Πριν από μια δεκαετία, φαινόταν ότι η παγκόσμια πυρηνική βιομηχανία βρισκόταν σε μη αναστρέψιμη πτώση. Οι ανησυχίες για την ασφάλεια, το κόστος και το τι να κάνουμε με τα ραδιενεργά απόβλητα είχαν μειώσει τον ενθουσιασμό για μια τεχνολογία που κάποτε θεωρούνταν επαναστατική πηγή άφθονης φθηνής ενέργειας.
Ωστόσο, τώρα γίνεται ευρέως διαδεδομένη συζήτηση για μια αναβίωση, που τροφοδοτείται από τους τεχνολογικούς γίγαντες Microsoft, Google και Amazon που ανακοινώνουν επενδύσεις στον τομέα, καθώς και τις αυξανόμενες πιέσεις στα πλούσια κράτη να περιορίσουν τις εκπομπές άνθρακα.
Πόσο αληθινή είναι όμως η επιστροφή;
Όταν η πυρηνική ενέργεια για εμπορική χρήση αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, οι κυβερνήσεις παρασύρθηκαν από τις φαινομενικά απεριόριστες δυνατότητές της. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και να ελέγξουν τις ίδιες τρομερές δυνάμεις που απελευθερώνονται από τις ατομικές βόμβες – για να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια σε εκατομμύρια σπίτια. Με ένα μόνο κιλό ουρανίου να αποδίδει περίπου 20.000 φορές περισσότερη ενέργεια από ένα κιλό άνθρακα, φαινόταν σαν αυτό να είναι το μέλλον.
Όμως η τεχνολογία ενέπνευσε επίσης φόβο στο κοινό. Αυτός ο φόβος φαινόταν να δικαιολογείται από την καταστροφή του Τσερνομπίλ, η οποία εξάπλωσε ραδιενεργή μόλυνση σε ολόκληρη την Ευρώπη στις αρχές του 1986. Τροφοδότησε εκτεταμένη δημόσια και πολιτική αντιπαράθεση – και επιβράδυνε την ανάπτυξη του κλάδου.
Ένα άλλο ατύχημα, στο εργοστάσιο της Fukushima Daichi στην Ιαπωνία το 2011, αναζωπύρωσε τις ανησυχίες για την πυρηνική ασφάλεια. Η ίδια η Ιαπωνία έκλεισε όλους τους αντιδραστήρες της αμέσως μετά και από τότε μόνο 12 έχουν επανεκκινήσει. Η Γερμανία αποφάσισε να καταργήσει εντελώς την πυρηνική ενέργεια. Άλλες χώρες μείωσαν τα σχέδιά τους να επενδύσουν σε νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής ή να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των παλαιών εγκαταστάσεων. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, αυτό οδήγησε στην απώλεια 48 GW ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως μεταξύ 2011 και 2020.
Όμως η πυρηνική ανάπτυξη δεν σταμάτησε. Στην Κίνα, για παράδειγμα, υπήρχαν 13 πυρηνικοί αντιδραστήρες το 2011. Τώρα υπάρχουν 55, ενώ άλλοι 23 είναι υπό κατασκευή. Για το Πεκίνο, η πυρηνική ενέργεια είχε και εξακολουθεί να έχει ζωτικό ρόλο, για την κάλυψη της ταχέως αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Τώρα το ενδιαφέρον για τον κλάδο φαίνεται να αυξάνεται για άλλη μια φορά και αλλού. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι οι ανεπτυγμένες χώρες αναζητούν τρόπους για να καλύψουν τη ζήτηση ενέργειας, ενώ προσπαθούν να επιτύχουν τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Καθώς το 2024 προβλέπεται να είναι η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί, η πίεση για μείωση των εκπομπών άνθρακα αυξάνεται. Η ανανεωμένη εστίαση στην ενεργειακή ασφάλεια, στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, υπήρξε επίσης ένας παράγοντας.
Η Νότια Κορέα, για παράδειγμα, πρόσφατα απέσυρε τα σχέδια για σταδιακή κατάργηση του μεγάλου στόλου πυρηνικών σταθμών της τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες – και αντ’ αυτού θα κατασκευάσει περισσότερους.
Η Γαλλία έχει αντιστρέψει τα σχέδια να μειώσει τη δική της εξάρτηση από την πυρηνική ενέργεια, η οποία παρέχει το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας. Αντίθετα, θέλει να κατασκευάσει έως και οκτώ νέους αντιδραστήρες. Επιπλέον, την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση των ΗΠΑ επιβεβαίωσε στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή Cop29 που πραγματοποιήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν, ότι σκοπεύει να τριπλασιάσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας έως το 2050. Ο Λευκός Οίκος είχε αρχικά δεσμευτεί να το κάνει αυτό στο πλαίσιο της περσινής διάσκεψης Cop28.
Συνολικά 31 χώρες συμφώνησαν τώρα να προσπαθήσουν να τριπλασιάσουν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας έως το 2050, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Ιαπωνίας. Επίσης στο Cop29, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσαν ότι θα συνεργαστούν για να επιταχύνουν την ανάπτυξη νέας τεχνολογίας πυρηνικής ενέργειας.
Αυτό προέκυψε αφού συμφωνήθηκε στην τελική δήλωση της «απογραφής» του περασμένου έτους Cop28, ότι η πυρηνική ενέργεια θα πρέπει να είναι μία από τις τεχνολογίες μηδενικών ή χαμηλών εκπομπών που θα «επιταχυνθούν» για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Όμως η πείνα για καθαρή ενέργεια δεν προέρχεται μόνο από τις κυβερνήσεις. Οι τεχνολογικοί γίγαντες προσπαθούν να αναπτύξουν όλο και περισσότερες εφαρμογές που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται σε δεδομένα – και τα κέντρα δεδομένων χρειάζονται σταθερή και αξιόπιστη ηλεκτρική ενέργεια. Σύμφωνα με την Barclays Research, τα κέντρα δεδομένων αντιπροσωπεύουν το 3,5% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ σήμερα, αλλά το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί σε περισσότερο από το 9% μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Τον Σεπτέμβριο, η Microsoft υπέγραψε μια 20ετή συμφωνία για την αγορά ενέργειας από την Constellation Energy, η οποία θα οδηγήσει στην επαναλειτουργία του διαβόητου σταθμού παραγωγής ενέργειας Three Mile Island στην Πενσυλβάνια – τον τόπο του χειρότερου πυρηνικού ατυχήματος στην ιστορία των ΗΠΑ, όπου ένας αντιδραστήρας υπέστη μερική κατάρρευση το 1979.
Παρά τη αμαυρωμένη δημόσια εικόνα του, ένας άλλος αντιδραστήρας στο εργοστάσιο συνέχισε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια μέχρι το 2019. Ο διευθύνων σύμβουλος της Constellation, Joe Dominguez περιέγραψε τη συμφωνία για την επαναλειτουργία του ως «ισχυρό σύμβολο της αναγέννησης της πυρηνικής ενέργειας ως καθαρού και αξιόπιστου ενεργειακού πόρου». Άλλοι τεχνολογικοί γίγαντες έχουν υιοθετήσει διαφορετική προσέγγιση. Η Google σχεδιάζει να αγοράσει ενέργεια που παράγεται από μια ομάδα των λεγόμενων Small Modular Reactors ή SMRs – μια εκκολαπτόμενη τεχνολογία που προορίζεται να κάνει την πυρηνική ενέργεια ευκολότερη και φθηνότερη στην ανάπτυξη. Η Amazon υποστηρίζει επίσης την ανάπτυξη και κατασκευή SMR.
Τα ίδια τα SMR προωθούνται εν μέρει, ως λύση σε ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η πυρηνική ενέργεια. Στα δυτικά κράτη, πρέπει να κατασκευαστούν νέοι σταθμοί παραγωγής ενέργειας σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα ασφαλείας. Αυτό, σε συνδυασμό με την τεράστια κλίμακα τους, τα καθιστά απαγορευτικά ακριβά και περίπλοκα στην κατασκευή τους.
Το Hinkley Point C είναι ένα καλό παράδειγμα. Ο πρώτος νέος πυρηνικός σταθμός της Βρετανίας από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 κατασκευάζεται σε μια απομακρυσμένη ακτογραμμή στη νοτιοδυτική Αγγλία. Προορίζεται να είναι το πρώτο από μια σειρά νέων εργοστασίων που θα αντικαταστήσει τον γηρασμένο στόλο αντιδραστήρων της χώρας. Όμως το έργο τρέχει περίπου πέντε χρόνια πίσω από το χρονοδιάγραμμα και θα κοστίσει έως και 11,5 δισ. δολ περισσότερο από το προγραμματισμένο.
Δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Οι νεότεροι αντιδραστήρες των ΗΠΑ στο εργοστάσιο Vogtle στη Τζόρτζια άνοιξαν με επτά χρόνια καθυστέρηση και κόστισαν παραπάνω από 35 δις δολ – πολύ περισσότερο από το διπλάσιο του αρχικού τους προϋπολογισμού. Τα SMR έχουν σχεδιαστεί για να λύσουν αυτό το πρόβλημα. Θα είναι μικρότερα από τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες, χρησιμοποιώντας τυποποιημένα εξαρτήματα που μπορούν να συναρμολογηθούν γρήγορα, σε τοποθεσίες κοντά στο σημείο όπου απαιτείται η ισχύς.
Όμως, ενώ υπάρχουν περίπου 80 διαφορετικά σχέδια υπό ανάπτυξη παγκοσμίως σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, η ιδέα δεν έχει ακόμη αποδειχθεί εμπορικά βιώσιμη.
Οι απόψεις για την πυρηνική ενέργεια παραμένουν σε μεγάλο βαθμό διπολικές. Οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία είναι απαραίτητη για την επίτευξη των κλιματικών στόχων. Μεταξύ αυτών είναι ο Rod Adams, του οποίου το fund Nucleation Capital προωθεί τις επενδύσεις στην πυρηνική τεχνολογία. «Η πυρηνική σχάση έχει ιστορία επτά δεκαετιών που δείχνει ότι είναι μια από τις ασφαλέστερες πηγές ενέργειας που υπάρχουν», εξηγεί.
«Είναι μια ανθεκτική, αξιόπιστη πηγή ενέργειας με χαμηλό τρέχον κόστος ήδη, αλλά το κόστος κεφαλαίου ήταν πολύ υψηλό στις δυτικές χώρες», συμπληρώνει.
Ωστόσο, οι αντίπαλοι επιμένουν ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι η απάντηση. Σύμφωνα με τον καθηγητή M.V. Ramana του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, είναι «ανόητο να θεωρούμε την πυρηνική ενέργεια καθαρή». Είναι, λέει, «ένας από τους πιο ακριβούς τρόπους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η επένδυση σε φθηνότερες πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα θα προσφέρει περισσότερες μειώσεις εκπομπών ανά δολάριο».
Εάν οι τρέχουσες τάσεις προαναγγέλλουν μια νέα πυρηνική εποχή, ένα παλιό πρόβλημα παραμένει. Μετά από 70 χρόνια ατομικής ισχύος, εξακολουθεί να υπάρχει διαφωνία σχετικά με το τι πρέπει να γίνει με τα συσσωρευμένα ραδιενεργά απόβλητα – μερικά από τα οποία θα παραμείνουν επικίνδυνα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.
Η απάντηση που επιδιώκεται από πολλές κυβερνήσεις είναι η γεωλογική διάθεση – η ταφή των απορριμμάτων σε σφραγισμένες βαθιές υπόγειες σήραγγες. Όμως μόνο μία χώρα, η Φινλανδία, έχει κατασκευάσει πραγματικά μια τέτοια εγκατάσταση, ενώ οι περιβαλλοντολόγοι και οι ακτιβιστές κατά των πυρηνικών υποστηρίζουν ότι η απόρριψη απορριμμάτων μακριά από τα βλέμματα είναι απλώς πολύ επικίνδυνη. Η επίλυση αυτού του γρίφου μπορεί να είναι ένας βασικός παράγοντας που θα υπαγορευσει το εάν πραγματικά θα υπάρξει μια νέα εποχή πυρηνικής ενέργειας.
Πηγή: BBC News
