Πάνω από 6.400 άμαχοι εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες και κατόπιν παρουσιάστηκαν σαν αντάρτες πεσόντες σε μάχες στην Κολομβία, με άλλα λόγια αριθμός τριπλάσιος από αυτόν που ήταν γνωστός μέχρι σήμερα στο σκάνδαλο που αποκαλείται falsos positivos («ψευδή θετικά», ενν. αποτελέσματα) και χαρακτηρίζεται το σοβαρότερο στο οποίο έχει εμπλακεί ο στρατός τις σχεδόν έξι δεκαετίες του εμφυλίου πολέμου.
Το ειδικό δικαστήριο που ιδρύθηκε στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας ανακοίνωσε την Πέμπτη πως έχει συγκεντρώσει αποδεικτικά στοιχεία τα οποία τεκμηριώνουν ότι «τουλάχιστον 6.402 Κολομβιανοί και Κολομβιανές σκοτώθηκαν και παρουσιάστηκαν παράνομα ως πεσόντες σε μάχες από το 2002 ως το 2008», σύμφωνα με ανακοίνωσή του.
Τα στοιχεία αυτά δίνουν νέες διαστάσεις σε αυτό το «εγκληματικό φαινόμενο», σύμφωνα με το ειδικό δικαστήριο -η επίσημη ονομασία του είναι Ειδική Δικαιοδοσία για την Ειρήνη (Jurisdicción Especial para la Paz, JEP)-, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας με την πρώην οργάνωση ανταρτών FARC και είναι αρμόδιο για τα σοβαρότερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της εμφύλιας σύρραξης.
Το σκάνδαλο falsos positivos είναι από τα μεγαλύτερα στα οποία ενεπλάκη ο στρατός. Παρότι το επιτελείο διαψεύδει πως αποτελούσε συστηματική πρακτική, πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες έχουν ομολογήσει στο ειδικό δικαστήριο την εμπλοκή τους στα εγκλήματα αυτά.
Οι στρατιωτικοί που παρουσίαζαν τους νεκρούς άμαχους σαν διακινητές ναρκωτικών ή αριστερούς αντάρτες, σαν «θετικά» αποτελέσματα των επιχειρήσεών τους, λάμβαναν παράσημα, άδειες και προαγωγές.
Χιλιάδες από τα θύματα ήταν άμαχοι που εκτελέστηκαν εν ψυχρώ.
Ως το 2020, η εισαγγελία είχε αρχίσει να διενεργεί έρευνα για 2.249 εξωδικαστικές εκτελέσεις που διαπράχθηκαν από το 1988 ως το 2014, το 59% από αυτές την περίοδο από το 2006 ως το 2008, επί προεδρίας Άλβαρο Ουρίμπε, που είχε εξαπολύσει ολομέτωπη επίθεση εναντίον των ανταρτών της οργάνωσης Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας-Λαϊκός Στρατός (FARC-EP).
Ο δεξιός πρώην πρόεδρος, στην εξουσία από το 2002 ως το 2010, πολέμιος της συμφωνίας ειρήνης, που χαρακτηρίζει υπερβολικά επιεική προς τους αντάρτες, κατηγόρησε την Πέμπτη το ειδικό δικαστήριο ότι προσπαθεί να «δυσφημίσει» την κυβέρνησή του. Αρνείται ότι είχε υποκινήσει τους στρατιωτικούς να «παραβιάσουν τον νόμο» όταν απαιτούσε από αυτούς «αποτελεσματικότητα».
Σύμφωνα με τον Χόρχε Κουέρβο, καθηγητή ειδικευμένο στις πολιτικές για τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα στο πανεπιστήμιο Externado, η ανακοίνωση του δικαστηρίου επιτρέπει να πλησιάσουν όλοι πιο πολύ «στην πραγματικότητα αυτού που συνέβη κατά τη διάρκεια της ένοπλης σύρραξης» στην Κολομβία.
Οι έρευνες κατά περίπτωση της εισαγγελίας «δεν επαρκούν για να αποκαλυφθεί» η διάσταση των εγκλημάτων αυτών, εκτίμησε χαιρετίζοντας την απόφαση του ειδικού δικαστηρίου να ενώσει τους φακέλους, όπως για τις απαγωγές των πρώην ανταρτών.
Τον Ιανουάριο το JEP είχε προσδιορίσει ότι 21.000 άνθρωποι απήχθησαν και απήγγειλε κατηγορίες σε οκτώ πρώην ηγετικά στελέχη των ανταρτών.
Ο στρατηγός ε.α. Μάριο Μοντόγια, πρώην αρχηγός του στρατού ξηράς, είναι ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματικός που έχει καταθέσει στο JEP. Παρά τις καταθέσεις σε βάρος του, αρνήθηκε πως είχε προτρέψει τους άνδρες του να εκτελούν αμάχους.
«Υπάρχουν 2.140 στρατιωτικοί που εμπλέκονται στις έρευνες για τις εξωδικαστικές εκτελέσεις, ή το 0,9% των ανδρών του στρατού ξηράς την αναφερόμενη περίοδο (…) αυτό δείχνει πως ουδέποτε υπήρξε διαταγή ή οδηγία» για τη διάπραξη «φρικαλεοτήτων», δήλωνε πέρυσι ο δικηγόρος του Αντρές Γκαρσόν σε συνέντευξή του στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Οι πρώην αντάρτες, οι παραστρατιωτικοί και οι στρατιωτικοί που παρουσιάζονται ενώπιον του JEP εξασφαλίζουν ελαφρύτερες ή εναλλακτικές ποινές αν ομολογούν τα εγκλήματά τους. Αν όχι, κινδυνεύουν να τους επιβληθούν ποινές ως και 20 χρόνια κάθειρξη από ποινικά δικαστήρια.
Η Μπλάνκα Μονρόι, ο γιος της οποίας δολοφονήθηκε το 2008, εξέφρασε ικανοποίηση για την πρόοδο των ερευνών, που έδειξαν ότι «υπήρχαν πολλές» τέτοιες επιθέσεις σε «όλη την επικράτεια».
«Μας θλίβει το ότι ο στρατός, που έπρεπε να μας προστατεύει (…) έκανε τόσες μητέρες να κλάψουν, άφησε τόσα παιδιά ορφανά», είπε.
Τα περισσότερα από τα θύματα στις υποθέσεις falsos positivos σκοτώθηκαν στην περιφέρεια Αντιόκια (βορειοδυτικά). «Η 4η ταξιαρχία, που έλεγχε την περιοχή αυτή, μπορεί να είναι υπεύθυνη για το 73% των θανάτων που είχαν καταγραφεί τα χρόνια από το 2000 ως το 2013».
Τα λείψανα άλλων θυμάτων βρέθηκαν στο νεκροταφείο της Νταμπέιμπα (Αντιόκια) χάρη σε ομολογίες στρατιωτικών για υποθέσεις οι οποίες, στην πλειονότητά τους, «δεν είχαν ερευνηθεί από την ποινική δικαιοσύνη».
Πέρα από την Αντιόκια, οι περιφέρειες Νόρτε δε Σανταντέρ (βορειοανατολικά), Ουίλα (κεντρικά), Κασανάρε (ανατολικά) και Μέτα (νότια), καθώς και οι ακτές στην Καραϊβική θεωρούνται προτεραιότητες για το δικαστήριο.
Για την Τάνια Πάρα, δικηγόρο δύο στρατιωτικών, η έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα χθες δείχνει πως υπήρξε «συγκάλυψη» των αρχών για να «συγκαλυφθούν» τα γεγονότα.
Για τα θύματα «διενεργείται πάντα έρευνα» αλλά «δεν υπάρχουν αποτελέσματα ή (…) οι υπεύθυνοι απαλλάσσονται», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Τουλάχιστον 20 από τους 219 στρατιωτικούς που κλήθηκαν ενώπιον του δικαστηρίου έχουν τεθεί υπό προστασία, μετά τις απειλές που δέχθηκαν εξαιτίας των καταθέσεών τους.
