Οι θρησκευτικοί ηγέτες του Ιράν προσπαθούν να παρουσιάσουν τις οργισμένες διαδηλώσεις για τον θάνατο της Μαχσά Αμινί, ως μια εξέγερση για απόσχιση από τους Κούρδους συμπατριώτες της, ως γεγονός δηλαδή που απειλεί πρωτίστως την ενότητα του έθνους, παρά τη διακυβέρνηση από τους κληρικούς.
Η Αμινί, μια 22χρονη από την επαρχία Κουρδιστάν του βορειοδυτικού Ιράν, πέθανε ενώ βρισκόταν υπό κράτηση από την αστυνομία ηθών της Ισλαμικής Δημοκρατίας μετά τη σύλληψή της για παραβίαση του αυστηρού ενδυματολογικού κώδικα που απαιτεί από τις γυναίκες να ντύνονται σεμνά όταν βρίσκονται σε δημόσια θέα.
Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στην κηδεία τη Αμινί στη γενέτειρά της, τη Σακέζ, εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη τη χώρα, στην πρωτεύουσα Τεχεράνη, σε πόλεις στο κεντρικό Ιράν, και νοτιοδυτικά και νοτιοανατολικά όπου συγκεντρώνονται αραβικές και άλλες μειονότητες.
Σε όλη η χώρα, περιλαμβανομένων των πανεπιστημίων και των λυκείων, ακούγεται το ενωτικό σύνθημα «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» και οι ίδιες εκκλήσεις για πτώση του ανώτατου ηγέτη αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της καταστολής από τις δυνάμεις ασφαλείας επικεντρώνεται στα βορειοδυτικά όπου ζουν οι περισσότεροι από τα 10 εκατομμύρια, όπως εκτιμάται, Κούρδοι του Ιράν.
Αστυνομικοί κατά των διαδηλώσεων και παραστρατιωτικές δυνάμεις Μπασίτζ έχουν μεταφερθεί στην περιοχή από άλλες επαρχίες, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, και άρματα μάχης έχουν σταλεί σε κουρδικές περιοχές όπου οι εντάσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές.
Το Ιράν έχει επιτεθεί επίσης σε ένοπλες οργανώσεις Ιρανών Κούρδων στο γειτονικό Ιράκ, οι οποίοι όπως λέει ενεπλάκησαν στις ταραχές. Οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν εξαπέλυσαν πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) εναντίον στόχων των μαχητών στην ημιαυτόνομη περιοχή Κουρδιστάν του Ιράκ, όπου 13 άνθρωποι σκοτώθηκαν σύμφωνα με τις αρχές.
“Οι κουρδικές αντιπολιτευόμενες οργανώσεις χρησιμοποιούν την περίπτωση της Αμινί ως δικαιολογία προκειμένου να επιτύχουν τον από μακρού χρόνου στόχο τους να διαχωρίσουν το Κουρδιστάν από το Ιράν, αλλά δεν θα επιτύχουν”, δήλωσε σκληροπυρηνικός αξιωματούχος ασφαλείας.
Τα σχόλιά του απηχεί ένας πρώην αξιωματούχος ο οποίος δήλωσε στο Reuters πως υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι ασφαλείας ανησυχούν πως «η υποστήριξη που λαμβάνουν οι Κούρδοι εκτός Ιράν θα χρησιμοποιηθεί από οργανώσεις της κουρδικής αντιπολίτευσης προκειμένου να ασκήσουν πίεση για ανεξαρτησία».
Ιρανικά κρατικά ΜΜΕ αποκαλούν τις διαδηλώσεις «πολιτική συνωμοσία» που προκαλείται από κουρδικές αυτονομιστικές οργανώσεις, ιδιαίτερα το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν του Ιράν (KDPI).
«Από τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης το καθεστώς προσπάθησε να την παρουσιάσει ως ένα θέμα των Κούρδων μάλλον παρά εθνικό, επικαλούμενο μια αυτονομιστική απειλή που αναδύεται από την κουρδική περιοχή», δήλωσε ο Άλι Φατόλαχ-Νετζάντ, πολιτικός επιστήμονας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού.
Οι προσπάθειες αυτές των αρχών έχουν υποσκελιστεί, δήλωσε ο Άλι Φατόλαχ-Νετζάντ, από τη σημαντική αλληλεγγύη που επέδειξαν οι διάφορες εθνικές ομάδες του Ιράν στη διάρκεια των διαδηλώσεων.
Ωστόσο, κοιτώντας από την άλλη πλευρά των συνόρων στο Ιράκ, και δυτικότερα στη Συρία, οι ιρανικές αρχές μπορούν να υποστηρίξουν ότι οι φιλοδοξίες των Κούρδων για αυτοδιάθεση αποκτούν ρίζες όταν η κεντρική κυβέρνηση αντιμετωπίζει μια πρόκληση.
Στο Ιράκ, οι Κούρδοι που για χρόνια πολεμούσαν τον Σαντάμ Χουσέιν κέρδισαν αρκετή δυτική στρατιωτική προστασία μετά τον πόλεμο του Κόλπου το 1991 προκειμένου να εγκαθιδρύσουν κάποιου βαθμού αυτονομία, που ενισχύθηκε όταν ο Σαντάμ ανατράπηκε 12 χρόνια αργότερα από μια εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Οι δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας εκμεταλλεύθηκαν επίσης τον αναβρασμό της εξέγερσης του 2011 κατά του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, συμμαχώντας με τις Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον του Ισλαμικού Κράτους και διαμορφώνοντας ένα τμήμα της βορειοανατολικής Συρίας υπό τον έλεγχό τους.
Στην Τουρκία, όπου περίπου το ένα πέμπτο των 85 εκατομμυρίων κατοίκων είναι Κούρδοι, μαχητές του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) διεξάγουν ένοπλη εξέγερση εναντίον του κράτους από το 1984 κατά την οποία δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί.
Στο Ιράκ και στη Συρία, οι Κούρδοι διαδήλωσαν σε αλληλεγγύη με τους διαδηλωτές στο Ιράν. Στην Τουρκία, ένας αναπληρωτής ηγέτης του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών δήλωσε στο Reuters πως το κόμμα «χαιρετίζει τις γυναίκες στο Ιράν» που διαδηλώνουν για τα δικαιώματά τους.
«Όπως και στην Τουρκία, στο Ιράκ και στη Συρία, στο Ιράν είναι οι Κούρδοι που επιδιώκουν τη δημοκρατία, οι Κούρδοι που επιδιώκουν την ελευθερία», δήλωσε ο Τουντζέρ Μπακίρχαμ, πρώην δήμαρχος που απομακρύνθηκε από τη θέση του και φυλακίστηκε για φερόμενους δεσμούς με τους μαχητές.
Το Reuters δεν μπόρεσε άμεσα να επικοινωνήσει με Ιρανούς αξιωματούχους για σχόλια, όμως η κυβέρνηση αρνείται συστηματικά τις κατηγορίες για διακρίσεις εις βάρος οποιασδήποτε εθνικής ομάδας στον πληθυσμό της και λέει πως όλοι οι πολίτες έχουν ίση μεταχείριση.
Το Σύνταγμα του Ιράν αποδίδει ίδια δικαιώματα σε όλες τις εθνικές μειονότητες και λέει πως οι μειονοτικές γλώσσες μπορούν να χρησιμοποιούνται στα ΜΜΕ και στα σχολεία. Όμως οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβιστές λένε πως οι Κούρδοι αντιμετωπίζουν διακρίσεις όπως και άλλες θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες υπό το σιιτικό μουσουλμανικό κληρικό κατεστημένο.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει πει πως «δεκάδες αν όχι εκατοντάδες» πολιτικοί κρατούμενοι που συνδέονται με το KDPI και άλλα απαγορευμένα πολιτικά κόμματα βρίσκονται στη φυλακή αφού καταδικάστηκαν έπειτα από δίκες που δεν ήταν δίκαιες.
«Το καθεστώς δεν αναγνώρισε ποτέ τα δικαιώματα του κουρδικού πληθυσμού», δήλωσε ο Χίουα Μολάνια, ένας Ιρανός Κούρδος δημοσιογράφος με έδρα την Τουρκία. Παρά τους περιορισμούς στην πατρίδα τους, και τα παραδείγματα κουρδικής αυτονομίας στο Ιράκ και στη Συρία, πολλοί Ιρανοί Κούρδοι επιμένουν πως δεν επιδιώκουν απόσχιση.
«Οι Ιρανοί Κούρδοι θέλουν να τηρούνται τα συνταγματικά δικαιώματά τους», είπε ο Κάβεχ Γκορέισι, ένας Ιρανός Κούρδος δημοσιογράφος και ερευνητής. «Ο κόσμος στην επαρχία Κουρδιστάν… θέλει μια αλλαγή καθεστώτος και όχι ανεξαρτησία.»
Ο Άλι Βάεζ, υψηλόβαθμος αναλυτής για το Ιράν στο International Crisis Group, δήλωσε πως οι κατηγορίες για αυτονομιστικές φιλοδοξίες των Κούρδων έχουν σκοπό να δημιουργήσουν ένα αποτέλεσμα «γύρω από τη σημαία», δηλαδή να παρακινήσουν τους Ιρανούς να υποστηρίξουν την ηγεσία της χώρας μάλλον παρά τους διαδηλωτές.
Ωστόσο ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι οποιεσδήποτε φιλοδοξίες απόσχισης των μειονοτήτων του Ιράν, αλλά η μεταχείρισή τους από την ηγεσία του Ιράν.
«Η περιφρόνηση του συστήματος για τις νόμιμες αιτιάσεις εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων… έχουν καταστήσει τη χώρα όλο και πιο ευάλωτη στην πολιτική διαμάχη και έχει ωθήσει χώρες στην περιοχή όπως η Συρία και η Υεμένη σε μια φονική καθοδική ελικοειδή τροχιά», είπε ο Βάεζ.
