Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η έρευνα mRNA της βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για την επιτυχή ανάπτυξη των εμβολίων των Pfizer/BioNTech και της Moderna.
Η γεννημένη στην Ουγγαρία βιοχημικός, που πρωτοστάτησε στην έρευνα της τεχνολογίας mRNA που χρησιμοποιείται στα δύο εμβόλια Covid-19, ήταν πάντα σίγουρη για τα θετικά αποτελέσματα. «Ποτέ δεν αμφέβαλα ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει», είπε η Katalin Karikó στην Guardian. «Είχα δει τα δεδομένα από μελέτες σε ζώα και το περίμενα. Πάντα ήθελα να ζήσω για να δω κάτι που έχω δουλέψει, να εγκρίνεται», συνέχισε.
Αυτός ο μήνας, υπήρξε το αποκορύφωμα της δια βίου εργασίας της Karikó που ερευνά το mRNA – ή αλλιώς, το αγγελιοφόρο ριβονουκλεϊνικό οξύ.
Η 65χρονη, η οποία έφυγε από την Ουγγαρία το 1985 για να συνεχίσει μια ακαδημαϊκή καριέρα στις ΗΠΑ, με τον σύζυγό της και το μικρό παιδί τους, θεωρείται πλέον πιθανή υποψήφια για το Νόμπελ Χημείας. Η δουλειά της βοήθησε στο άνοιγμα του δρόμου τόσο για το εμβόλιο Pfizer/BioNTech, όσο και αυτό της Moderna. Και τα δύο έχουν δείξει αποτελεσματικότητα περίπου 95% σε κλινικές δοκιμές της φάσης 3. Αναμένεται να λάβουν έγκριση έκτακτης ανάγκης και να χορηγηθούν στις πρώτες ομάδες πληθυσμού, τις επόμενες εβδομάδες.
Το κλειδί και για τα δύο εμβόλια είναι το mRNA, ένα μόριο μονοκλωνικού αγγελιοφόρου που παρέχει γενετικές οδηγίες από το DNA, το οποίο βρίσκεται περιτυλιγμένο μέσα στον κυτταρικό πυρήνα, στα εργοστάσια παραγωγής πρωτεϊνών του κυττάρου, έξω από τον πυρήνα. Στην περίπτωση των εμβολίων, το μόριο δίνει εντολή στα κύτταρα να αρχίσουν να παράγουν την ακίνδυνη πρωτεΐνη- ακίδα του ιού, ως προειδοποίηση προς το ανοσοποιητικό σύστημα για κινητοποίηση ενάντια στον κορωνοϊό.
Η προσαρμοστικότητα του mRNA άνοιξε ένα νέο πεδίο θεραπείας, όχι μόνο για παραγωγή εμβολίων, αλλά και φαρμάκων, σε τομείς που κυμαίνονται από τον καρκίνο έως τα εγκεφαλικά επεισόδια και την κυστική ίνωση.
Η Karikó προσχώρησε στη BioNTech πριν από επτά χρόνια, αφού προηγουμένως είχε αφοσιωθεί στο έργο της τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Έφυγε από την Ουγγαρία, όπου είχε συνθέσει RNA στο Πανεπιστήμιο του Szeged, αφού έλαβε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο Temple της Φιλαδέλφειας. Πήρε μαζί της τον σύζυγό της και τη δίχρονη κόρη τους, μαζί με ένα αρκουδάκι που μέσα του είχε ράψει 1.000 δολ. – τα έσοδα από την πώληση του αυτοκινήτου τους που ανταλλάχθηκαν στη μαύρη αγορά.
Η κόρη της, Suzan Francia, διέπρεψε στην κωπηλασία κερδίζοντας δύο χρυσά μετάλλια για τις ΗΠΑ, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου και του Λονδίνου. «Πάντα υποστήριζε ότι η ηθική εργασίας μας, ήταν ο οδηγός της», δήλωσε η Karikó. Η βιοχημικός υπενθύμισε πώς τον Μάιο συνειδητοποίησε ότι, μέχρι τότε, είχε εργαστεί συνεχώς και κάθε μέρα για έναν χρόνο, συμπεριλαμβανομένης της Πρωτοχρονιάς και περιστασιακά κοιμόταν στο γραφείο της.
Το 1989 έγινε μέλος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, και εκεί αυτή και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν για πρώτη φορά πως το mRNA λειτουργούσε. «Τότε πείστηκα πως θα είναι κάτι σπουδαίο», είπε. Δυστυχώς, η ομάδα διαλύθηκε λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. «Δεν μπορούσαμε να πάρουμε χρήματα τότε γιατί ήταν κάτι πολύ καινούργιο και άγνωστο», δήλωσε η ίδια. Ήθελε να χρησιμοποιήσει mRNA για τη θεραπεία της κυστικής ίνωσης και των εγκεφαλικών επεισοδίων, αλλά δεν είχε τα χρήματα για την ανάπτυξη και πραγματοποίηση της έρευνας.
Το 1998, ο Drew Weissman, ο οποίος εργαζόταν για την ανάπτυξη εμβολίου κατά του HIV στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, εντάχθηκε στο πανεπιστήμιο. «Τον συνάντησα τυχαία δίπλα στο μηχάνημα fax του γραφείου και του είπα ότι θα μπορούσα να φτιάξω οποιοδήποτε RNA», θυμάται η Karikó. Κατέληξαν να συνεργάζονται και το 2005 πέτυχαν μια σημαντική ανακάλυψη. Το πρόβλημα με το mRNA ήταν ότι πυροδοτούσε μια φλεγμονώδη αντίδραση όταν εγχυόταν στον οργανισμό. Ωστόσο, οι δύο ερευνητές βρήκαν έναν τρόπο να εξουδετερώσουν αυτήν την αντίδραση, τροποποιώντας ένα από τα τέσσερα δομικά στοιχεία του mRNA, που ονομάζονται νουκλεοτίδια. Δημοσίευσαν σύντομα την ανακάλυψή τους, αλλά εκείνη την εποχή δεν έλαβε την δέουσα προσοχή. Μερικοί -συμπεριλαμβανομένου του Derrick Rossi, ενός από τους ιδρυτές της Moderna- λένε τώρα ότι το ζευγάρι θα πρέπει να λάβει το βραβείο Νόμπελ στη χημεία για την επιτυχία του αυτή.
Την επόμενη χρονιά, η Karikó και ο Weissman δημιούργησαν μια εταιρεία για την ανάπτυξη φαρμάκων mRNA, με επικεφαλής την Karikó, ως διευθύνουσα σύμβουλο. Δεν έφτασαν όμως ποτέ σε κλινικές δοκιμές και το πανεπιστήμιο πούλησε την αποκλειστική άδεια του διπλώματος ευρεσιτεχνίας τους σε τρίτο μέρος, την εταιρεία CellScript. Εν τω μεταξύ, ο Rossi, Καναδός βιολόγος βλαστικών κυττάρων που είχε διαβάσει το πρωτοποριακό άρθρο του 2005, βρήκε ισχυρούς χρηματοδότες και το 2010 ίδρυσε την εταιρεία Moderna στο Cambridge της Μασαχουσέτης.
Το 2013, η Karikó έγινε μέλος της BioNTech -είχε επίσης προσφορά εργασίας και από τη Moderna- η οποία ιδρύθηκε το 2008 στην πανεπιστημιούπολη του Mainz στη Γερμανία, από το ζεύγος Ugur Sahin και Ozlem Tureci. Εκείνη την εποχή δεν είχε καν ιστότοπο. Η BioNtech απασχολεί τώρα 1.500 υπαλλήλους και η χρηματιστηριακή αξία της έφτασε τα 25 δισ. δολάρια, όταν ανακοινώθηκαν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα των δοκιμών του εμβολίου κατά του κορωνοϊού, που έχει αναπτύξει με την Pfizer.
Η Karikó, που δούλεψε ασταμάτητα τα τελευταία επτά χρόνια, είναι τώρα ανώτερος αντιπρόεδρος βιοτεχνολογίας της BioNTech και επικεφαλής των θεραπειών αντικατάστασης πρωτεϊνών RNA. Είναι επίσης αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Ο Weissman, καθηγητής ιατρικής στο ίδιο πανεπιστήμιο, ανέπτυξε υποψήφια εμβόλια mRNA κατά της γρίπης, του έρπητα και του HIV.
Τόσο η BioNTech όσο και η Moderna έλαβαν άδεια χρήσης της τροποποιημένης τεχνολογίας mRNA που αναπτύχθηκε από την Karikó και τον Weissman, για να δημιουργήσουν τα εμβόλια τους.
Η Karikó έχει μεγάλες ελπίδες πως το mRNA μπορεί να λειτουργήσει ως «παγκόσμια πλατφόρμα» -για παράδειγμα ως θεραπεία για την επιδερμόλυση bullosa, μια σοβαρή δερματική διαταραχή που προκαλεί επώδυνες φουσκάλες, για την οποία δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Έχει ήδη μεγάλες ιδέες για το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί: «Τι θα λέγατε για mRNA που μπορεί να διατηρεί η οικογένεια στο ψυγείο και να το επαλείφει στο δέρμα του παιδιού τους, με τα πρώτα σημάδια αποκόλλησης»;
Πηγή: The Guardian
