Tον τρόπο να μετατρέπουν τα κύτταρα των ωοθηκών σε κύτταρα όρχεων, σε πρώτη φάση – ευτυχώς- μόνο σε ποντίκια, απλώς με την απενεργοποίηση ενός γονιδίου, ανακάλυψαν ευρωπαίοι επιστήμονες.
Η ιστορική ανακάλυψη, η οποία παρουσιάστηκε στο βιολογικό περιοδικό «Cell» (Κύτταρο), έγινε από ερευνητές υπό τον βιολόγο Ματίας Τράιερ του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας και εκτιμάται ότι θα βοηθήσει τους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα τις διαταραχές της σεξουαλικής ταυτότητας αλλά και γιατί μερικές γυναίκες φθάνουν πιο γρήγορα στην εμμηνόπαυση, λόγω προβληματικών ωοθηκών.
Οι ερευνητές απενεργοποίησαν ένα συγκεκριμένο γονίδιο, που ήταν ήδη γνωστό ότι είναι σημαντικό για τα κύτταρα των ωοθηκών, και τότε διαπίστωσαν μια απρόσμενη και δραματική αλλαγή στο θηλυκό ποντίκι, καθώς μέσα σε τρεις εβδομάδες οι ωοθήκες του γέμισαν με κυτταρικές δομές παρόμοιες με αυτές στον ιστό των όρχεων. Ο προσεκτικότερος έλεγχος απέδειξε ότι, όντως, τα κύτταρα των ωοθηκών είχαν αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά των κυττάρων των όρχεων, παράγοντας μάλιστα επίπεδα τεστοστερόνης τυπικά για ένα ενήλικο αρσενικό (όχι όμως και σπέρμα).
Αυτό συμβαίνει επειδή, όταν «σβήνει» το γονίδιο FoxL2, ένα άλλο γονίδιο (το Sox9) είναι ελεύθερο πια να «πάρει το πάνω χέρι» και να μετατρέψει τα «θηλυκά» κύτταρα σε «αρσενικά». Η γενετική επέμβαση («αλλαγή φύλου») δεν είχε παρενέργειες για τα ποντίκια ούτε επηρέασε τη διάρκεια ζωής τους.
Η πρωτοποριακή έρευνα δείχνει ότι η ενήλικη γονάδα, δηλαδή ο γεννητικός αδένας (ωοθήκη ή όρχις) έχει τελικά αξιοσημείωτη «πλαστικότητα». Η μέχρι τώρα αντίληψη -ουσιαστικά ένα από τα βασικά δόγματα της βιολογίας- ήταν ότι το φύλο καθορίζεται από τη γέννηση, καθώς ήδη κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης υπάρχουν πολλοί αμοιβαία επικαλυπτόμενοι και ενισχυόμενοι γενετικοί και βιοχημικοί μηχανισμοί που ξεχωρίζουν τα δύο φύλα και διατηρούν σταθερά έναν οργανισμό αρσενικό ή θηλυκό.
Όμως, αντίθετα, η νέα έρευνα δείχνει ότι η διαφοροποίηση των δύο φύλων δεν είναι τόσο τελεσίδικη, καθώς η αλλαγή ενός γονιδίου και συνεπώς του επιπέδου της πρωτεΐνης που αυτό ρυθμίζει, είναι αρκετή για να πυροδοτήσει μια δραματική αλλαγή φύλου (έστω και μερική) ακόμα και σε ένα ενήλικο οργανισμό. Με άλλα λόγια, το να είναι ένας οργανισμός αρσενικός ή θηλυκός δεν είναι μια μόνιμη και αμετάβλητη κατάσταση, αλλά κάτι που πρέπει συνεχώς να συντηρείται στο ενήλικο σώμα, μέσα από μια συνεχή αλληλεπίδραση γονιδίων που συντηρούν ή ανατρέπουν το «στάτους κβο»!
Αν και η έρευνα διεξήχθη σε ποντίκια, σύμφωνα με τους ερευνητές, έχει ισχύ και για τους ανθρώπους, αφού τα δύο κρίσιμα γονίδια υπάρχουν σε όλα τα θηλαστικά. Σύμφωνα με τον δρα Τράιερ, τα γονίδια FoxL2 και Sox9 υπάρχουν σε όλα τα σπονδυλωτά και, κατά κάποιο τρόπο, αποτελούν ένα βιολογικό δίδυμο «γιν-γιανγκ» που διατηρεί μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στα δύο φύλα, η οποία όμως θα μπορούσε να διαταραχθεί με μια γενετική παρέμβαση. Είναι ήδη γνωστό ότι ορισμένα ψάρια μπορούν να αλλάζουν το φύλο τους ακόμα και όταν είναι ενήλικα -και ίσως η νέα έρευνα εξηγεί με ποιο μηχανισμό αυτό συμβαίνει.
Μια άλλη ομάδα ερευνητών, υπό τον βιολόγο Ρόμπιν Λάβελ-Μπατζ του Εθνικού Ινστιτούτου Ιατρικών Ερευνών του Λονδίνου, σύμφωνα με το «Science», ήδη ερευνά την αντίστροφη δυνατότητα: την μετατροπή αρσενικών κυττάρων σε θηλυκά μέσω ανάλογης παρέμβασης στα γονίδια, κάτι που, αν καταστεί εφικτό, θα εξαλείψει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη για εγχειρίσεις αλλαγής φύλου ή θα βελτιώσει τις θεραπείες για τα παιδιά που γεννιούνται με ανάμεικτο φύλο.
Η νέα ανακάλυψη μπορεί ίσως να ρίξει φως και σε ορισμένα βιολογικά μυστήρια, όπως γιατί ορισμένες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση αναπτύσσουν ανδρικά χαρακτηριστικά, όπως βαθύτερη φωνή και τρίχες στο πρόσωπο ή, ακόμα, γιατί μερικοί άνθρωποι δεν είναι ικανοποιημένοι με το φύλο που γεννήθηκαν και καταφεύγουν σε ορμονοθεραπείες και αλλαγή φύλου.
