Με αναφορές στα ελληνοτουρκικά, την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Κυπριακά θέματα, τη «Γαλάζια Πατρίδα», την μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τζαμί, παρουσιάστηκε σήμερα, Τετάρτη το προσχέδιο για τη διεύρυνση της Ένωσης για την Τουρκία.
Το προσχέδιο – καταπέλτης της ΕΕ κατά της Τουρκίας επισημαίνει πως η χώρα έχει μείνει αρκετά πίσω όσον αφορά τις θρησκευτικές μειονότητες, μεταφέρει την ανησυχία που υπάρχει από την πρόσφατη ένταξη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan) στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια, την στασιμότητα που υπάρχει όσον αφορά την πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος αλλά και την αρνητική στάση που συνεχίζει να έχει η χώρα για την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αντίθετα, αναγνωρίζει ότι οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχουν βελτιωθεί, με την Τουρκία να μην εμπλέκεται σε μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο ή σε πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά.
Αναλυτικά τι αναφέρει το προσχέδιο της ΕΕ
Για τις θρησκευτικές μειονότητες
Η ελευθερία της λατρείας είναι γενικά σεβαστή στην Τουρκία, αλλά η κατάσταση της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας πρέπει να βελτιωθεί. Η έλλειψη νομικής προσωπικότητας για τις μη μουσουλμανικές κοινότητες και τους Αλεβίτες παρέμεινε πρόβλημα, ιδίως σε σχέση με την έλλειψη νομικού καθεστώτος για χώρους λατρείας.
Οι συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας για το νομικό καθεστώς των μη μουσουλμανικών θρησκειών και για το δικαίωμα του Ελληνορθόδοξου Οικουμενικού Πατριαρχείου να χρησιμοποιεί τον τίτλο «Οικουμενική» δεν εφαρμόστηκαν. Η έλλειψη νομικών διατάξεων για την αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία παρέμεινε ζήτημα, παρά τις πολλές αποφάσεις του ΕΔΔΑ και την απόφαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Δεν έγιναν βήματα για την επαναλειτουργία του Ελληνορθόδοξης Θεολογικής Σχολής της Χάλκης (Heybeliada), η οποία είναι κλειστή από το 1971.
Για το μάθημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα σχολεία
Το τουρκικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν εγγυάται την ουδετερότητα και την αμεροληψία απέναντι σε διάφορες θρησκείες, δόγματα και πεποιθήσεις. Δεν ελήφθησαν μέτρα από τις Αρχές για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντόπισε το ΕΔΔΑ στα υποχρεωτικά μαθήματα θρησκευτικού πολιτισμού και ηθικής. Η πρόσφατη ένταξη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan) στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια προκαλεί ανησυχία.
Για την Αγία Σοφία και την Μονή της Χώρας
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε διάλογο με την UNESCO για τις ανησυχίες της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς σχετικά με τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Τον Μάιο του 2024, οι τουρκικές αρχές άνοιξαν την Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, το οποίο οι αρχές μετέτρεψαν σε τζαμί. Τα εγκλήματα μίσους κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων πρέπει να διερευνηθούν διεξοδικά. Έγιναν βανδαλισμοί και καταστροφές μειονοτικών χώρων λατρείας και νεκροταφείων.
Για την στάση της χώρας στον πόλεμο Ισραήλ – Γάζας
Έγιναν επιθετικές αντισημιτικές δηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης και από υψηλόβαθμους αξιωματούχους μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και το ξέσπασμα της σύγκρουσης της Ισραηλινής Χαμάς. Η Τουρκία είναι χώρα παρατηρητής στη Διεθνή Συμμαχία Μνήμης του Ολοκαυτώματος.
Για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα 12 ναυτικά μίλια
Η πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο Πέλαγος σύμφωνα με το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) συνέχισε να βαραίνει τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Η δήλωση του 1995 της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ότι οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων θα θεωρούνταν casus belli εξακολουθεί να ισχύει. Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν μειωθεί δραστικά, χωρίς να έχουν αναφερθεί πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές. Για παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων έγιναν αναφορές και το 2024 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2023. Τον Ιούλιο του 2024, η Türkiye προσπάθησε να εμποδίσει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το Great Sea Interconnector, ένα έργο της ΕΕ κοινού ενδιαφέροντος. Η Türkiye επιμένει στα σχέδιά της για ηλεκτρική διασύνδεση με τη λεγόμενη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» στις μη κυβερνητικές ελεγχόμενες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας
Από το 2023, οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχουν βελτιωθεί, με την Τουρκία να μην εμπλέκεται σε μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο ή σε πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά. Η Τουρκία συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και επανειλημμένα υποστήριξε μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ
Για το μεταναστευτικό
Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας παρέμεινε το κύριο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Η Τουρκία συνέχισε να μην εφαρμόζει πλήρως τη Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας. Επέμεινε επίσης στη θέση του ότι δε θα εφαρμόσει τις διατάξεις για τους υπηκόους τρίτων χωρών έως ότου αρθεί η υποχρέωση θεώρησης για τους πολίτες της που ταξιδεύουν στον χώρο Σένγκεν. Καμία επανεισδοχή δεν πραγματοποιήθηκε βάσει του διμερούς Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και δεν έγιναν δεκτοί υπήκοοι τρίτων χωρών από τη Βουλγαρία στην Τουρκία.
Η μονομερής αναστολή από την Τουρκία της επιστροφής παράτυπων μεταναστών από τα ελληνικά νησιά για λόγους δημόσιας υγείας, η οποία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, συνεχίζεται. Μεταξύ 2016 και 2020, 2.140 άτομα (συμπεριλαμβανομένων 412 Σύριων υπηκόων) έγιναν δεκτά ξανά στην Τουρκία από την Ελλάδα στο πλαίσιο του συστήματος «Ένας προς Ένα». Όσον αφορά την επανεγκατάσταση από την Τουρκία στην ΕΕ στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος, ο συνολικός αριθμός Σύριων προσφύγων που επανεγκαταστάθηκαν από την Τουρκία ήταν 43.019 έως τα τέλη Αυγούστου 2024. Ταυτόχρονα, 625.000 Σύροι πρόσφυγες επαναπατρίστηκαν οικειοθελώς από την Τουρκία στη Συρία μεταξύ 2016 και 2024 σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία
Για το Κυπριακό
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας. Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία επιδιώκουν την εκ νέου δέσμευση σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας από τις 23 Νοεμβρίου 2023 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η Τουρκία συνεχίζει να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑΗΕ). Τον Απρίλιο του 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο της ΕΕ. Χαιρέτισε τον διορισμό Προσωπικού Απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την Κύπρο. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ, με όλα τα κατάλληλα μέσα που διαθέτει.
