Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η Ρουθ Πατίρ, εκπρόσωπος του Ισραήλ στη Μπιενάλε της Βενετίας, λέει ότι δεν θα ανοίξει το σόου της στο εθνικό περίπτερο μέχρι να επιτευχθεί «συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων»
Από τον Φεβρουάριο, χιλιάδες φιλοπαλαιστίνιοι ακτιβιστές προσπάθησαν μάταια να καταφέρουν ώστε η Μπιενάλε της Βενετίας – μια από τις πιο διάσημες διεθνείς εκθέσεις τέχνης στον κόσμο – να απαγορεύσει το Ισραήλ λόγω της διεξαγωγής του πολέμου στη Γάζα.
Αλλά την Τρίτη, όταν τα διεθνή περίπτερα της Μπιενάλε ανοίξουν για μια προεπισκόπηση των μέσων ενημέρωσης, οι πόρτες στο περίπτερο του Ισραήλ θα παραμείνουν κλειδωμένες, κατόπιν εντολής της καλλιτέχνιδας και των επιμελητριών που εκπροσωπούν το Ισραήλ.
«Η καλλιτέχνιδα και οι επιμελήτριες του ισραηλινού περιπτέρου θα ανοίξουν την έκθεση όταν επιτευχθεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων», γράφει μια ανακοίνωση που η ισραηλινή ομάδα κόλλησε με ταινία στην πόρτα του περιπτέρου.
«Το μισώ αυτό», είπε σε συνέντευξή της η Ρουθ Πατίρ, η καλλιτέχνιδα που επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει το Ισραήλ, «αλλά νομίζω ότι είναι σημαντικό».
Είπε ότι ενώ η Μπιενάλε, η οποία ανοίγει για το κοινό το Σάββατο, είναι μια τεράστια ευκαιρία για μια νεαρή καλλιτέχνιδα σαν την ίδια, ωστόσο ότι η κατάσταση στη Γάζα ήταν «πολύ μεγαλύτερη από εμένα» και ένιωθε ότι το κλείσιμο του περιπτέρου ήταν η μόνη δράση που θα μπορούσε να κάνει.
Ο πόλεμος έχει ρίξει μια σκιά στα μεγάλα πολιτιστικά γεγονότα. Από τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ, η εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα, σύμφωνα με τις αρχές σκότωσε περισσότερους από 33.000 ανθρώπους. Οι καλλιτέχνες αντέδρασαν σε μεγάλες εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, από διαμαρτυρίες στις βραβεύσεις των Όσκαρ και Grammy, ενστάσεις για τη συμμετοχή του Ισραήλ στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision και τώρα στη Μπιενάλε.
Και παρόλο που πολλοί Ισραηλινοί συμμερίζονται την επιθυμία της Πατίρ για κατάπαυση του πυρός και συμφωνία ομήρων, μια τέτοια έκκληση από μια καλλιτέχνιδα που εκπροσωπεί τη χώρα σε μια τόσο σημαντική διεθνή εκδήλωση θα μπορούσε να προκαλέσει κριτική από τους ισραηλινούς νομοθέτες, δήλωσαν η Ταμάρ Μαργκαλίτ και η Μίρα Λάπιντοτ, επιμελήτριες του ισραηλινού περιπτέρου που συμφωνούν με την απόφαση με της Πατίρ.
Η κυβέρνηση του Ισραήλ, η οποία έχει πληρώσει περίπου τα μισά έξοδα του περιπτέρου, δεν ενημερώθηκε εκ των προτέρων για τη διαμαρτυρία, είπε η Μαργκαλίτ. Το υπουργείο Πολιτισμού του Ισραήλ δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα των ΝΥΤ για σχόλιο την Τρίτη.
Η Μαργκαλίτ είπε ότι οι επισκέπτες θα μπορούν να δουν ένα από τα βίντεο της Πατίρ μέσα από τα παράθυρα του περιπτέρου. Για το βίντεο διάρκειας δυόμισι λεπτών, η Πατίρ χρησιμοποίησε υπολογιστές για να ζωντανέψει εικόνες αρχαίων αγαλμάτων γονιμότητας, τα οποία είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο έργο της. Πολλά ραγισμένα ή με χαμένα μέλη, ζωντανεύουν στην ταινία και κυκλοφορούν τριγύρω, θρηνώντας από θλίψη και θυμό.
Η Πατίρ είπε ότι το έργο τέχνης, που ολοκληρώθηκε αυτόν τον μήνα, αντανακλούσε τη θλίψη και την απογοήτευσή της για τη σύγκρουση. Τα συναισθήματα που απεικονίζονται στην ταινία «αντανακλούν ακριβώς την εμπειρία του να ζεις αυτή τη στιγμή», πρόσθεσε η Πατίρ,
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Μπιενάλε της Βενετίας αντικατοπτρίζει συχνά τις σφοδρές σχέσεις του Ισραήλ με άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Το 1982, μετά την εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο, μια ιταλική κομμουνιστική οργάνωση έβαλε μια βόμβα που εξερράγη έξω από το ισραηλινό περίπτερο, καταστρέφοντας μερικά από τα έργα τέχνης που βρίσκονταν μέσα. Πιο πρόσφατα, το 2015, φιλοπαλαιστίνιοι ακτιβιστές κατέλαβαν για λίγο το περίπτερο του Ισραήλ και τη συλλογή Peggy Guggenheim.
Η οργή γύρω από το περίπτερο του Ισραήλ φέτος ξεκίνησε τον Φεβρουάριο όταν η Art Not Genocide Alliance, μια ομάδα ακτιβιστών, δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή ζητώντας την απαγόρευση των, όπως είπε, «συνεχιζόμενων θηριωδιών» του Ισραήλ στη Γάζα.
«Οποιαδήποτε επίσημη εκπροσώπηση του Ισραήλ στη διεθνή πολιτιστική σκηνή αποτελεί έγκριση των πολιτικών του και της γενοκτονίας στη Γάζα», ανέφερε η επιστολή. Μεταξύ των υπογραφόντων της ήταν καλλιτέχνες που εκπροσωπούν τις χώρες τους σε 14 από τα περίπτερα της φετινής Μπιενάλε, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Χιλής, της Φινλανδίας και της Νιγηρίας.
Την Τρίτη, η Art Not Genocide Alliance ανέφερε σε μια δήλωση στο Instagram ότι η διαμαρτυρία της Πατίρ ήταν μια κενή και ευκαιριακή χειρονομία «συγχρονισμένη για μέγιστη κάλυψη από τον Τύπο». Η Πατίρ δεν θα έπρεπε να δείχνει μια δουλειά της σε βίντεο, ακόμα και με τις πόρτες του περιπτέρου κλειδωμένες, πρόσθεσε η δήλωση.
Στην επιστολή του Φεβρουαρίου, η ομάδα έκανε ιστορικούς παραλληλισμούς για να δικαιολογήσει την έκκλησή της για απαγόρευση, όπως π.χ. τη δεκαετία του 1960, η ιταλική κυβέρνηση απαγόρευσε τη Νότια Αφρική λόγω απαρτχάιντ.
Οι διοργανωτές της Μπιενάλε απέρριψαν αυτές τις συγκρίσεις, λέγοντας ότι οποιαδήποτε χώρα αναγνωρίζεται από την ιταλική κυβέρνηση είναι ελεύθερη να λάβει μέρος. Τον Φεβρουάριο, ο Τζενάρο Σαντζουλιάνο, υπουργός Πολιτισμού της Ιταλίας, είπε ότι το Ισραήλ είχε και «δικαίωμα να εκφράσει την τέχνη του» και καθήκον «να δώσει μαρτυρία στον λαό του ακριβώς σε μια εποχή όπως αυτή που έχει χτυπηθεί ανελέητα από άσπλαχνους τρομοκράτες».
Καθ’ όλη τη διάρκεια της αναταραχής, η Πατίρ, η δουλειά της οποίας είναι ελάχιστα γνωστή εκτός Ισραήλ, παρέμεινε σιωπηλή, απορρίπτοντας αιτήματα για συνεντεύξεις ενώ ολοκλήρωσε τις εργασίες για την εκπομπή της στο περίπτερο, που ονομάζεται «(M)otherland».
Οι αρχικές περιγραφές της παρουσίασης την αποκαλούσαν «ένα περίπτερο γονιμότητας». Πριν από τέσσερα χρόνια, είπε η Πατίρ, διαγνώστηκε με μια γονιδιακή μετάλλαξη που αύξανε τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών και οι γιατροί της συνέστησαν να παγώσει τα ωάρια της, ώστε να μην χάσει την ευκαιρία για μητρότητα.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, μια επιτροπή Ισραηλινών επαγγελματιών της τέχνης, που διορίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, επέλεξε την Πατίρ για να πάει στη Βενετία. Ένα μήνα αργότερα, η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ.
Η Πατίρ είπε ότι έκλαιγε τακτικά για αυτές τις επιθέσεις και τα αντίποινα του Ισραήλ στη Γάζα. Είχε επίσης παρευρεθεί τακτικά σε διαδηλώσεις στο Τελ Αβίβ, καλώντας για μια συμφωνία ομήρων και τον πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου να παραιτηθεί. Η δουλειά στο περίπτερο ήταν η μοναδική της παρηγοριά, είπε η Πατίρ, αν και η σύγκρουση έριξε επίσης μια σκιά σε αυτό.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στις αποθήκες της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων για να εξετάσει τη συλλογή αρχαίων θεών της γονιμότητας, είπε η Πατίρ, μπόρεσε να χειριστεί ένα σύνολο σπασμένων και κατακερματισμένων αγαλμάτων. «Ήταν σχεδόν συγκινητικό», θυμάται η Πατίρ, «βλέποντας αυτές τις σπασμένες γυναίκες σε σχέση με όλες τις εικόνες στις ειδήσεις».
Καθώς η εκδήλωση πλησίαζε, η Πατίρ είπε ότι αυτή και οι επιμελήτριες ήλπιζαν ότι η κατάσταση θα αναστραφεί. Έχει σημειωθεί μικρή πρόοδος προς την κατάπαυση του πυρός και οι εντάσεις έχουν αυξηθεί μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Όμως η Πατίρ ελπίζει ότι κάτι θα αλλάξει ώστε να μπορέσει να υποδεχθεί τους επισκέπτες πριν τελειώσει η Μπιενάλε στις 24 Νοεμβρίου.
«Πιστεύω ότι θα ανοίξουμε», είπε η Πατίρ. «Πιστεύω ότι θα το κάνουμε».
