Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Στην ετήσια κοινοβουλευτική συνεδρίαση της Κίνας νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, οι προτάσεις για την ενίσχυση του μειωμένου ποσοστού γεννήσεων της Κίνας ηρθαν η μια μετά την άλλη. Την Τετάρτη, η All China Women’s Federation, ένας οργανισμός που υποστηρίζεται από το κράτος, κάλεσε για μια εθνική διαφημιστική εκστρατεία που θα «υποστηρίξει μια θετική εικόνα του γάμου και της τεκνοποίησης», μέσω του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Άλλοι εκπρόσωποι στο κοινοβούλιο της Κίνας ζήτησαν φορολογικές ελαφρύνσεις για εταιρείες που απασχολούν περισσότερες μητέρες, άνοιγμα ασφάλισης μητρότητας σε φοιτήτριες, δωρεάν κολλεγιακή εκπαίδευση για οικογένειες που θα αποκτησουν τρίτο παιδί μετά το 2024 και ελεύθερη πρόσβαση σε υπηρεσίες γονιμότητας σε ανύπαντρες γυναίκες.
Πέρυσι το ποσοστό γεννήσεων της Κίνας μειώθηκε στο 6,77 ανά 1.000 άτομα, το χαμηλότερο που έχει καταγραφεί. Το 2022 ο πληθυσμός συρρικνώθηκε κατά 850.000, η πρώτη μείωση από το 1961 – έτος λιμού.
Ορισμένες περιοχές έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν πολιτικές υπέρ της γονιμότητας. Τον Φεβρουάριο, η Sichuan, μια επαρχία με πάνω από 80 εκατομμύρια κατοίκους, κατάργησε όλους τους περιορισμούς στις εγγραφές γεννήσεων, εγκαταλείποντας τους κανόνες που προηγουμένως σήμαιναν ότι μόνο τα παντρεμένα ζευγάρια μπορούσαν να εγγράψουν νεογέννητα. Ορισμένες επαρχίες προσφέρουν στους νεόνυμφους άδεια μετ’ αποδοχών – σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνουν το γάμο και να τονώσουν το ποσοστό γεννήσεων. Στο Hangzhou, την πρωτεύουσα της επαρχίας Zhejiang στην ανατολική ακτή, ένα πρόγραμμα ασφάλισης υγείας προσφέρει στα ζευγάρια επιστροφές 3.000 γιουαν για θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Μεταξύ 2016 και 2021, ο αριθμός των ιατρικών ιδρυμάτων που εγκρίθηκαν προκειμένου να προσφέρουν τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αυξήθηκε από 451 σε 539 – σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Υγείας και Ιατρικής.
Όμως, για τα εκατομμύρια των νεαρών γυναικών στην Κίνα που καθυστερούν να κάνουν παιδιά ή αποφασίζουν να μην κάνουν ποτέ, αυτές οι πολιτικές μόλις και μετά βίας χαράζουν την επιφάνεια μιας βαθιάς γενεαλογικής και οικονομικής αλλαγής που έχει κάνει τις μικρές οικογένειες κανόνα.
Η κληρονομιά της πολιτικής ενός παιδιού
Το 1979 η Κίνα εισήγαγε τη πολιτική ενος παιδιού, η οποία περιόριζε τις γεννήσεις μέσω ενός βάναυσου καθεστώτος αναγκαστικών αμβλώσεων, στειρώσεων και προστίμων. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η πολιτική απέτρεψε 400 εκατομμύρια γεννήσεις, αν και πολλοί δημογράφοι πιστεύουν ότι αυτό πρόκειται για υπερεκτίμηση. Σε μια σημαντική εργασία που δημοσιεύθηκε το 2015, οι κοινωνιολόγοι Martin King Whyte, Wang Feng και Yong Cai σημείωσαν: «Παρά την καταναγκαστική αγριότητα της εκστρατείας, η ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Κίνας από το 1980 και μετά, πιστώνεται τη μερίδα του λέοντος για τη μείωση του ποσοστού γεννήσεων της Κίνας». Επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι παρόλο που η πολιτική άρθηκε το 2016, οι οικονομικοί παράγοντες συνέχισαν να περιορίζουν το μέγεθος της οικογένειας.
Για τη Yu Ke, μια 29χρονη στέλεχος εταιρείας στο Hangzhou, υπάρχουν «τρία μεγάλα προβλήματα» που την εμποδίζουν να αποκτήσει παιδί. «Πρώτον, η τιμή της κατοικίας είναι πολύ υψηλή. Δεύτερον, το ιατρικό κόστος είναι πολύ υψηλό. Τρίτον, το κόστος εκπαίδευσης είναι πολύ υψηλό», λέει η ίδια.
Τόσο εκείνη όσο και ο σύντροφός της θα πρέπει να εργάζονται με πλήρες ωράριο για να μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα διαμέρισμα αρκετά μεγάλο για να μεγαλώσει ένα παιδί και εκτιμούν ότι θα έπρεπε να ξοδέψουν 3 εκατομμύρια γιουάν για ενα διαμέρισμα 60 τετραγωνικών μέτρων στο Hangzhou. Όμως αυτό δεν θα επέτρεπε σε κανέναν να μείνει στο σπίτι για να φροντίσει το νεογέννητο. «Και αν οι γονείς μας έρχονταν να μας βοηθήσουν να φροντίσουμε το παιδί, το σπίτι θα ήταν πολύ μικρό για όλους», συμπληρώνει.
Τα επιδόματα μητρότητας ποικίλλουν ανάλογα με την επαρχία. Από φέτος η Zhejiang θα προσφέρει επιδοτήσεις 5.000 γιουάν σε οικογένειες με δύο παιδιά και 20.000 γιουάν για τρία παιδιά. Στη Shanghai προσφέρονται στις μητέρες 4.200 γιουάν για τα ιατρικά τους έξοδα που σχετίζονται με τον τοκετό. Όμως, αυτό είναι μια σταγόνα στον ωκεανό όταν αντιμετωπίζει κανεις μια ζωή με συνεχώς αυξανόμενα έξοδα.
Οι επιδοτήσεις «δεν θα πετύχουν»
Το 2022, το κόστος ανατροφής ενός παιδιού σε μια αστική περιοχή υπολογίστηκε σε 630.000 γιουάν από τη γέννηση έως τα 17. Το 2019, μια μελέτη από την Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών της Shanghai υπολόγισε ότι οι οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, που ορίζονται ως νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα λιγότερο από 50.000 γιουάν, ξοδεύουν πάνω από το 70% των αποδοχών τους σε ένα παιδί.
Οι κρατικές επιδοτήσεις είναι «ένα αστείο», λέει η Huang Liqi, 29χρονη δικηγόρος στο Hangzhou που επίσης αναβάλλει τη μητρότητα. «Δεν έχουν απολύτως καμία ιδέα πόσο κοστίζει να κάνεις και να μεγαλώσεις ένα παιδί», συμπληρώνει.
«Χωρίς αλλαγή των κανόνων στο χώρο εργασίας και την προώθηση της ισότητας των φύλων στο σπίτι, τα οφέλη θα έχουν μικρό αντίκτυπο», λέει ο Yun Zhou, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. «Αυτά τα οικονομικά κίνητρα δεν έχουν λειτουργήσει αλλού και είναι απίθανο να λειτουργήσουν στην Κίνα», προσθέτει.
Εκτός από τις επιδοτήσεις, οι πολιτικές που στοχεύουν στη χαλάρωση των γραφειοκρατικών περιορισμών σχετικά με τον τοκετό είναι επίσης περιορισμένης εμβέλειας, παρά τις μεγάλες φιλοδοξίες. Η απόφαση της Sichuan να καταργήσει τους περιορισμούς στις εγγραφές γεννήσεων ήταν «καθαρά διοικητική», σημειώνει ο Zhou. Σημαίνει ότι το γραφείο Υγείας θα μπορεί να συλλέγει καλύτερα δεδομένα για τον αριθμό των γεννήσεων στην περιοχή, αλλά δεν είναι ένδειξη ότι η τοπική κυβέρνηση θα διευκολύνει όλες τις οικογένειες, ιδιαίτερα τις ανύπαντρες μητέρες, να αναθρέψουν παιδιά. «Οι ανύπαντρες μητέρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια στην προσπάθειά τους να έχουν πρόσβαση σε επιδόματα μητρότητας», συμπληρώνει ο Zhou.
Η απαγόρευση σε ανύπαντρες γυναίκες να καταψύχουν τα ωάρια τους εξακολουθεί να ισχύει, για παράδειγμα, παρά τις προσφυγές στη δικαιοσύνη. Η πρόσβαση στην μητρική ασφάλιση και την άδεια μητρότητας απαιτεί συχνά πιστοποιητικό γάμου. Ακόμη και σε μέρη όπου οι τοπικές αρχές προσπάθησαν να χαλαρώσουν τέτοιους περιορισμούς, στην πράξη οι τοπικοί αξιωματούχοι απαιτούν συχνά να δουν πιστοποιητικά γάμου.
Όσον αφορά τις ανύπαντρες μητέρες, ορισμένες «πολιτικές που είχαν εισάγει διακρίσεις, όπως η αδυναμία καταγραφής γεννήσεων, η απόλυση δημοσίων υπαλλήλων, ακόμη και η ανάγκη πληρωμής προστίμων, αλλάζουν», λέει μια δικηγόρος που βοηθά τις ανύπαντρες μητέρες να έχουν πρόσβαση στα νόμιμα δικαιώματά τους. Όμως, «οι κανονισμοί και οι πρακτικές εξακολουθούν να μην είναι ενιαίες», σύμφωνα με την ίδια.
Πολλές γυναίκες, παντρεμένες ή μη, φοβούνται τον αντίκτυπο που θα είχε η τεκνοποίηση στην καριέρα τους. Οι εργοδότες στην Κίνα εξακολουθούν να ρωτούν (μερικές φορές) τις γυναίκες για τον οικογενειακό τους προγραμματισμό στις συνεντεύξεις για δουλειά, παρά το γεγονός ότι η πρακτική απαγορεύτηκε το 2019. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες καλούνται να υπογράψουν συμβόλαια στα οποία υπόσχονται να μην μείνουν έγκυες εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου.
Η Yu Ke ανησυχεί ότι η ιδιότητά της ως ανύπαντρη, άτεκνη νεαρή γυναίκα θα τη δυσκολέψει να μπει σε μια νέα εταιρεία. «Έτσι, το να κάνεις παιδί ή να μην κάνεις παιδί, και τα δύο θα επηρεάσουν τις γυναίκες στο χώρο εργασίας. Ακόμα κι αν πω σε μια δουλειά ότι δεν θα κάνω παιδί, μπορεί να με υποψιαστούν», συνεχίζει.
Υπάρχει ακόμα μια «διάχυτη αίσθηση διακρίσεων και ανισότητας στην αγορά εργασίας», λέει ο Zhou. Οι πολιτικές γονιμότητας της Κίνας δίνουν έμφαση σε μια «συντηρητική πολιτιστική ιδεολογία», συμπληρώνει ο Hongwei Bao, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Nottingham. Ειδικότερα, οι προγεννητικές πολιτικές είναι «εχθρικές προς τις νεαρές γυναίκες και τα LGBTQ+ άτομα».
«Εάν η κυβέρνηση θέλει πραγματικά να αυξήσει το ποσοστό γονιμότητας, πρέπει να προστατεύσει τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και τα συμφέροντα των γυναικών», λέει η δικηγόρος που βοηθά τις ανύπαντρες μητέρες. «Όχι μόνο για τοκετούς έγγαμων γυναικών, αλλά και για μονογονείς και ομοφυλόφιλες οικογένειες. Οι περιορισμοί εξακολουθούν να είναι μεγαλύτεροι από την υποστήριξη» για την ανατροφή των παιδιών, προσθέτει.
Αυτοί οι περιορισμοί ανησυχούν μια γενιά αστικών νεαρών γυναικών που είναι όλο και πιο ανεξάρτητες, ειλικρινείς και απρόθυμες να εγκατασταθούν στην οικογενειακή σφαίρα. «Όταν μιλάω με τις φίλες μου», λέει η Huang, δικηγόρος στο Hangzhou, «βλέπω ένα ξύπνημα της γυναικείας συνείδησης – αυτές οι γυναίκες δεν είναι όπως οι Κινέζες στο παρελθόν».
Πηγή: The Guardian
