Σάλος έχει ξεσπάσει από την Κυριακή τόσο στη Γαλλία, όσο και παγκοσμίως, λόγω της δημοσιοποίησης μιας σειράς εγγράφων που αφορούν την εταιρεία Uber και τις αμφισβητήσιμες μεθόδους που χρησιμοποίησε για να επιβληθεί στην αγορά. Η ατμόσφαιρα στην πολιτική σκηνή του Παρισίου είναι ιδιαίτερα τεταμένη, δεδομένης της ανάμειξης που φαίνεται να είχε ο πρόεδρος της χώρας, Εμανουέλ Μακρόν, στην εσπευσμένη άνοδο της εταιρείας στη Γαλλία. Η γαλλική αριστερά κάνει λόγο για «μυστική» συμφωνία κατά παραβίαση «όλων των κανόνων» και «λεηλασία της χώρας».
Τα «Uber Files», όπως ονομάστηκαν από τον Τύπο, είναι περίπου 124.000 εσωτερικά έγγραφα της εταιρείας των οδικών μεταφορών που χρονολογούνται από το 2013 ως το 2017, μεταξύ των οποίων SMS και mail στελεχών της, καθώς και παρουσιάσεις, σημειώσεις και τιμολόγια. Τα εν λόγω έγγραφα έστειλε στη βρετανική εφημερίδα «The Guardian» ανώνυμη πηγή. Το πασίγνωστο μέσο ενημέρωσης τα μοιράστηκε με τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) και 42 ΜΜΕ-εταίρους της, δημοσιοποιώντας ένα γεγονός που αναμένεται να εξελιχθεί σε παγκόσμιο σκάνδαλο. Στη συνέχεια, η εφημερίδα «Le Monde» ήταν αυτή που ανέδειξε τις σχέσεις ανάμεσα στην αμερικανική επιχείρηση και τον Εμανουέλ Μακρόν, την εποχή που εκείνος ήταν ακόμη υπουργός Οικονομίας (2014-2016).
Βασιζόμενη στις μαρτυρίες διαφόρων προσώπων και σε ντοκουμέντα, συμπεριλαμβανομένων πολλών SMS που είχαν ανταλλαχθεί, η «Le Monde» συμπέρανε πως είχε συναφθεί μυστική «συμφωνία» ανάμεσα στην Uber και τον Μακρόν στο Μπερσί. Η εφημερίδα κάνει λόγο για συναντήσεις στο γραφείο του υπουργού και για πολλές συζητήσεις (σε κατ’ ιδίαν ραντεβού, κατά τη διάρκεια τηλεφωνικών κλήσεων και μέσω SMS…) ανάμεσα στην εταιρεία και τον Εμανουέλ Μακρόν ή συμβούλους του, βασιζόμενη κυρίως στους απολογισμούς αυτών των επαφών, που συντάχθηκαν από τον λομπίστα Μαρκ Μακγκάν.
Επισήμανε πρακτικές προορισμένες να βοηθήσουν την Uber να εδραιώσει τη θέση της στη Γαλλία, για παράδειγμα η υπόδειξη η εταιρεία να στέλνει έτοιμες τροπολογίες, «με το κλειδί στο χέρι», σε βουλευτές.
Ερωτηθείσα σχετικά από το Γαλλικό Πρακτορείο, η γαλλική θυγατρική της Uber επιβεβαίωσε ότι υπήρξαν συναντήσεις με τον κ. Μακρόν: «αφορούσαν τον τομέα ευθύνης του ως υπουργού Οικονομίας και Πληροφορικής», καθ’ ύλην αρμόδιου για τη δραστηριότητά της.
Η γαλλική θυγατρική της Uber επισήμανε την αναστολή της υπηρεσίας Uber Pop, που προσέφερε από τον Φεβρουάριο του 2014 ως το 2015 κι επέτρεπε σε χρήστες να καλούν ιδιώτες οδηγούς, όχι κατόχους άδειας ταξί ή δικούς της εργαζόμενους. Η αναστολή της υπηρεσίας «δεν ακολουθήθηκε από πιο ευνοϊκή ρύθμιση», όπως θα υπεδείκνυε η ιδέα πως είχε συναφθεί μυστικό «deal», επέμεινε η γαλλική θυγατρική της Uber.
«Κόκκινο χαλί»
Το Ελιζέ από την πλευρά του διαβεβαίωσε το Γαλλικό Πρακτορείο ότι ο κ. Μακρόν, ως υπουργός Οικονομίας, «φυσικά» είχε επαφές «με διάφορες εταιρείες οι οποίες εμπλέκονταν σε βαθιές αλλαγές σε τομείς των υπηρεσιών που συνέβησαν τα χρόνια που αναφέρονται», τις οποίες «διευκόλυνε αίροντας διοικητικά και ρυθμιστικά προσκόμματα».
Όμως η επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας της Ανυπότακτης Γαλλίας (La France Insoumise, LFI, ριζοσπαστική αριστερά), η Ματίλντ Πανό, κατήγγειλε μέσω Twitter τη «λεηλασία της χώρας», καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν ήταν τόσο «σύμβουλος και υπουργός του Φρανσουά Ολάντ» όσο και «λομπίστας για λογαριασμό αμερικανικής πολυεθνικής που είχε σκοπό να απορυθμιστεί στο διηνεκές η εργατική νομοθεσία».
O επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος (PCF) Φαμπιάν Ρουσέλ χαρακτήρισε απίστευτες τις «αποκαλύψεις για τον ενεργό ρόλο που διαδραμάτισε ο Εμανουέλ Μακρόν, τότε υπουργός, προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της Uber στη Γαλλία», «ενάντια σε όλους τους κανόνες μας, ενάντια σε όλα τα κοινωνικά κεκτημένα μας και ενάντια στα δικαιώματα των εργαζομένων».
Για την Uber θα όφειλε να συγκροτηθεί «εξεταστική επιτροπή» στη γαλλική Εθνοσυνέλευση, έκρινε παράλληλα ο κομμουνιστής βουλευτής Πιερ Νταρεβίλ.
Στο άλλο άκρο του πολιτικού φάσματος, ο Ζορντάν Μπαρντελά, ο πρόεδρος του Εθνικού Συναγερμού (Rassemblement national, RN, άκρα δεξιά), έκρινε ότι «η διαδρομή του Εμανουέλ Μακρόν είχε έναν συνεκτικό παράγοντα, ένα κοινό νήμα: την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, συχνά ξένων, πριν από τα εθνικά συμφέροντα».
Ερωτηθείς σχετικά από το Γαλλικό Πρακτορείο, ο πρώην βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Parti socialiste, PS) Τομά Τεβνού, που έδωσε το όνομά του στον νόμο του Οκτωβρίου του 2014 που οριοθέτησε πιο συγκεκριμένα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ταξί και των οχημάτων μεταφοράς με οδηγό, εκτίμησε πως ο Εμανουέλ Μακρόν ήταν «προνομιακός συνομιλητής» της Uber.
Είχαν συζητήσει για το θέμα την άνοιξη του 2014, όταν ήταν αναπληρωτής γενικός γραμματέας στο Ελιζέ. «Επιδίωκε πάντα να στρώσει κόκκινο χαλί στην Uber», εκτίμησε.
Ο πρώην βουλευτής διερωτήθηκε επίσης για τον ρόλο της Ελιζαμπέτ Μπορν, η οποία «γνώριζε πολύ καλά τα θέματα αυτά». Η επικεφαλής της κυβέρνησης ήταν υπουργός Μεταφορών όταν εγκρίθηκε νέα νομοθεσία για τις οδικές μεταφορές, κατόπιν υπουργός Εργασίας όταν προωθήθηκε κοινωνικός διάλογος στον τομέα των μεταφορών με αυτοκίνητα με οδηγούς, πάντως «χωρίς να δοθεί καθεστώς μισθωτών στους οδηγούς της Uber», επισήμανε ο κ. Τεβνού.
Οι κατακριτέες μέθοδοι της Uber που χρησιμοποιήθηκαν στον βωμό της επιτυχίας
Δεν είναι μόνο η Γαλλία που βρίσκεται σε σύγχυση αυτή τη στιγμή όμως, αφού δημοσιογράφοι παγκοσμίως κατηγορούν την Uber ότι στο παρελθόν «παραβίασε τη νομοθεσία» και χρησιμοποίησε βίαιες μεθόδους για να επιβληθεί στην αγορά, παρά τις επιφυλάξεις πολιτικών και εταιρειών ταξί.
«Δεν έχουμε δικαιολογήσει και δεν αναζητούμε δικαιολογίες για τις συμπεριφορές που δεν συνάδουν με τις τρέχουσες αρχές μας ως εταιρεία», επεσήμανε η Τζιλ Χεϊζελμπέικερ, αντιπρόεδρος της Uber, αρμόδια για το Μάρκετινγκ και τις Δημόσιες Σχέσεις, σε ανακοίνωσή της.
«Ζητάμε από το κοινό να μας κρίνει από τα όσα κάναμε τα πέντε τελευταία χρόνια και από τα όσα θα κάνουμε τα επόμενα», πρόσθεσε.
Την Κυριακή πολλά μέσα ενημέρωσης σε όλον τον κόσμο (ανάμεσά τους η Washington Post, η Le Monde και το BBC) δημοσίευσαν τα πρώτα τους άρθρα για το σκάνδαλο.
Σε αυτά παρουσιάζουν κάποιες πρακτικές της Uber στη διάρκεια των ετών της γρήγορης επέκτασης της εταιρείας, αλλά και σε μια περίοδο που βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών αντιπαραθέσεων, κυρίως με εταιρείες ταξί σε διάφορες πόλεις, από το Παρίσι ως το Γιοχάνεσμπουργκ.
«Η εταιρεία παραβίασε τη νομοθεσία, παραπλάνησε την αστυνομία και τις ρυθμιστικές αρχές, εκμεταλλεύθηκε τη βία εναντίον των οδηγών της και άσκησε μυστικά πίεση σε κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο», αναφέρει στην εισαγωγή του το άρθρο του Guardian.
«Διακόπτης ασφαλείας»
Τα άρθρα αναφέρονται κυρίως σε μηνύματα του Τράβις Κάλανικ, τότε επικεφαλής της εταιρείας με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, όταν στελέχη της εξέφρασαν την ανησυχία τους για τους κινδύνους που ενδέχεται να αντιμετώπιζαν οι οδηγοί της Uber, τους οποίους ενθάρρυναν να συμμετάσχουν σε διαδήλωση στο Παρίσι.
«Πιστεύω ότι αξίζει πολύ τον κόπο», τους απάντησε ο συνιδρυτής της εταιρείας. «Η βία εγγυάται την επιτυχία».
Σύμφωνα με τον Guardian, η Uber υιοθέτησε αντίστοιχες τακτικές σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Ιταλία κλπ.), κινητοποιώντας τους οδηγούς της και ωθώντας τους να διαμαρτύρονται στην αστυνομία όταν έπεφταν θύματα επιθέσεων, με στόχο η εταιρεία να εκμεταλλευθεί την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης για να αποσπάσει υποχωρήσεις από τις Αρχές.
«Ο Κάλανικ ποτέ δεν υπονόησε ότι η Uber εκμεταλλεύεται τη βία εις βάρος της ασφάλειας των οδηγών», αντίδρασε ο Ντέβον Σπέρτζον, εκπρόσωπος του πρώην επικεφαλής της εταιρείας, σε ανακοίνωσή του που δόθηκε στη δημοσιότητα από την ICIJ.
Μετά τις κατηγορίες εναντίον του ότι ενθάρρυνε αμφιλεγόμενες και βίαιες πρακτικές από τους επικεφαλής της εταιρείας, υπό το φόντο σεξισμού και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, ο Κάλανικ αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη θέση του γενικού διευθυντή τον Ιούνιο του 2017.
Όταν ανακοίνωσε την παραίτησή του από το διοικητικό συμβούλιο της Uber, στα τέλη του 2019, δήλωσε «περήφανος για τα όσα πέτυχε η εταιρεία».
Ο εκπρόσωπος του απέρριψε την Κυριακή όλες τις κατηγορίες των εφημερίδων, περιλαμβανομένης αυτής περί παρακώλυσης της δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με τις εφημερίδες, η Uber είχε υιοθετήσει διάφορες στρατηγικές για να αποφεύγει τις προσπάθειες παρέμβασης των δυνάμεων της τάξης, ανάμεσά τους και αυτή του «διακόπτη ασφαλείας» που συνίστατο στο να διακόπτεται άμεσα η πρόσβαση ενός γραφείου στις βάσεις δεδομένων του διαδικτύου σε περίπτωση έρευνας.
«Εκτός νόμου»
Ο Guardian επικαλείται διάφορα αποσπάσματα συνομιλιών μεταξύ στελεχών στα οποία σχολιάζουν ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για τις δραστηριότητες της Uber.
«Κάποιες φορές έχουμε προβλήματα διότι είμαστε εντελώς εκτός νόμου», είχε γράψει η διευθύντρια επικοινωνίας της Uber, Νάιρι Χουρνταζιάν, στους συναδέλφους της το 2014, όταν απειλούνταν η ύπαρξη της εταιρείας στην Ταϊλάνδη και την Ινδία.
Η Uber αρχικά χρειάστηκε να δώσει μάχη για να γίνει αποδεκτή από τους καταναλωτές. Η εταιρεία φλέρταρε με τους καταναλωτές και τους οδηγούς και βρήκε συμμάχους στην εξουσία, όπως τον Εμανουέλ Μακρόν. Μάλιστα, υπολογίζεται πως περίπου 233 πολιτικοί και δημοσιογράφοι έχουν συμβάλλει στην «εκστρατεία» για την ανέλιξη της Uber στο επίπεδο που είναι σήμερα.
Παράλληλα, η Uber πρόσφερε μετοχές της σε πολιτικές προσωπικότητες στη Ρωσία και τη Γερμανία και πλήρωσε ερευνητές «εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια για να δημοσιεύσουν έρευνες για τα οφέλη του οικονομικού της μοντέλου», αναφέρει η βρετανική εφημερίδα.
Στην ανακοίνωση που εξέδωσε την Κυριακή, η Uber υπενθυμίζει ότι τα μέσα ενημέρωσης είχαν καλύψει επαρκώς τα «λάθη» της εταιρείας πριν το 2017.
«Σήμερα η Uber (…) αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας 100 εκατομμυρίων ανθρώπων», τόνισε η Χεϊζελμπέικερ. «Περάσαμε από μια εποχή αντιπαράθεσης σε μια εποχή συνεργασίας».
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
