Σύνταξη – Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Εκατοντάδες νεκροί, χιλιάδες τραυματίες – Η αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ δείχνει τα όρια ακόμη και των πιο προηγμένων και επεμβατικών δικτύων παρακολουθησης, καθώς ξεσπά ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας. Η Λωρίδα της Γάζας είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στον πλανήτη. Είναι επίσης μια από τις πιο ασφυκτικά περιορισμενες, υπό επιτήρηση και καταστολή.
Το Ισραήλ έχει αναπτύξει έναν ολόκληρο μηχανισμό πληροφοριών και μια επιθετική βιομηχανία ψηφιακής κατασκοπείας γύρω από την προώθηση των γεωπολιτικών του συμφερόντων, ιδιαίτερα στην ατέλειωτη σύγκρουσή του στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη. Ωστόσο, το Σάββατο, οι μαχητές της Χαμάς έπιασαν το Ισραήλ εξ απήνης με μια σειρά καταστροφικών επιθέσεων από ξηρά, αέρα και θάλασσα, σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους και αφήνοντας χιλιάδες τραυματίες. Το Ισραήλ έχει πλέον κηρύξει πόλεμο.
Η αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς είναι συγκλονιστική δεδομένης όχι μόνο της κλίμακας της σε σύγκριση με προηγούμενες επιθέσεις, αλλά και του γεγονότος ότι σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε εν πλήρη αγνοία του Ισραήλ. Το θανατηφόρο μπαράζ της Χαμάς υπογραμμίζει τους περιορισμούς ακόμη και των πιο προηγμένων παρεμβατικών δικτύων παρακολούθησης. Στην πραγματικότητα, οι ειδικοί λένε ότι η τεράστια ποσότητα πληροφοριών που συλλέγει το Ισραήλ για τη Χαμάς, καθώς και η συνεχής δραστηριότητα και οργάνωση της ομάδας, μπορεί να έπαιξαν ρόλο στη συσκότιση των σχεδίων για τη συγκεκριμένη επίθεση, εν μέσω του ατελείωτου μπαράζ πιθανών αξιόπιστων απειλών.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλίμακα και το εύρος αυτής της επίθεσης της Χαμάς υποδηλώνουν μια κολοσσιαία αποτυχία αξιολόγησης πληροφοριών εκ μέρους των IDF (Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων) και της Shin Bet, της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας», λέει ο Raphael Marcus, επισκέπτης ερευνητής στο Τμήμα Πολεμικών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου που εστιάζει στην περιοχή. «Έχουν τέτοια τεχνική ικανότητα και επίσης μια κληρονομιά εξαιρετικής ανθρώπινης ικανότητας».
Το Ισραήλ είναι γνωστό για την εντατική παρακολούθηση της Γάζας και οποιουδήποτε μπορεί να συνδεθεί με τη Χαμάς, με την χρήση τόσο παραδοσιακων τεχνικων συλλογής πληροφοριών όσο και ψηφιακής παρακολούθησης, όπως η αναγνώριση προσώπου και το λογισμικό κατασκοπείας. Το Ισραήλ έχει αποδείξει τις ικανότητές του στο hacking και την τεχνική του πολυπλοκότητα στην παγκόσμια σκηνή εδώ και χρόνια, συμμετέχοντας στην ανάπτυξη καινοτόμου κακόβουλου λογισμικού τόσο για ψηφιακή κατασκοπεία όσο και για κυβερνο – φυσικές επιθέσεις. Το γεγονός ότι η Χαμάς μπόρεσε να σχεδιάσει μια τόσο άνευ προηγουμένου και περίπλοκη επίθεση μιλά για τους περιορισμούς και τα αναπόφευκτα τυφλά σημεία ακόμη και του πιο ολοκληρωμένου καθεστώτος παρακολουθησης.
Ο Jake Williams, πρώην χάκερ της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και νυν μέλος του προσωπικου του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Ασφάλειας Δικτύων, τονίζει ότι όταν υπάρχει ενας κρουνός πληροφοριών που ρέει από μια σειρά από πηγές και όταν το κλίμα είναι τόσο δυσάρεστο όσο αυτό μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, η πρόκληση είναι η οργάνωση και η ανάλυση των πληροφοριών και όχι η συλλογή τους.
«Η ευφυΐα σε ένα περιβάλλον όπως το Ισραήλ δεν είναι να βρεις μια βελόνα στα άχυρα – είναι να βρεις τη βελόνα που θα σε βλάψει σε ένα σωρό βελόνες», λέει ο Williams. «Δεδομένου του αριθμού των μελών της Χαμάς που εμπλέκονται στην εισβολή, είναι ανεξήγητο για μένα ότι το Ισραήλ έχασε κάθε αντανάκλαση ανθρώπινης συμμετοχής στον σχεδιασμο. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν πάντα στελέχη της Χαμάς που μιλούν για αξιόπιστα σχέδια επίθεσης κατά του Ισραηλινού Στρατού. Το Ισραήλ δεν μπορεί να απαντήσει δυναμικά σε κάθε απειλή, ακόμα και σε κάθε αξιόπιστη. Αναγκαστικά βρίσκεται σε αυξημένη κατάσταση εγρήγορσης ή ασχολείται ενεργά όλη την ώρα, και αυτό είναι μάλλον χειρότερο για την ασφάλεια».
Αν και εξακολουθούν να προστίθενται λεπτομέρειες για το πώς ακριβώς συνέβη η επίθεση, φαίνεται ότι οι παραλείψεις που σχετίζονται με την αξιολόγηση και αντιμετώπιση των σημάτων που ελήφθησαν, έπαιξαν κάποιο ρόλο.
«Εκ των υστέρων, υπήρχαν κάποιες πληροφορίες, αλλά, όπως συμβαίνει σε όλες τις αποτυχίες αξιολόγησης πληροφοριών, δεν τους εδόθη επαρκής προσοχή», λέει ο Chuck Freilich, πρώην αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ. «Από ότι καταλαβαίνω, νομίζω ότι τις τελευταίες μέρες, υπήρχαν κάποια προειδοποιητικά σημάδια. Στην πραγματικότητα, το κατεστημένο των μυστικών υπηρεσιών είχε προειδοποιήσει τον τελευταίο περίπου μισό χρόνο ότι επρόκειτο να υπάρξει μια σημαντική σύγκρουση με τη Χαμάς, ότι ήταν αποφασισμένοι να κλιμακώσουν την κατάσταση. Στη συνέχεια όμως, διάβασαν λάθος τα σημάδια».
Ο Colin Clarke, διευθυντής έρευνας στο Soufan Group, μια εταιρεία συμβούλων πληροφοριών και ασφάλειας, λέει ότι η επίθεση της Χαμάς θα είχε «απαιτήσει μήνες προετοιμασίας» και ότι πιθανώς αστοχίες συνέβησαν τόσο με την ανθρώπινη όσο και με την ηλεκτρονική συλλογή πληροφοριών, που αφορά ηλεκτρονικά δεδομένα και δεδομένα επικοινωνιών . «Εξακολουθώ να εκπλήσσομαι που συνέβη μια κατάρρευση της συλλογής και εκτίμησης πληροφοριών σε αυτό το επίπεδο», λέει ο Clarke. «Δεν νομίζω ότι κανείς – συμπεριλαμβανομένων των Ισραηλινών – ήταν προετοιμασμένος για μια επιχείρηση τόσο περίπλοκη και πολύπλευρη».
«Οι κρίσιμες παραλείψεις αξιολόγησης πληροφοριών θα μπορούσαν να έχουν συμβεί ως αποτέλεσμα αποτυχίας πολυάριθμων διασταυρώσεων πληροφοριών», λέει ο Marcus του King’s College του Λονδίνου. Ο ισραηλινός μηχανισμός πληροφοριών είναι ενδεχόμενο να έχει παρεξηγήσει τις προθέσεις της Χαμάς, να έχει παρανοήσει το πλαίσιο των κρίσιμων οδηγιών, να έχει αποσπαστεί λόγω των πολιτικών προσπαθειών του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία ή να αντιμετωπίζει εσωτερικές προκλήσεις. Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν παραπονεθεί για παράδειγμα, για διαρροή «εγκεφάλων» από τις ένοπλες δυνάμεις, καθώς ο ιδιωτικός τομέας είναι πιο ελκυστικός.
«Πιστεύω ότι αυτή δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική αποτυχία – νομίζω ότι αυτή ήταν μια δραματική αποτυχία της εθνικής ηγεσίας», λέει ο Freilich, ο οποίος έγραψε το Israel and the Cyber Threat: How the Startup Nation Became a Global Cyber Power. Η επίθεση θυμίζει το ξέσπασμα των μαχών κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού τον Οκτώβριο του 1973, όταν ένα αραβικό μπλοκ στόχευσε το Ισραήλ με μια αιφνιδιαστική επίθεση στην ιερή ημέρα των Εβραίων Γιομ Κιπούρ, για να ξεκινήσει 20ήμερη μάχη.
Οι Παλαιστίνιοι στα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας, αντιμετωπίζουν στενή παρακολούθηση και ελέγχους εδώ και χρόνια, με πολλούς να αποκαλούν τις συνθήκες αυτες, απαρτχάιντ. Τον Σεπτέμβριο του 2021, οι ισραηλινές δυνάμεις ανακοίνωσαν την ολοκλήρωση ενός φράγματος μήκους 40 μιλίων γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας – το μικρό κομμάτι γης μεταξύ του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Μεσογείου Θάλασσας – που είναι ουσιαστικά ένας «έξυπνος τοίχος» εξοπλισμένος με ραντάρ, κάμερες, υπόγειους αισθητήρες και μια σειρά από άλλα όργανα επιτήρησης.
«Οι Παλαιστίνιοι υπόκεινται σε πολυεπίπεδη παρακολούθηση», λέει η Mona Shtaya, μη μόνιμο μέλος του Ινστιτούτου Ταχρίρ για την Πολιτική της Μέσης Ανατολής. «Διαφορετικές τεχνολογίες επιτήρησης χρησιμοποιούνται εναντίον Παλαιστινίων, συμπεριλαμβανομένων drones, και «κοριών» που είχαν εντοπιστεί ενσωματωμένοι σε ηλεκτρονικές συσκευές που προορίζονταν για τη λωρίδα της Γάζας».
Η Shtaya προσθέτει ότι κάμερες κλειστού κυκλώματος είναι τοποθετημένες στις εισόδους της Λωρίδας της Γάζας και ότι υπάρχει «συνεχής» διαδικτυακή παρακολούθηση των ανθρώπων στις κατεχόμενες περιοχές. «Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι οι Παλαιστίνιοι βρίσκονται υπό παρακολούθηση σχεδόν σε κάθε πτυχή της ζωής τους», λέει.
Μια τέτοια επίμονη επιτήρηση μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και να περιορίσει την ελευθερία έκφρασης και λόγου. «Μπορούμε να παρατηρήσουμε αυτό το φαινόμενο όταν οι άνθρωποι επικοινωνούν με τις οικογένειές τους μέσω τηλεφωνικών κλήσεων ή όταν δημοσιεύουν περιεχόμενο στο διαδίκτυο, καθώς ενδέχεται να αλλάζουν ορισμένες λέξεις – κλειδιά», λέει η Shtaya.
Αμέσως μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το Σάββατο, εμφανίστηκαν βίντεο ενδεικτικά του μεγέθους της βίας: μια μπουλντόζα να σπάει τμήματα του φράχτη καθώς εκατοντάδες μαχητές εισέβαλαν στο Ισραήλ χρησιμοποιώντας μοτοσικλέτες, βάρκες και προφανώς ανεμόπτερα. Η εφημερίδα Haaretz ανέφερε την Κυριακή ότι η Χαμάς μπόρεσε να κερδίσει τόσο πολύ έδαφος λόγω ζητημάτων υλικοτεχνικής υποστήριξης των IDF εκτός από τις αποτυχίες του τομέα πληροφοριών.
Ενώ η τεχνολογική βιομηχανία του Ισραήλ βοήθησε στη δημιουργία πολλών δυνατοτήτων παρακολουθησης και έδωσε ώθηση στην παγκόσμια βιομηχανία, η Χαμάς, η οποία έχει υποστεί κυρώσεις ως τρομοκρατική οργάνωση στις ΗΠΑ, χρησιμοποιεί επίσης ορισμένα ψηφιακά εργαλεία στις δραστηριότητές της. Η ομάδα έχει στηριχθεί σε μεγάλο βαθμό στην προωθηση προπαγάνδας μέσω του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης για να νομιμοποιήσει την κυριαρχία της στη Γάζα, ενώ χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μικρότερο βαθμό, σύμφωνα με μια κριτική του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών νωρίτερα φέτος. Η Χαμάς έχει παντως χρησιμοποιήσει ψεύτικους λογαριασμούς στο Facebook για να παρασύρει Ισραηλινούς στρατιώτες να κατεβάζουν εφαρμογές κλοπής δεδομένων και έχει διανείμει ψεύτικες εφαρμογές γνωριμιών που είναι στην πραγματικότητα εφαρμογές κατασκοπείας. Το 2019, οι ισραηλινές δυνάμεις βομβάρδισαν ένα κτίριο που υποστήριξαν ότι φιλοξενούσε μια ομάδα χάκερ της Χαμάς.
Πολλές πηγές λένε ότι υποπτεύονται πως το Ιράν συμμετείχε με βοήθεια στη Χαμάς προκειμένου να πραγματοποιήσει την επίθεσή της το Σάββατο, δεδομένης της μυστικότητας και της πολυπλοκότητας της επίθεσης. Το Ιράν έχει μακροχρόνιους δεσμούς με τη Χαμάς και οι αξιωματούχοι του έχουν επαινέσει τις πρόσφατες επιθέσεις.
Καθώς η σύγκρουση εξελίσσεται σε πόλεμο πλήρους κλίμακας, υπάρχει σημαντική ανησυχία για τον αριθμό των αμάχων που επλήγησαν, με τη Διεθνή Αμνηστία να λέει ότι είναι «βαθιά ανήσυχη» από τους θανάτους αμάχων στο Ισραήλ, τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Η επίθεση της Χαμάς σκότωσε τουλάχιστον 1000 και τραυμάτισε περισσότερους από 2.000 Ισραηλινούς το Σάββατο, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία. Βίντεο και αναφορές που κοινοποιήθηκαν στο Διαδίκτυο απεικονίζουν ένοπλους της Χαμάς να σκοτώνουν αμάχους, να αφήνουν ματωμένα πτώματα σκορπισμένα στους δρόμους και να παίρνουν δεκάδες ομήρους.
Σε απάντηση, το Ισραήλ εξαπέλυσε μεγάλης κλίμακας αεροπορικές επιδρομές εναντίον στόχων της Χαμάς στη Γάζα, ενώ μάχεται για την ανακατάληψη περιοχών που ελέγχονται από μαχητές και προετοιμάζεται για επιθετικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης μιας χερσαίας εισβολής στη Γάζα. Τουλάχιστον 750 Παλαιστίνιοι στη Γάζα έχουν σκοτωθεί και περισσότεροι από 4.000 έχουν τραυματιστεί μέχρι στιγμής.
Οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ λένε ότι γυναίκες και παιδιά έχουν συλληφθεί όμηροι. Το Ισραήλ έχει επίσης διακόψει ολες τις παροχές προς τη Γάζα συμπεριλαμβανομένων ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και Ίντερνετ. Καθώς η ομίχλη της παρακολουθησης δίνει τη θέση της στην ομίχλη του πολέμου, η τρέχουσα κατάσταση στο Ισραήλ χρησιμεύει ως σημαντικό παράδειγμα ότι η αδιάκοπη επιτήρηση και παρακολούθηση δεν ισοδυναμεί ούτε εγγυάται την ασφάλεια.
