Οι δρόμοι της λαθροδιακίνησης των Αφγανών

Το zougla.gr και η ιστοσελίδα Ahval δημοσιεύουν το έκτο άρθρο της δημοσιογραφικής έρευνας για τη διακίνηση μεταναστών και προσφύγων από την Τουρκία στην Ελλάδα.

Αυτή τη φορά το ρεπορτάζ αναφέρεται στην «οδύσσεια» των φτωχότερων προσφύγων, κυρίως από το Αφγανιστάν, να φτάσουν στους προορισμούς τους.

Οι φτωχοί Αφγανοί εξαναγκάζονται να ακολουθήσουν πιο φθηνές και πιο επικίνδυνες διαδρομές προς την Ευρώπη. Η Zeytinburnu, μία περιοχή της Κωνσταντινούπολης όπου διαμένουν εργάτες, στην ευρωπαϊκή ακτή της Τουρκίας, είναι γνωστή για τα πολυκαταστήματα και τα εστιατόριά της, αλλά και για τα αρχαία τείχη που τη διαπερνούν.

Παράλληλα, αποτελεί σημαντικό κέντρο μετανάστευσης. Πλήθος μεταναστών εντοπίζεται στους δρόμους της εν λόγω γειτονιάς, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, ενώ εκεί βρίσκονται τα κυβερνητικά τοπικά γραφεία Διαχείρισης της Μετανάστευσης. Τα γραφεία αυτά εδρεύουν σε απόσταση πέντε λεπτών από τις ψαροταβέρνες.

Ανάμεσα στα πιο ευρεία γκρουπ μεταναστών που μεταβαίνουν στην Κωνσταντινούπολη είναι οι Αφγανοί. Μεγάλα πλήθη Αφγανών συγκεντρώνονται τακτικά στην περιοχή και εξασκούνται στο παραδοσιακό τους άθλημα, την πάλη, στην ακτή της Zeytinburnu. 

Οι Αφγανοί έχουν ακόμη ένα διακριτό στοιχείο: συχνά διαδραματίζουν ενεργό και ολοένα και πιο ισχυρό ρόλο στη λαθροδιακίνηση, η οποία «ανθεί» στην Τουρκία λόγω του έντονου προσφυγικού ρεύματος.

Στη Zeytinburnu συναντήσαμε τον Ahmet Xan, έναν άνδρα που φέρεται να είναι επικεφαλής κυκλώματος Αφγανών που δρουν σε Τουρκία και Ευρώπη. Ο ίδιος αρχικά αρνήθηκε την κατηγορία, ισχυριζόμενος ότι είναι απλώς ένας επιχειρηματίας. Όμως, κάποια στιγμή ενώπιόν μας ένας άνδρας τού έδωσε στα χέρια μια μεγάλη στοίβα με αμερικανικά δολάρια, λέγοντάς του πως τα χρήματα αποτελούσαν την πληρωμή του από μια ομάδα μεταναστών που μεταφέρθηκε στα σύνορα με την Ελλάδα.

Έπειτα από αυτό, ο Xan απέσυρε τους ισχυρισμούς του και μας ανοίχτηκε, μιλώντας άπταιστα τουρκικά, γλώσσα που έμαθε κατά τη διάρκεια των 11 ετών διαμονής του στη χώρα.

Και ενώ οι μέχρι πρότινος επαφές μας με τον κόσμο της λαθροδιακίνησης ήταν με άτομα που είχαν «πελατολόγιο» εύπορων ανθρώπων, πρόθυμων να πληρώσουν περισσότερα από 10.000 ευρώ για να αποκτήσουν νομιμοποιητικά έγγραφα «α’ ποιότητας» και αεροπορικά εισιτήρια για να φύγουν από τη χώρα τους, στο ραντεβού με τον Xan είχαμε την αίσθηση πως επρόκειτο για έναν λαθροδιακινητή με πελατολόγιο που περιελάμβανε λιγότερο πλούσιους ανθρώπους.

Ο άνδρας που του έφερε τα αμερικανικά δολάρια είπε πως αυτά ήταν το αντίτιμο για την εξαγορά σωσιβίων. «Είναι πολύ λίγα τα λεφτά» παραπονέθηκε ο Xan.

Δεκάδες χιλιάδες Αφγανοί εγκαταλείπουν κάθε χρόνο την πατρίδα τους και μεταβαίνουν στην Τουρκία, με στόχο να διαφύγουν από τη φτώχεια και τη βία.

Ο Xan μας αναφέρει πως αρχικά πολλοί Αφγανοί μετανάστες καταφεύγουν σε λαθροδιακινητές στην πρωτεύουσα Καμπούλ, πριν περάσουν στο Πακιστάν, στο Ιράν και τελικά στα ανατολικά της Τουρκίας. Ο ίδιος σημειώνει ότι μόνος του έκανε αυτό το ταξίδι, περνώντας τα σύνορα πολλών χωρών, πριν τελικά περπατήσει 18 – 20 ώρες για να εισέλθει στην Τουρκία.

Το αντίτιμο για το πέρασμα από αυτές τις χώρες ήταν 1.200 αμερικανικά δολάρια. Δεδομένου ότι ορισμένες ομάδες μεταναστών μπορούν μερικές φορές να περιλαμβάνουν εκατοντάδες ανθρώπους, τα ποσά δεν είναι μικρά. Το ρίσκο είναι πολύ υψηλό. Οι δυνάμεις ασφαλείας στα σύνορα του Ιράν μπορεί να χτυπήσουν ή ακόμη και να πυροβολήσουν ανθρώπους που εντοπίζουν να περνούν παράνομα τα σύνορα. Εκτός αυτού, σε διαδρομές όπου απαιτείται πολύωρο βάδισμα υπό δύσκολες συνθήκες, όσοι δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στον κίνδυνο, εγκαταλείπονται και συχνά πεθαίνουν.

«Πολλά άτομα εξαναγκάζονται να κάνουν αυτό το ταξίδι ακόμη κι εάν γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να στοιχίσει μέχρι και τη ζωή τους. Υπάρχουν κάποια περάσματα στο Ιράν, προς το Doğubeyazıt και το Van (στην ανατολική Τουρκία). Οι λαθροδιακινητές λένε στους πελάτες τους ότι έχουν κάνει συμφωνίες με τους στρατιώτες στα σύνορα, ωστόσο αυτό τις περισσότερες φορές είναι ψέμα» εξιστορεί ο Xan.

Η έλλειψη εφοδίων στη δύσκολη διαδρομή για το Van συνεπάγεται ότι πολλοί μετανάστες μπορεί να βρεθούν έξω από αυτό χωρίς προμήθειες ακόμη και για δύο ή τρεις ημέρες. «Υπάρχει μια οικογένεια αυτήν τη στιγμή που μόλις τη μετέφερα, βρίσκονται στο λεωφορείο και περιμένουν εδώ και τρεις ημέρες χωρίς τρόφιμα ή νερό» προσθέτει.

Το να διασχίσει κάποιος τα σύνορα δεν σημαίνει ότι η περιπέτειά του έχει τελειώσει. Έλεγχοι ασφαλείας διεξάγονται συχνά στους δρόμους της Τουρκίας και συνήθως ζητείται κάποιο είδος ταυτότητας για την αγορά εισιτηρίου, ειδικά όταν πρόκειται για μεγάλα ταξίδια, καθιστώντας τη μετακίνηση από πόλη σε πόλη ένα δύσκολο εγχείρημα. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές διακίνησής τους είναι ακόμη υψηλότερες.

Ένας συγγενής του Xan πρόσφατα ταξίδεψε από τη Malatya της ανατολικής Τουρκίας προς την Κωνσταντινούπολη, προερχόμενος από το Αφγανιστάν. Το εισιτήριο του κόστισε 700 λίρες (130 δολάρια), τουτέστιν η τιμή ήταν έξι φορές πιο ακριβή από ένα κανονικό εισιτήριο.

Οι εταιρείες διαχείρισης λεωφορείων που συμφωνούν να μεταφέρουν παράνομα μετανάστες χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα έχουν έναν πολύ απλό τρόπο για να αποφεύγουν την αστυνομία. Τους ντύνουν με τις ίδιες στολές με τις οποίες προμηθεύουν και το προσωπικό τους.

​Οι εταιρείες διαχείρισης λεωφορείων που συμφωνούν να μεταφέρουν παράνομα μετανάστες χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα έχουν έναν πολύ απλό τρόπο για να αποφεύγουν την αστυνομία. Τους ντύνουν με τις ίδιες στολές με τις οποίες προμηθεύουν και το προσωπικό τους

Ο Xan περιέγραψε αυτήν τη μέθοδο που εφαρμόζεται για τη μεταφορά μεταναστών κυρίως σε μακρινά ταξίδια, από την ανατολική Τουρκία προς την Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται συχνά για την ίδια τακτική που χρησιμοποιείται και για να αφιχθούν οι μετανάστες στην Αδριανούπολη, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, ή στη δυτική πλευρά της Τουρκίας που βλέπει στο Αιγαίο, μέσω του οποίου φθάνουν οι μετανάστες στην Ελλάδα. 

Η διαδρομή από την Κωνσταντινούπολη προς την Αδριανούπολη περιλαμβάνει πολλά σημεία ελέγχων και ο Xan αναφέρει πως είναι αναγκαίο να υπάρχουν οχήματα συνοδείας παράλληλα με εκείνα που μεταφέρουν μετανάστες, για να βεβαιωθούν ότι μπορούν να περάσουν.

Κάποιες φορές αυτό μπορεί να επιμηκύνει το ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη στην Αδριανούπολη και αντί 2-3 ώρες αυτό να διαρκέσει 10 έως και 12 ώρες.

Το να φθάσουν εκεί οι μετανάστες δεν σημαίνει ότι έχουν αποφύγει τα χειρότερα. Τα ταξί που έχουν αναλάβει τη μετακίνησή τους είναι εξαιρετικά αναξιόπιστα και εάν κάποιο δεν επιστρέψει, οι πελάτες αναγκάζονται να περιμένουν στοιβαγμένοι επί ώρες, έως ότου τελικά επιστραφούν στην Κωνσταντινούπολη.

Ομάδες μεταναστών που αναμένουν να κάνουν το ταξίδι στα σύνορα έχουν εμφανή παρουσία στην Κωνσταντινούπολη και πολλές φορές τα κυκλώματα λαθροδιακίνησης μισθώνουν ξενοδοχεία και σπίτια. Κατά καιρούς τα εν λόγω ακίνητα φιλοξενούν ομάδες 30 -40 ατόμων.

Αυτές οι πολυμελείς ομάδες μεταναστών που ταξιδεύουν όλοι μαζί πυροδότησαν μία μεγάλη συζήτηση και πλήθος αναλύσεων για ένα ζήτημα που προκάλεσε σοκ στην Τουρκία τον περασμένο Οκτώβριο.

Ένα τροχαίο με βαν στην περιοχή της Σμύρνης είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν 22 μετανάστες και να τραυματιστούν τουλάχιστον 12, στη διαδρομή τους προς την ακτή στο Αιγαίο.

​«Αναγκαζόμαστε να ακολουθήσουμε τις πιο δύσκολες διαδρομές, διότι οι μετανάστες δεν έχουν πολλά για να μας πληρώσουν. Έτσι δοκιμάζουμε τις διαδρομές οι οποίες επιτρέπουν τη χρήση φουσκωτών σκαφών ή ακόμη και το περπάτημα»

Τo φορτηγό παρεξέκλινε της πορείας του, έσπασε ένα προστατευτικό κιγκλίδωμα και κατέληξε σε αρδευτικό κανάλι. Κουβαλούσε τους μετανάστες στην ακτή και από εκεί θα παραλαμβάνονταν προκειμένου να μεταφερθούν στην Ελλάδα μέσω Αιγαίου με φουσκωτά σκάφη.

«Αναγκαζόμαστε να ακολουθήσουμε τις πιο δύσκολες διαδρομές, διότι οι μετανάστες δεν έχουν πολλά για να μας πληρώσουν. Έτσι δοκιμάζουμε τις διαδρομές οι οποίες επιτρέπουν τη χρήση φουσκωτών σκαφών ή ακόμη και το περπάτημα» περιγράφει ο Xan.

Αυτό σημαίνει πολλές φορές για τους μετανάστες ότι στο τέλος ενός βασανιστικού ταξιδιού έως την ακτή διαπιστώνουν συχνά πως τους έχουν πει ψέματα: δεν υπάρχει κανείς να τους περιμένει, ούτε καν το καράβι που τους έχουν υποσχεθεί.

Αντ’ αυτού, τους παραδίδονται μόνο φουσκωτά σκάφη – τα οποία τις περισσότερες φορές μπορούν να κουβαλήσουν τον μισό αριθμό από το σύνολο των μεταναστών που στοιβάζονται πάνω σε αυτά. Πολύ συχνά, μάλιστα, τους εξαναγκάζουν να ξεκινήσουν μόνοι τους το ταξίδι μέσω θαλάσσης, χωρίς χαρτιά ή καθοδήγηση, τίποτε απολύτως που να τους βοηθήσει, παρά μονάχα τα φώτα από την απέναντι στεριά.