Tο zougla.gr σε συνεργασία με την ιστοσελίδα Ahval στην οποία εργάζονται Τούρκοι δημοσιογράφοι οι οποίοι έχουν βρει καταφύγιο στο εξωτερικό μετά τις διώξεις που συνεχίζονται στη γειτονική χώρα από το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν παρουσιάζει μια σειρά από οχτώ άρθρα που περιγράφουν τα κυκλώματα λαθροδιακίνησης μεταναστών και προσφύγων από τα σύνορα της Τουρκίας έως τον Έβρο και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου.
Η δημοσιογραφική έρευνα εξετάζει όλες τις πτυχές αυτών των κυκλωμάτων, παρουσιάζει προσωπικές μαρτυρίες αλλά και αποκαλύπτει την οικονομική πλευρά αυτής της δραστηριότητας η οποία παράγει
Ο ΟΗΕ έχει υπολογίσει ότι το 2015 οι μετανάστες ανήλθαν σε 244 εκατομμύρια άτομα – δηλαδή ο ένας στους 30 ανθρώπους του πλανήτη είναι μετανάστης. Μεγάλο μέρος των μεταναστευτικών ροών, νόμιμων ή παράνομων, περνά από την Τουρκία, μια χώρα που γεωγραφικά συνδέει κράτη όπου η φτώχεια ή οι συγκρούσεις αναγκάζουν ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετακινηθούν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν προορισμό όπου πολλοί πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να δημιουργήσουν μια ασφαλή ζωή ευμάρειας.
Τα τελευταία χρόνια και η ίδια η Τουρκία αποτελεί πηγή μετανάστευσης, αφού οι πολιτικές εξελίξεις και οι κακές οικονομικές συνθήκες έχουν αναγκάσει πολλούς – 217.000 πολίτες το 2017 – να μεταναστεύσουν, κυρίως προς την Ε.Ε.
Ο νόμιμος τρόπος μετακίνησης από την Τουρκία έχει γίνει πολύ δύσκολος, κι έτσι πολλοί καταφεύγουν στην τελευταία ελπίδα τους, τους λαθροδιακινητές, που κάνουν «χρυσές» δουλειές.
Η Ahval διερευνά αυτό το «εμπόριο» και τους ανθρώπους που το λειτουργούν στην Τουρκία, σε μια σειρά αποκαλυπτικών ρεπορτάζ.
Σε ένα απόμερο καφέ, μακριά από τους πολύβουους κεντρικούς δρόμους της Κωνσταντινούπολης, ένας πελάτης, που δείχνει πολυάσχολος, απαντάει σε ένα από τα τηλέφωνα που έχει μαζί του, την ίδια ώρα που κλείνει τη γραμμή σε ένα άλλο στο οποίο μιλούσε.
Από μακριά φαίνεται άκακος, μια «πατρική» φιγούρα θα μπορούσε να πει κάποιος. Φτάνοντας κοντά, διαπιστώνεις ένα βλέμμα ενόχλησης σε όποιον πλησιάζει, την ώρα που ο άνδρας φωνάζει δυνατά και αυστηρά προς τον συνομιλητή του στην άλλη άκρη της γραμμής.
«Πόσες μέρες θα τους έχουμε να περιμένουν; Πότε έρχεσαι;» ρωτάει, ενώ ταυτόχρονα χτυπά ένα τρίτο τηλέφωνο, το οποίο επίσης σηκώνει, περιμένοντας άλλη «ενημέρωση».
«Έφτασαν με ασφάλεια οι στρατιώτες» ακούγεται να λέει.
Καθημερινά κανονίζει τη μεταφορά δεκάδων ανθρώπων έξω από την Τουρκία, χρησιμοποιώντας τηλεφωνικές γραμμές που είναι καταχωρημένες με ονόματα αλλοδαπών. Και ασκεί τη δουλειά του ανοιχτά, όπως οποιοσδήποτε επιχειρηματίας που εξάγει τα προϊόντα του στην Ευρώπη!
Οι υπόλοιποι πελάτες του καφέ δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τον «θείο» ή για το «εμπόριο» που ανοιχτά ασκεί στην καφετέρια -όλοι εκεί εμπλέκονται στον ίδιο «τομέα», είτε ως διακινητές είτε ως οι πελάτες τους. Σε αυτό το «γραφείο λαθροδιακίνησης» συναντάμε τον «θείο» και τον βλέπουμε επί τo έργov να μιλάει διαρκώς σε πολλά τηλέφωνα και να στραβοκοιτά τους επισκέπτες του καφέ.
Δεν ανυπομονεί ιδιαίτερα να μιλήσει μαζί μας αρχικά, αλλά συμφωνεί, υπό τον αυστηρό όρο της τήρησης της ανωνυμίας του.
«Περισσότεροι από τους μισούς από τους ξένους που βλέπετε σε αυτόν τον δρόμο έχουν έρθει εδώ προκειμένου να μεταναστεύσουν» μας λέει, δείχνοντας τον κεντρικό δρόμο στη γειτονιά Φατίχ. «Όσο υπάρχει αδικία στη Μέση Ανατολή και στην Ασία, η ροή μεταναστών δεν θα σταματήσει, ούτε και η δουλειά μας» αναφέρει.
Η μακρόχρονη «θητεία» του στη λαθροδιακίνηση, ένα «εμπόριο» που προσελκύει την προσοχή των διεθνών και των τουρκικών αρχών ασφαλείας, του έχει προκαλέσει προβλήματα στο παρελθόν. Οδηγήθηκε στη φυλακή για 15 χρόνια, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει πολλές ανοιχτές δικαστικές υποθέσεις. Ωστόσο, δεν βλέπει κάποια εναλλακτική σε αυτήν τη «δουλειά» που ο ίδιος υποστηρίζει πως είναι η μόνη που ξέρει να κάνει.
Αυτή η «δουλειά» φέρνει πολλούς μετανάστες στην Τουρκία από όλο τον κόσμο, συνήθως κυρίως από
Οι περισσότεροι έρχονται από το Μαρόκο, την Τυνησία, τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν και το Αφγανιστάν, και πολλοί θεωρούν την Τουρκία ως την καλύτερη επιλογή λόγω της γεωγραφικής της θέσης: αν και εκατομμύρια μετανάστες παρέμειναν τελικά στη χώρα, πολλοί βλέπουν την Τουρκία ως μια στάση για το μεγαλύτερο ταξίδι τους.
«Οι μετανάστες που φεύγουν από πολέμους ή εξαιτίας της φτώχειας προτιμούν να έρθουν στην Τουρκία με νόμιμα ή παράνομα μέσα, διότι είναι μια χώρα-γέφυρα. Συγκριτικά με άλλες διαδρομές, από εδώ είναι πιο εύκολο να γίνει το πέρασμα προς τη Βουλγαρία ή την Ελλάδα» μας λέει ο λαθροδιακινητής.
Τα δύο «hot spot» για τη διακίνηση μεταναστών στην Τουρκία βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη, αναφέρει.
Όσο ο «θείος» νιώθει πιο άνετα μαζί μας, αρχίζει να εξηγεί με περισσότερες λεπτομέρειες.
Όπως συμβαίνει γενικά στην επιχειρηματικότητα, τα μετρητά που διαθέτεις έχουν μεγάλη σημασία: το ποσό που θα δώσει ο πελάτης καθορίζει το πόσο γρήγορα και πόσο «άνετα» θα φτάσει στον προορισμό του.
Μεγάλα ποσά διασφαλίζουν μια γρήγορη πτήση, αλλά από την άλλη υπάρχουν και δύσκολες καταστάσεις, στις οποίες οι μετανάστες περνούν πολλές μέρες κρυμμένοι σε φορτηγά και καράβια. Ο «θείος» λέει ότι θέτει μια «κόκκινη γραμμή» και δεν στέλνει τους μετανάστες με επικίνδυνα φουσκωτά ή άχρηστα σωσίβια, που έχουν οδηγήσει χιλιάδες στον θάνατο, στην προσπάθειά τους να περάσουν στην Ελλάδα.
«Είναι πολύ επικίνδυνο» τονίζει. «Η βάρκα μπορεί να αναποδογυρίσει με το παραμικρό κύμα ή απλώς επειδή οι επιβάτες κάθισαν με λανθασμένο τρόπο» προσθέτει.
Στην πραγματικότητα, για πολλούς από τους «πελάτες» του, το ταξίδι είναι τόσο σύνηθες και ασφαλές, όσο αυτό μιας κανονικής διεθνούς πτήσης.
«Οι πιο ευκατάστατοι πρόσφυγες πληρώνουν καλά λεφτά και ταξιδεύουν από αέρος. Το κόστος για αυτό κυμαίνεται συνήθως από 9.000 έως 10.000 ευρώ, αλλά για τη Βρετανία η τιμή ανεβαίνει στα 12.000-13.000 ευρώ και για τον Καναδά στα 15.000 ευρώ. Δίνουμε εγγυήσεις και κανονίζουμε τα απαραίτητα έγγραφα, ακόμα και τις βίζες» λέει.
Έπειτα, υπάρχουν και οι «νέες μέθοδοι» που ακολουθούνται από τους διακινητές, ώστε να υπερβούν τους αυστηρούς περιορισμούς για την έκδοση βίζας.
«Εάν ένας πρόσφυγας έρθει στην Τουρκία με νόμιμο τρόπο -οι περισσότεροι από αυτούς είναι από το Ιράκ και το Ιράν- κι εάν δεν μπορεί να πάρει βίζα Σένγκεν, τότε έρχεται σε εμάς» λέει.
Αυτός ο τρόπος που υπερβαίνει τους ελέγχους στα σύνορα και αναφέρεται ως «η μέθοδος των VIP» μπορεί να ακολουθηθεί μόνο εάν ο «πελάτης» διαθέτει ήδη ένα κανονικό διαβατήριο. Τότε τα δίκτυα λαθροδιακινητών προσεγγίζουν τις επαφές τους που πλαστογραφούν τα χαρτιά, ώστε να δημιουργήσουν ένα πλαστό διαβατήριο. Αυτό μπορεί να είναι από ένα εύρος χωρών, αλλά το πιο δημοφιλές είναι το τουρκικό ειδικό πράσινο διαβατήριο, το οποίο επιτρέπει ταξίδια χωρίς βίζα σε ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση.
Οι πλαστογράφοι χρεώνουν τα δίκτυα διακινητών μόλις 200 ευρώ για κάθε διαβατήριο, το οποίο φτιάχνεται ώστε να περιλαμβάνει την πιο σύγχρονη βιομετρική τεχνολογία που καταγράφει τα ακριβή στοιχεία των μεταναστών. Επίσης, περιλαμβάνονται σφραγίδες εισόδου και εξόδου από διάφορες χώρες στις σελίδες του διαβατηρίου, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι ο κάτοχός του έχει ταξιδέψει και στο παρελθόν στην Ευρώπη, προκειμένου να μην κινούν τις υποψίες στις αρχές ασφαλείας στα σύνορα.
Το πιο εντυπωσιακό από όλα είναι το γεγονός ότι τα δίκτυα διακινητών ισχυρίζονται πως αυτά τα πλαστά διαβατήρια «περνάνε» από τα μηχανήματα ελέγχου των συνόρων χωρίς να αποκαλύπτεται πως είναι ψεύτικα.
Αυτό συμβαίνει, λέει ο «θείος», διότι τα πλαστά διαβατήρια που χρησιμοποιούνται προέρχονται από
Στους μετανάστες που αγοράζουν αυτά τα διαβατήρια λένε να κλείσουν πτήσεις για προορισμούς όπως η Κούβα, η Νότια Αφρική ή η Βραζιλία, που έχουν το διπλό όφελος, πρώτον ότι παρέχουν ηλεκτρονικές βίζες και δεύτερον ότι αποτελούν μακρινούς προορισμούς, και άρα απαιτείται ως ενδιάμεσος σταθμός κάποιο αεροδρόμιο στην Ευρώπη.
Το πρώτο σκέλος του ταξιδιού γίνεται με το πραγματικό διαβατήριο του ταξιδιώτη. Μόλις φτάνουν στον ενδιάμεσο σταθμό στην Ευρώπη, τότε χρησιμοποιούν το πλαστό διαβατήριο και προσπαθούν να βγουν από το αεροδρόμιο. Εάν η αστυνομία υποψιαστεί κάτι περίεργο, ο μετανάστης μπορεί πάντα να κάνει αίτηση για παροχή ασύλου.
Η τιμή για αυτήν την υπηρεσία -που περιλαμβάνει καθοδήγηση σε κάθε στάδιο του ταξιδιού μέσω κινητού τηλεφώνου από κάποιον διακινητή- ανέρχεται στα 8.000 ευρώ.
Ο «θείος» εκτιμά ότι περίπου 1.000 άνθρωποι φεύγουν από την Τουρκία καθημερινά μέσω των δικτύων των λαθροδιακινητών, ενώ τα ποσά που διακινούνται μεταξύ των μεταναστών και των λαθροδιακινητών είναι τεράστια. Τα κυκλώματα αυτά και οι «πελάτες» τους χρησιμοποιούν ένα ειδικό δίκτυο από εταιρείες που αποκαλούν «σχολεία», που εδρεύουν σε διάφορες χώρες που δέχονται τις ροές μεταναστών. Τα δίκτυα λαμβάνουν τα χρήματα από τους μετανάστες στην αρχή του ταξιδιού και τα μεταφέρουν στους διακινητές μόλις ολοκληρωθεί το ταξίδι των μεταναστών.
Εκατοντάδες χιλιάδες σε διάφορα συναλλάγματα μεταφέρονται μέσω των «σχολείων» καθημερινά.
«Υπάρχουν βραχίονες αυτών των εταιρειών που λειτουργούν νόμιμα παντού. Κανείς δεν τους σταματάει. Βρίσκονται στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στη Γερμανία, ακόμα και στη Βρετανία» μας λέει ο «θείος».
Κάποιος θα σκεφτόταν ότι αυτές οι παράνομες δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί τόσο πολύ στην Τουρκία θα προσέλκυαν το ενδιαφέρον των αρχών ασφαλείας.
Η απάντηση του «θείου» σε αυτό είναι αποστομωτική:
«Το κράτος κλείνει τα μάτια στη ροή των μεταναστών. Φυσικά ξέρουν. Αλλά οι μετανάστες είναι μια τεράστια πηγή εισοδήματος για την Τουρκία… Το ‘’εμπόριό’’ μας αποτελεί μεγάλη ενίσχυση του εθνικού μας πλούτου, διότι ο κάθε μετανάστης που εισέρχεται στην Τουρκία αφήνει από 3.000 έως 10.000 ευρώ. Και η κυβέρνηση το γνωρίζει αυτό».
