Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Μια έκρηξη στα ποσοστά ατμίσματος μεταξύ των παιδιών ωθεί την Ευρώπη να επανεξετάσει την προσέγγισή της όσον αφορά τη ρύθμιση. Όταν ο επικεφαλής μιας καπνοβιομηχανίας ζητά αυστηρότερους κανονισμούς για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα της, ξέρουμε ότι κάτι δεν πάει καλά.
Τα τελευταία χρόνια, σε όλη την Ευρώπη, το άτμισμα εφήβων έχει εκρηκτική αύξηση. Ο αριθμός των νέων ηλικίας 11-17 ετών που έχουν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει τετραπλασιαστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το 2013. Περισσότεροι από τους μισούς 17χρονους στη Γαλλία έχουν δοκιμάσει ατμιστή και το ποσοστό των νέων 11-17 ετών που χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικό τσιγάρο τον περασμένο μήνα έχει διπλασιαστεί στην Ιταλία από το 2014 και αυξήθηκε σημαντικά στη Λετονία και τη Ρουμανία.
Ενώ υπάρχει ευρεία, αν όχι καθολική, συμφωνία ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορούν να βοηθήσουν τους ενήλικες καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα, οι γιατροί και οι ειδικοί στη δημόσια υγεία κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αύξηση των ποσοστών των νέων που τα χρησιμοποιούν και τον κίνδυνο εξάρτησης από την νικοτίνη που συνοδεύει τη χρήση τους. Πρόσφατα πειραματικά δεδομένα υποστηρίζουν την άποψη ότι σε νέους ανθρώπους η εξάρτηση αυτή μπορεί να προκαλέσει ακόμη και διανοητική έκπτωση. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και η βιομηχανία ηλεκτρονικών τσιγάρων ζητά αυστηρότερους κανόνες.
Ο James Murphy, διευθυντής έρευνας και επιστήμης στη British American Tobacco (BAT), είπε ότι η εταιρεία είναι ανοιχτή σε επιλογές για να κάνει τα ηλεκτρονικά τσιγάρα λιγότερο ελκυστικά και προσβάσιμα στους νέους. «Νομίζω ότι αν τεθούν αυτά τα προστατευτικά κιγκλιδώματα γύρω τους, τότε η χρήση τους θα αρχίσει πραγματικά να εστιάζεται σε ενήλικες που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Συγχρόνως θα γίνει λιγότερο ελκυστική για τους νέους που δεν θέλουμε να βρίσκονται κοντά σε αυτά τα προϊόντα», είπε. Τα σχόλιά του ακολουθούν εκείνα του προϊσταμένου του και Διευθύνοντος Συμβούλου της BAT, Tadeu Marroco, ο οποίος νωρίτερα αυτό το μήνα είπε ότι πρέπει να υπάρξουν «καλύτεροι κανονισμοί» για την αντιμετώπιση του ατμίσματος των νέων.
Το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά από τότε που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά αυτά τα προϊόντα στην αγορά, με την εμφάνιση μικροσκοπικών ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης σε παστέλ χρώματα και σε διαφορετικές γεύσεις, άμεσα διαθέσιμων σε εφήβους από αδίστακτους πωλητές σε όλη την Ευρώπη.
Η νέα πραγματικότητα οδήγησε σε ερωτήματα σχετικά με το εάν οι νομοθέτες τα έκαναν όλα λάθος (πριν από μια δεκαετία) όταν καθόρισαν τους κανόνες που ρυθμίζουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα – και εάν αυτοί οι κανόνες πρέπει τώρα να αναθεωρηθούν.
Φήμες, απειλές και επιθετικά λόμπι
Ήταν 8 Οκτωβρίου 2013 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο και η αίθουσα ήταν πολύ φορτισμένη. Η επικεφαλής διαπραγματεύτρια για την Οδηγία για τα Προϊόντα Καπνού, Linda McAvan, ζήτησε μια «λογική, ήρεμη» συζήτηση, χωρίς τις «παραποιήσεις που είδαμε τις τελευταίες εβδομάδες».
Η Ολομέλεια επρόκειτο να συζητήσει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ρυθμίσει τα περισσότερα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως ιατρικά προϊόντα, πράγμα που θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να περνούν από τη διαδικασία έγκρισης φαρμάκων. Οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν, αλλά οι ευρωβουλευτές ήταν ακόμη αναποφάσιστοι. Λόμπι και μανιώδεις ατμιστές ενεργοποιήθηκαν, με ψευδείς φήμες να διαδίδονται ότι οι Βρυξέλλες σχεδίαζαν να απαγορεύσουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Οι ευρωβουλευτές βομβαρδίζονταν με επιθετικές τακτικές λόμπι, που τότε χαρακτηρίστηκαν ως πέρα από οτιδήποτε είχε δει μέχρι τότε το ευρωκοινοβούλιο.
Η McAvan, από το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας και μέλος της ομάδας των σοσιαλδημοκρατών, είπε ότι ενώ ο φάκελος είχε επικεντρωθεί κυρίως στα κοινά τσιγάρα, το θέμα των ηλεκτρονικών τσιγάρων έγινε γρήγορα ένα από τα κεντρικά ζητήματα.
«Δημιουργήθηκε ένα πολύ, πολύ επιθετικό λόμπι, πολύ γρήγορα», είπε η πρώην ευρωβουλευτής. Μια ιδιοκτήτρια εταιρείας ηλεκτρονικών τσιγάρων την κυνηγούσε, αφήνοντας μηνύματα στο τηλέφωνό της και στέλνοντάς της email, περιγράφοντας την ως την «νέμεση της». Αυτή και η ομάδα της σκέφτηκαν να πάνε στην αστυνομία. Τελικά, αυτό το λόμπι, μαζί με μια ενεργή ομάδα χρηστών ηλεκτρονικών τσιγάρων, έπεισε τους ευρωβουλευτές ότι αυτά ηλεκτρονικά τσιγάρα χρειάζονταν ένα «ελαφρύ άγγιγμα».
«Είναι σχεδόν σαν κήρυκες του Ευαγγελίου για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα», είπε τότε η ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων Rebecca Taylor στους New York Times, αναφερόμενη στους υποστηρικτές της χρήσης τους. Η ίδια είχε περιγραφεί ως «ένα από τα πολλά μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αμφιταλαντεύτηκαν από τις εκκλήσεις πρώην καπνιστών που στράφηκαν στο ηλεκτρονικό τσιγάρο». Η Taylor, μαζί με άλλους ευρωβουλευτές στις ομάδες των Φιλελευθέρων, των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών και του ΕΛΚ, πρότεινε μια τροπολογία που καταργούσε την απαίτηση να εγκρίνονται τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ως ιατρικά προϊόντα, εκτός εάν ισχυρίζονταν ότι είναι συσκευές διακοπής του καπνίσματος. Η τροπολογία πέρασε.
Ο Jørgen Vestbo, κλινικός ιατρός και ομότιμος καθηγητής αναπνευστικής ιατρικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Νότιου Μάντσεστερ – και επί μακρόν επικριτής των ηλεκτρονικών τσιγάρων, πιστεύει ότι η μετατροπή τους σε ιατρικά προϊόντα θα είχε αποτρέψει πολλά από τα προβλήματα που έχουν προκύψει. «Εκ των υστέρων, ναι, θα έπρεπε να το είχαμε κατατάξει στα συνταγογραφούμενα», είπε. «Αλλά το να το κάνεις τώρα είναι πιο δύσκολο», πρόσθεσε.
Βάζοντας τάξη στο χάος
Όσον αφορά την καπνοβιομηχανία, οι κανόνες με τους οποίους κατέληξε η Ευρώπη γενικά λειτουργούν καλά. Ο Murphy τους περιέγραψε ως «ένα αρκετά ρεαλιστικό ρυθμιστικό πλαίσιο», το οποίο είχε ως αποτέλεσμα μια ισχυρή μετατόπιση από το κάπνισμα στα ηλεκτρονικά τσιγάρα. «Αυτός είναι ο λόγος που βλέπετε μερικά από τα χαμηλότερα ποσοστά καπνίσματος που έχουμε δει ποτέ στον κόσμο», είπε.
Όμως, έχοντας ίσως υπόψη την κατεύθυνση των πολιτικών ανέμων, είπε επίσης ότι θα μπορούσαν να τροποποιηθούν για να αποθαρρύνουν το άτμισμα των εφήβων. Η BAT θα ήταν ευχαριστημένη αν οι γεύσεις περιορίζονταν, για παράδειγμα, σε τρεις κατηγορίες – καπνός, μενθόλη και φρούτα, με τις γεύσεις γλυκισμάτων και άλλες καινοτόμες γεύσεις όπως το αλκοόλ να αποκλείονται (αυτό δεν θα χρειαζόταν μεγάλη προσπάθεια για την BAT, η οποία αυτή τη στιγμή διαθέτει μόνο αυτές τις τρεις κατηγορίες γεύσης).
«Νομίζω ότι μπορεί να υπάρχουν πρότυπα σχετικά με πράγματα όπως η συσκευασία και οι μορφές, και να πούμε οτι αυτές είναι οι μορφές που επιτρέπονται. Αυτό είναι το στυλ συσκευασίας που επιτρέπεται”», είπε ο Murphy. Η αλλαγή είναι στα σκαριά. Η εθνική επιτροπή της Γαλλίας κατά του καπνίσματος συνέστησε την απαγόρευση όλων των γεύσεων και ο τότε υπουργός Υγείας Francois Brown δήλωσε τον Μάιο ότι ήταν υπέρ της απαγόρευσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης.
Στη Γερμανία, η κυβέρνηση της Βαυαρίας πιέζει για μια πανευρωπαϊκή απαγόρευση των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης και ο τσάρος των ναρκωτικών της χώρας είπε ότι η ρύθμιση της εμφάνισης των ηλεκτρονικών τσιγάρων και της συσκευασίας τους θα συμβάλλει στη μείωση της χρήσης μεταξύ των νέων.
Πέραν της Μάγχης, το Ηνωμένο Βασίλειο εξετάζει έναν νέο φόρο για το άτμισμα, ενώ πιέζει επίσης τις εταιρείες να υποβάλουν αίτηση για ιατρικές άδειες για τα προϊόντα τους, καθώς ανακοινώνει τα σχέδιά του να μοιράσει κιτ ατμίσματος στους καπνιστές κανονικών τσιγάρων.
Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή διατήρησε τη δυνατότητα αυστηρότερης νομοθεσίας για το ηλεκτρονικό τσιγάρο σε μια μελλοντική αναθεώρηση της Οδηγίας για τα Προϊόντα Καπνού, λέγοντας σε μια έκθεση της, ότι θα πρέπει να διερευνηθεί εάν οι διατάξεις σχετικά με τη χρήση γεύσεων και την προώθηση της διαφήμισης θα πρέπει «να διευκρινιστούν ή να τροποποιηθούν περαιτέρω».
Καθώς οι Βρυξέλλες εξετάζουν μια πιθανή αναθεώρηση των κανόνων τους, οι ευρωβουλευτές που υποστήριξαν την προσέγγιση του ελαφρού αγγίγματος πριν από μια δεκαετία, φαίνονται πιο ανοιχτοί στη ρύθμιση. Ο ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Peter Liese, ο οποίος υποστήριξε την τροπολογία του 2013 που σταματούσε την ταξινόμηση τους ως ιατρικών προϊόντων, είπε ότι είναι ανοιχτός σε πιο αυστηρούς κανόνες σχετικά με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των γεύσεων. Επεσήμανε επίσης την ανάγκη αξιολόγησης των ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης για να διαπιστωθεί εάν θα πρέπει να απαγορευτούν, λέγοντας ότι ο μόνος λόγος που υπάρχουν είναι για να προσελκύουν ανθρώπους που δεν είναι πρόθυμοι να αγοράσουν τον εξοπλισμό για μακροχρόνια χρήση.
«Ακόμη και η δυνατότητα να υπάρχουν ηλεκτρονικά τσιγάρα με ιατρική συνταγή θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι χρήσιμη, καθώς θα σήμαινε ότι τα προϊόντα θα μπορούσαν να καταστούν φθηνότερα για όσους τα χρειάζονται πραγματικά», κατέληξε ο Liese.
Πηγή: POLITICO
