Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Το Τόκιο και το Νέο Δελχί γίνονται οι ασιατικοί προορισμοί επιλογής για τη ΕΕ – λόγω της στενής σύνδεσης του Πεκίνου με τη Μόσχα. Ενώ η Κίνα ενισχύει τη στρατηγική της συνεργασία με τη Ρωσία, η Ευρώπη αναζητά συμμάχους αλλού στην Ασία.
Την επόμενη εβδομάδα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Charles Michel και η πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen αναμένεται να ταξιδέψουν στο Τόκιο προκειμένου να συμμετάσχουν σε από κοινού σύνοδο κορυφής ΕΕ-Ιαπωνίας, δήλωσαν δύο διπλωμάτες – υπό τον όρο της ανωνυμίας – επιβεβαιώνοντας ένα δημοσίευμα ιαπωνικών μέσων ενημέρωσης. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που το δίδυμο θα πετάξει μαζί στην Ανατολική Ασία από τότε που ανέλαβαν το τιμόνι της ΕΕ (λίγο πριν το ξέσπασμα του κορονοϊού.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Olaf Scholtz έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ασία από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντα της Γερμανικής καγκελαρίας και παρέλειψε την Κίνα, κατευθυνόμενος αντ’ αυτής στην Ιαπωνία – μια απόκλιση από την προτίμηση της προκατόχου του Angela Merkel – για καλλιέργεια προσωπικών δεσμών με την ηγεσία του Πεκίνου. Μερικές μέρες πριν, η von der Leyen παρακολούθησε τον Διάλογο Raisina, μια σημαντική εκδήλωση εξωτερικής πολιτικής στην Ινδία, όπου έκανε ρητές προειδοποιήσεις για τη συνεργασία «χωρίς όρια» μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας.
Η επερχόμενη τσεχική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία ξεκινά τον Ιούνιο, σχεδιάζει να φιλοξενήσει μια σειρά εκδηλώσεων με εταίρους του Ινδο-Ειρηνικού, παρόλο που ο πόλεμος στην Ουκρανία απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής ενέργειας στην Ευρώπη. Εν ολίγοις, ένας απροσδόκητος πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος ωθεί το μπλοκ να ρίξει μια πιο φρέσκια ματιά στην Κίνα – η οποία από ότι φαίνεται συμβαίνει να είναι (ακόμα) πιστός εταίρος της Ρωσίας.
Για δύο δεκαετίες, η Κίνα αποκόμισε τεράστια οφέλη μετά την ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Πολλές ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες αντιμετωπίζουν την Κίνα ως τον κινητήρα της αγοράς και του κέρδους (τους). Παρά τις πρόσφατες εκκλήσεις του προέδρου Xi Jinping να επικεντρωθεί περισσότερο στην εσωτερική καινοτομία και κατανάλωση, το εξωτερικό εμπόριο – ειδικά με την ΕΕ και τις ΗΠΑ – εξακολουθεί να διαδραματίζει τεράστιο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Πράγματι, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήταν, σε μεγάλο βαθμό, στο πλευρό των επιχειρήσεών τους που προτιμούσαν να εισχωρήσουν βαθύτερα στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου – αγνοώντας τις προειδοποιήσεις από τις ΗΠΑ και Οργανώσεις Δικαιωμάτων, για απειλές εθνικής ασφάλειας, κυβερνοεπιθέσεις και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε αυτή την εξίσωση. Τόσο ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden όσο και η ΕΕ προειδοποίησαν το Πεκίνο για «συνέπειες» και «κινδύνους της φήμης τους», εάν βοηθήσει τη Ρωσία να παρακάμψει τις κυρώσεις ή της παράσχει όπλα.
Η ταχέως επιδεινούμενη ρητορική για την Κίνα δεν έχει περάσει απαρατήρητη από τον επιχειρηματικό τομέα. Με τις δυτικές εταιρείες αποκομμένες από τη Ρωσία, αυξάνονται οι ανησυχίες στην επιχειρηματική κοινότητα που δραστηριοποιείται στην Κίνα, ειδικά καθώς το Πεκίνο κάνει ελάχιστη προσπάθεια να αποστασιοποιηθεί από κάτι που μοιάζει ολοένα και περισσότερο με ένα κράτος παρία. «Οι Γερμανοί έκαναν μια έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει ο πόλεμος της Ουκρανίας στις επιχειρήσεις στην Κίνα», είπε ο Jörg Wuttke, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της ΕΕ στην Κίνα. Η έρευνα «έδειξε ξεκάθαρα» ότι οι επιχειρήσεις θα ήταν έτοιμες να βάλουν «τα πάντα σε αναστολή», πρόσθεσε. «Οι ίδιες λένε, ότι αν έχουμε αυτή την κατάσταση στη Ρωσία, θα μπορούσε να γίνει το ίδιο με την Κίνα;», αναρωτήθηκε ο Wuttke.
Απόκλιση προς το μέρος της Ιαπωνίας
Όπως παραδέχτηκε ο Scholz, η επιλογή της Ιαπωνίας ως του πρώτου ασιατικού κράτους που επισκέφθηκε από τότε που έγινε Γερμανός καγκελάριος δεν ήταν «τυχαία». Ενώ απέφυγε κάθε άμεση κριτική για την Κίνα, ο Scholz τόνισε την ανάγκη για διαφοροποίηση από την πλευρά των γερμανικών επιχειρήσεων. «Η διασφάλιση ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού θα εξαρτώνται λιγότερο από μεμονωμένες χώρες», πρόσθεσε, «είναι ένα καθήκον που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ». Η Κίνα είναι βέβαιο ότι καταλαβαίνει ποιόν εννοούσε ο Scholz. «Είμαστε ενάντια σε όλες τις ιδέες αποσύνδεσης», είπε ο Scholz. «Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: οι εταιρείες μας και εμείς οι ίδιοι θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι καμία αλυσίδα εφοδιασμού δεν θα εξαρτάται από μία χώρα ξεχωριστά. Αυτή είναι η εμπειρία που βιώνουμε τώρα με την κρίση στην Ουκρανία. Θα χρειαστεί χρόνος, αλλά θα πρέπει να παίξει πρωταρχικό ρόλο για εμάς», συμπλήρωσε.
Η Ιαπωνία χαιρετίστηκε ως στενός εταίρος της Δύσης από την έναρξη του πολέμου. Έγινε μία από τις λίγες ασιατικές χώρες (μαζί με τη Νότια Κορέα και τη Σιγκαπούρη) που συμμετείχαν στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ενώ η πτήση επιστροφής του Scholz μετέφερε επίσης κάποιες (συμβολικές) βοήθειες πρώτης ανάγκης που δώρισε η Ιαπωνία προς την Ουκρανία.
Όταν πρόκειται για τον χειρισμό της Κίνας από την Ιαπωνία – η οποία λογίζεται ως ο κύριος περιφερειακός εχθρός της – το Τόκιο, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συνεργασία των ΗΠΑ στον τομέα της ασφάλειας. Για παράδειγμα, έχει πραγματοποιήσει κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ βασισμένες σε σενάρια σύγκρουσης με την Κίνα για το θέμα της Ταϊβάν, ανέφεραν πέρυσι οι Financial Times. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ένας σημαντικός ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει η ΕΕ.
«Αν και η Ιαπωνία συνειδητοποιεί πως οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αναπληρώσουν τη συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, νομίζω ότι εξακολουθεί να θεωρεί πως χρησιμεύει ως πρόσθετη διαβεβαίωση», δήλωσε ο Dietmar Schweisgut, πρώην πρεσβευτής της ΕΕ στην Ιαπωνία και την Κίνα. «Αυτό απέχει πολύ από το τι συνέβαινε στο παρελθόν», πρόσθεσε ο Schweisgut, όταν η Ιαπωνία και η Ευρώπη έβλεπαν τα θέατρα του Ευρωατλαντικού και του Ασιατικού Ειρηνικού αντίστοιχα, σε μεγάλο βαθμό άσχετα μεταξύ τους. «Η φιλία χωρίς όρια μεταξύ Κίνας και Ρωσίας και η δηλωμένη δέσμευσή τους να συνεργαστούν για να αλλάξει η διεθνής τάξη των πραγμάτων, οδήγησαν στη συνειδητοποίηση ότι μια στενότερη σχέση μεταξύ Ιαπωνίας, Ινδίας και Ευρώπης δεν είναι απλώς πολυτέλεια ή κάτι ωραίο, αλλά θεωρείται και πιο απαραίτητο από πριν», κατέληξε ο Schweisgut.
Ινδία, το ταλαντευόμενο κράτος
Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι γιατί θα φανεί αν η Ευρώπη θα μπορούσε να αναλάβει σύγχρονες δράσεις, εστιάζοντας τόσο στη Ρωσία όσο και στην Κίνα. «Καθόν χρόνο ασχολείται με τον πόλεμο της Ουκρανίας, η Ευρώπη θα πρέπει να συνεχίσει να εστιάζει στην προσέγγιση του Ινδο – Ειρηνικού, επειδή το μέλλον της παγκόσμιας τάξης δεν θα αποφασιστεί μόνο στην Ουκρανία», δήλωσε η Janka Oertel, πρόεδρος του τομέα Ασίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Με ορισμένα μέτρα ωστόσο, η Ινδία θυμίζει περισσότερο την περίπτωση της Κίνας παρά της Ιαπωνίας. Αψήφησε την πίεση της Δύσης και απείχε από τις ψηφοφορίες των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκασαν την κήρυξη πολέμου της Ρωσίας. Επίσης, παραμένει ένας τεράστιος εισαγωγέας ρωσικών όπλων και πολλές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζουν συνεχώς ανησυχίες για τη μεταχείριση των μειονοτήτων της.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ θεωρούν την Ινδία βασικό εταίρο στη στρατηγική τους στον Ινδο-Ειρηνικό, που μαζί με την Αυστραλία και την Ιαπωνία σχηματίζουν το δίκτυο ασφαλείας «Quad» – το οποίο επί του παρόντος θεωρείται από τους στρατηγούς του Πεκίνου ως κορυφαία απειλή. Μετά το ταπεινωτικό (για τη Γαλλία) σνομπάρισμα «AUKUS», για μια προσοδοφόρα συμφωνία για αγορά υποβρυχίων, ο Macron προσπάθησε να εμβαθύνει τους ναυτικούς δεσμούς της χώρας του με την Ινδία.
Κατά την επίσκεψή της στο Νέο Δελχί, η von der Leyen επέκρινε την Κίνα για τη συνεργασία της με τη Ρωσία, ενώ χαιρέτισε την Ινδία ως τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο και δεσμεύτηκε να εμβαθύνει τους εμπορικούς δεσμούς της ΕΕ με αυτήν. Σε μια προσπάθεια να πείσει την Ινδία να εγκαταλείψει τη Ρωσία, πρόσθεσε: «Η έκβαση του πολέμου δεν θα καθορίσει μόνον το μέλλον της Ευρώπης, αλλά θα επηρεάσει επίσης βαθιά την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και τον υπόλοιπο κόσμο».
Ένα σημαντικό ζήτημα στις σχέσεις ΕΕ-Ινδίας είναι η έλλειψη συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου. Μια προηγούμενη, επταετής προσπάθεια κατέληξε σε αδιέξοδο, αν και και οι δύο πλευρές προσπαθούν τώρα να αναβιώσουν τις συνομιλίες. Ωστόσο, ακανθώδη ζητήματα όπως ο τομέας της γεωργίας, τα πρότυπα και τα εργασιακά δικαιώματα παραμένουν άλυτα.
Όπως και η von der Leyen, ο Βρετανός πρωθυπουργός Boris Johnson επισκέφθηκε επίσης την Ινδία τις τελευταίες εβδομάδες, όπου εστίασε στην αμυντική συνεργασία με τον Ινδό ομόλογό του Narendra Modi. Στη συνέντευξη Τύπου, ο Johnson χρειάστηκε να υπερασπιστεί το σχέδιο της αμυντικής συμφωνίας όταν ρωτήθηκε εάν η Ινδία θα μπορούσε να γίνει δίαυλος για τη λαθραία μεταφορά δυτικών όπλων στη Ρωσία. Σε μια συμβολική κίνηση, η Ινδία αποφάσισε να ανοίξει πρεσβεία στη Λιθουανία – τη χώρα της ΕΕ που επί του παρόντος είναι ο στόχος εμπορικού εμπάργκο του Πεκίνου – αφού το κράτος της Βαλτικής πέρασε μια δεκαετία ασκώντας πίεση στην Ινδια.
Τόσο ο Modi όσο και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Fumio Kishida έρχονται στην Ευρώπη αυτή την εβδομάδα – οι ιδέες τους για την Κίνα σίγουρα θα φτάσουν σε δεκτικά αυτιά – αλλά μένει να φανεί αν οι επισκέψεις τους θα καταλήξουν σε χειροπιαστά μέτρα.
Πηγή: POLITICO
