο ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να διεκδικήσει εκ νέου το αξίωμα. Με τη διαφαινόμενη απόσυρσή του από την προεδρία το 2018 ανοίγει ο δρόμος για το… νέο αίμα της πολιτικής ηγεσίας, καθώς, όπως αναφέρουν και δύο λαϊκές ρήσεις «το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον» και ο «χρόνος είναι ο μόνος αθάνατος».
Ο Ραούλ ανέλαβε επίσημα την προεδρία το 2008, έχοντας παραμείνει για δύο χρόνια στον προεδρικό θώκο μετά τη μεταβίβαση της εξουσίας από τον Φιντέλ. Τα αδέλφια Κάστρο κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή της Κούβας για περισσότερες από πέντε δεκαετίες έπειτα από την ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα.
Επιμέλεια: Μάριος Βελέντζας, Χρήστος Καράμπελας
