Οι ηγέτες των ΗΠΑ και του κόσμου έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ένα διεθνές σύστημα που να λειτουργεί αυτή την εποχή. Όμως πρέπει να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος.
Οι παγκόσμιες συνθήκες σπάνια αλλάζουν με αξιοσημείωτο τρόπο.
Ακριβώς όπως η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μία ημέρα, η Pax Romana δεν ήταν μια περαστική φάση, αλλά συνέχισε για αιώνες. Η τάξη που προέκυψε από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 δεν ξετυλίχθηκε πλήρως μέχρι το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.
Ωστόσο, σε σπάνιες στιγμές, η εμπιστοσύνη στην παλιά τάξη καταρρέει και η ανθρωπότητα μένει μετέωρη. Σε αυτές τις περιόδους δημιουργούνται νέοι κανόνες, συνθήκες και θεσμοί, οι οποίοι καθορίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των χωρών, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα άτομα με τον κόσμο.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πανδημία του κορωνοϊού αποτελεί μια στιγμή αναστάτωσης σε διεθνές επίπεδο.
Η παγκόσμια τάξη μετά το 1945 έπαψε να λειτουργεί με συνέπεια. Κάτω από μια υγιή τάξη, θα περιμέναμε τουλάχιστον από καλή πίστη προσπάθειες διεθνούς συντονισμού για την αντιμετώπιση ενός ιού που δεν γνωρίζει σύνορα.
Ωστόσο, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν εξαφανιστεί, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει γίνει πολιτικό παιχνίδι και τα σύνορα έχουν κλείσει όχι μόνο μεταξύ χωρών, αλλά και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι όροι συνεργασίας που χρειάστηκαν δεκαετίες για να εδραιωθούν διαλύονται.
Είτε μας αρέσει είτε όχι, θα εμφανιστεί κάποια νέα τάξη καθώς η πανδημία υποχωρεί. Οι ηγέτες των ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να διασφαλίσουν ότι μετά τον κορωνοϊό θα υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της επόμενης εποχής.
Χρειάζονται ακραίες στιγμές για να αποδεχτούν οι ηγέτες ότι η παλιά τάξη έχει ξεπεραστεί και πως καλούνται πλέον να σφυρηλατήσουν μία νέα με βάση διδάγματα των δύο τελευταίων μεγάλων προσπαθειών της Αμερικής για την οικοδόμηση διεθνών τάξεων – το 1919 μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το 1945 μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η τάξη μετά το 1919 χαρακτηρίστηκε από τη Μεγάλη Ύφεση, την άνοδο των ολοκληρωτικών καθεστώτων και, τελικά, μια πυρκαγιά ακόμα πιο καταστροφική από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντίθετα, μετά το 1945 οδήγησε σε περισσότερες από επτά δεκαετίες ειρήνης και ευημερίας, στις οποίες οι βίαιοι θάνατοι μειώθηκαν και το παγκόσμιο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αυξήθηκε κατά τουλάχιστον ογδόντα φορές.
Ο κορωνοϊός θα μείνει στη ζωή μας περισσότερο από όσο θα θέλαμε, αλλά όχι για πάντα – και, όταν περάσει η κρίση, το πλαίσιο της νέας τάξης θα διαμορφωθεί γρήγορα.
Για να διασφαλιστεί ότι αυτό το σύντομο διάστημα χρησιμοποιείται σωστά και δεν ξοδεύεται με διαμάχες, οι ηγέτες των ΗΠΑ και του κόσμου θα πρέπει να αρχίσουν να συνεργάζονται τώρα για να διατυπώσουν νέες αρχές.
Θα ήταν ανόητο να περιμένουμε από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, που είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η σημερινή διεθνής τάξη δεν λειτουργεί, να ηγηθεί του σχεδιασμού νέας. Ίσως χρειαστεί να περιμένουμε έναν πιο πιστό στον διεθνή διάλογο πρόεδρο, ο οποίος να είναι σε θέση να συμβάλει στη διαμόρφωση των θεσμών της νέας τάξης. Όμως η παρουσία του Τραμπ δεν σημαίνει ότι στο μεταξύ δεν μπορεί να σημειωθεί σημαντική πρόοδος.
Οι ηγέτες και των δύο αμερικανικών κομμάτων, ιδίως οι νεότεροι, των οποίων η ζωή θα ξεδιπλωθεί μετά την πανδημία, θα πρέπει να αρχίσουν επειγόντως να συζητούν και να συσπειρώνονται γύρω από στόχους για τη διαμόρφωση της τάξης μετά τον κορωνοϊό.
Πριν φτάσουμε σε λεπτομέρειες, όπως το μέλλον των Ηνωμένων Εθνών, πρέπει να ευθυγραμμιστούμε με βασικούς στόχους. Είμαστε πιθανότατα περισσότερο από έναν χρόνο μακριά από την αυγή της νέας τάξης και ένας διαγωνισμός ιδεών, στον οποίο σταθεροποιούνται τα πνευματικά θεμέλια του συστήματος, πρέπει να προηγηθεί κάθε θεσμικής καινοτομίας.
Τα μέλη του Κογκρέσου, οι ηγέτες σε οργανώσεις πολιτών και επιχειρήσεις και οι μελετητές θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα των επαγγελματιών υγείας, που έχουν συνεργαστεί με όλα τα μέσα -από ιατρικά περιοδικά έως το Twitter- για να σχεδιάσουν στρατηγικές για τη θεραπεία του Covid-19.
Και πρέπει να γνωρίζουν ότι οποιεσδήποτε αρχές προτείνουν μπορεί τελικά να αποκτήσουν μεγαλύτερη σημασία: τόσο αυτές μετά το 1919 όσο και μετά το 1945 προήλθαν από απλές δηλώσεις -τα δεκατέσσερα σημεία για τον πρώτο, ο Χάρτης του Ατλαντικού για το τελευταίο- που δεν κέρδισαν ευρεία έγκριση μέχρι μήνες ή χρόνια μετά την έκδοσή τους.
Η Ουάσιγκτον έχει ήδη δαπανήσει περισσότερα από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια για να βγάλει τη χώρα από την άβυσσο του κορωνοϊού – και υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν. Αυτές οι προσφορές επισκιάζουν τον Προϋπολογισμό Διεθνών Υποθέσεων 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ο οποίος καλύπτει το Υπουργείο Εξωτερικών, τον Οργανισμό Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ, την εξωτερική βοήθεια και τις συνεισφορές σε διεθνείς οργανισμούς.
Η Αμερική πρέπει να χρηματοδοτήσει τους θεσμούς της νέας τάξης, ώστε να είναι σε θέση να αποτρέψουν την επόμενη κρίση προτού ξεφύγουν από κάθε έλεγχο.
Σύνταξη Κ. Μπετινάκης
